Zamanının Eğlencesi: Manzum Bir Meyve Falı

İnsanoğlu, atide meydana gelecek olan olayları merak eden bir varlıktır. Onun merak ve isteğinin tezahür ettiği yerlerden birinin de falnameler olduğunu söylemek mümkündür. Çeşitli nesneler aracılığıyla icra edilen falnamelerde nesnelere anlamlar yüklenmekte ve bunlar vasıtasıyla birtakım çıkarımlarda bulunulmaktadır. Tarih sahnesinde çok köklü bir geleneği bulunan ve toplumsal hayatta uzun bir dönemden beri varlığını sürdüren fallarla ilgili uygulamalar, İslam Dini'nin kabulüyle birlikte yasaklanmıştır. Çünkü İslam'da geleceğe ilişkin bilgiyi bilme iddiası ancak Allah'a mahsustur. Her ne kadar İslamiyet'te fal yasaklansa da Hazret-i Muhammed'den rivayet edilen çeşitli hadisler referans alınarak, fala ilişkin uygulamalar tarihî süreç içerisinde İslami bir forma bürünmüş ve onlara kutsiyet atfedilmiştir. Bu makalede İBB Kütüphanesindeki mecmuada yer alan meyvelerle ilgili falname, araştırma konusu seçilmiştir. Çalışmada öncelikle falnameler hakkında genel bilgiler verilmiş, akabinde falnamenin bulunduğu mecmua tanıtılmıştır. Şekil ve muhteva özellikleriyle ilgili bilgi verilen makalenin son kısmında ise söz konusu falnamenin çeviri yazılı metnine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Türk İslam Edebiyatı, Mecmua, Fal Kültürü, Falname, Meyveler

A Pastime of Its Time: A Fruıt Fortune-Tellıng In Verse

Human beings are curious about the events that will take place in the future. One of the places where his curiosity and desire were manifested was fortune-telling. In fortune-telling, which is performed through various objects, meanings are attributed to things, and certain inferences are made through them. Practices related to fortune-telling, which have a long-established tradition in history and have existed in social life for an extended period, were banned with the adoption of Islam. This is because, in Islam, the claim to know the future is reserved for Allah alone. Although fortune-telling is forbidden in Islam, fortune-telling practices have taken on an Islamic form throughout history by referring to various hadiths narrated from the Prophet Muhammad and ascribing sanctity to them. In this article, a fortune-telling on fruits in a collection in the IBB Library has been chosen as the research subject. In this study, general information about fortune-telling is first given, and then the mecmua in which the fortune-telling takes place is introduced. In the last part of the article, which offers information about the form and content features, the translated text of the fortune-telling is provided.

Keywords:

Turkish Islamic Literature, Mecmua, Fortune-Telling Culture, Falnama, Fruits,

PDF

___

Aça, Mustafa. "Balıkesir'de Bulunan Bir Cönk ve İçinde Yer Alan Fal-i Nebât Örneği". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 59 (2011), 313-324.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Musned. nşr. Ebû'l-Muâtî en-Nûrî. Beyrut: Âlemu'l-Kutub, 1419/1998.
Aydın, Mehmet. "Fal". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/134-138. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
Bayram, Yavuz. "Klasik Türk Şairlerinin Gözüyle Meyveler". Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 2/4 (Sonbahar 2007), 220-227.
Bayram, Yavuz. Çiçekler ve Diğer Bitkilerin Dîvân Şiirine Yansımaları ile Anlam Çerçeveleri (II. cilt). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
Baytop, Turhan. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları, 3. Baskı, 2007.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu'l-Musnedu'ṡ-Ṡaḥîḥu'l-Muḫtaṡar. nşr. Muhammed Zuheyr en-Nâsır. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tûku'n-Necât 1422/2001.
Çağbayır, Yaşar. Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı Ötüken Türkçe Sözlük. 5 Cilt. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1. Basım, 2007.
Çelebi, İlyas. "Fal (İslam'da Fal)". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/138-139. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
Çelebioğlu, Âmil. "Kıyâfe(t) ilmi ve Akşemseddin-zâde Hamdullah Hamdî ile Erzurumlu İbrâhim Hakkı’nın Kıyâfet-nâmeleri". Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi Ahmet Caferoğlu Özel Sayısı 11/2 (1979), 305-348.
Çetin, Kamile. "Tasavvuf Şiirinde Ağaç ve Meyve İstiâresi: Gaybî Örneği". Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 3/2 (Bahar 2008), 194-208.
Duvarcı, Ayşe. Türkiye'de Falcılık Geleneği ile Bu Konuda İki Eser "Risâle-i Falnâme-i Lî Ca'fer-i Sâdık" ve "Tefe'ülnâme". Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1993.
Ersoylu, Halil. "Fal, Fal-Nâme ve Bir Çiçek Falı: "Der-Aksâm-ı Ezhâr"". Türkiyat Mecmuası 20 (1996), 195-254.
Ertaylan, İ., H. Falnâme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1951.
Gülhan, Abdülkerim. "Divan Şiirinde Meyveler ve Meyvelerden Hareketle Yapılan Teşbih ve Mecazlar". Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 3/5 (Sonbahar 2008), 345-375.
Gülhan, Abdülkerim. "Fal Kültürü ve Bir Manzum Nebat Falnâmesi Örneği". Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 16 (2016), 145-166.
Gülhan, Abdülkerim. "Türk Kültüründe Fal ve İsimlerle İlgili Bir Manzum Falnâme Örneği". Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 15 (2015), 195-222.
Kanar, Mehmet. Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları, 1. Baskı, 2012.
Kanar, Mehmet. Farsça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları, 2. Baskı, 2010.
Kur’ân Yolu. Erişim 30 Ocak 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf
Kurnaz, Cemal. "16. Asır Şairlerinden Za'îfî’nin "Fâl-ı Murgân"ı". Şükrü Elçin Armağanı. Yayın Sorumluları Umay Günay vd. 221-234. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Armağan Dizisi, 1983.
Levend, Agâh Sırrı. Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri. Ankara: TTK Basımevi, 2. Basım, 1960.
Meyve Adlarıyla Manzum Bir Bulmaca. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Nadir Eserler Bölümü, Bel_Yz_K.000270/02), 20b-22b.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Musnedu's-Ṡaḥîhu'l-Muḫtaṡar bi Naḳli'l-ʿAdl ʿani'l-ʿAdl ilâ Resûlillâh. nşr. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, ts.
Naskali, Emine Gürsoy- Herkmen, Dilek (ed.), Meyve Kitabı. İstanbul: Kitabevi, 2006.
Özafşar, Mehmet Emin vd. (ed.). Hadislerle İslâm. 7 cilt. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 4. Basım, 2020.
Sefercioğlu, M. Nejat. "Meyve Redifli Gazeller". Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 3/5 (Sonbahar 2008), 321-344.
Sezer, Sennur. Osmanlı'da Fal ve Falnameler. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1. Baskı, 1998.
Şahin, Hatice. "Fâl Be Hazâ Kitâb-ı Muhammed", Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi 20 (2005), 71-80.
Şanlı, İsmet. "Ahmet Paşa, Necatî Bey, Fuzûlî, Hayâlî ve Bâkî Divanlarına Göre Divan Şiirinde Meyve". Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 7/11 (2006), 223-239.
Şenödeyici, Özer-Koşik, Halil Sercan. Osmanlı'nın Gizemli İlimleri I Kuran Falları ve Uzun Firdevsî'ye Ait Bir Örnek. İstanbul: Kesit Yayınları, 1. Baskı, 2017.
Uzun, Mustafa İsmet. "Falnâme". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/141-145. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
Uzun, Mustafa. Dede Ömer Rûşenî Hayatı, Eserleri ve Miskinlik-nâme Mesnevîsi (Edisyon Kritik). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1982.
Ünver, İsmail. “Çeviriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”. Türkoloji Derneği Dergisi 9/1 (1993), 51-89.