Sûre-Konu Bağlamının Dikkate Alınmasının Anlam Üzerine Etkisi: en-Neml 27/82 Örnekliğinde ‘Dâbbe’ Konusu Üzerine Bir İnceleme

Kur’ân’ın bir âyetini anlamak için, o âyet ile ilgili bilgilerin yanında âyetin siyâk-sibâkına, bulunduğu sûrenin tamamına bakmak, âyette bahsedilen konu ile ilgili sûreleri de incelemek önemlidir. Makalenin konusu sûre-konu bağlamını dikkate alarak Neml sûresinin 82. âyetinin incelenmesidir. Çalışmada âyete anlam vermekten ziyade Kur’ân’ın bağlamında okunmasının önemini vurgulamak amaçlanmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman ve içerik analizi kullanılmıştır. Buna göre sûrenin bütünlüğünde şirk eleştirisinin yanında kıyamet günü tüm yapılanların ortaya çıkarılacağı vurgulanmaktadır. Kıyametle ilgili olan sûrelerde de kıyamet anı insanlara yapıp etiklerini “organların, meleklerin ve kitapların söylemesi” gibi farklı şekillerde tasvir edilmiştir. en-Neml 27/82 ise kıyametten önce adaletsizliğin, kötülüğün ilerlediği bir zamanda çıkacak varlık olarak anlaşılmıştır. Sonraki dönemlerde rivâyetlerin yorumlanmasıyla; zamanın bilinmeyen, zarar veren çeşitli durumları “dâbbe” şeklinde anlaşılabilmiştir. Kur’ân’da on sekiz yerde geçen kelime, özellikle bu âyette “dâbbe” anlatılarına konu olmuştur. Sonuç olarak kıyamet öncesinin değil kıyamet anının vurgulandığı âyet “yeryüzünden bir canlının/dâbbenin çıkıp insanlara yaptıklarını haber vermesi” şeklinde anlaşılabilir.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Dâbbe, en-Neml 27/82, Bağlam, Kıyamet, Anlam, Siyâk-sibâk

The Impact of Considering the Context of Surah-Subject on Meaning: An Examination on the Subject of ‘Dabbah’ In The Example of al-Naml 27/82

This article examines the 82nd verse of surah al-Naml by taking into consideration the surah-subject integrity. This verse has been correlated with a being that will emerge at a time before doomsday when injustice and evil will advance. Later various unknown or damaging situations of time could be understood as “dabbah”. This concept, which is mentioned in eighteen places in the Qur'an, has only been the subject of the narrations of "dabbah" in the 82nd verse of the chapter of al-Naml. Qualitative research and document analysis methods were used in the study. In the Surah, it is emphasized that the criticism of polytheism and all the actions of man will be revealed on the Day of Judgment. In many suras related to doomsday, it is in question that the morals of the people at that moment are explained in different ways, such as "organs, angels and books speaking". This verse can be understood as follows; at the moment of the apocalypse, a creature/dabbah will come out of the earth and will explain to people what they have done.

Keywords:

Tafsir, Dabbah (The beast of the earth), al-Naml 27/82, Context, Day of Judgment, Meaning, Siyâkh-sibâkh,

PDF

___

Altuntaş, Süleyman. Kıyâmet Alâmetleri (On Alâmeti Bir Arada Zikreden Rivayetlerin Tahlîli). Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
Ateş, Süleyman. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri. Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
Aydemir, Abdullah. Tefsirde İsrâiliyyat. İstanbul: Beyan Yayınları, 2012.
Bağçivan, Mehmet. “Kur’an Yorumunda Tarihsel Bağlamın Sınırlayıcılığının Problemleri”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10/4 (2021).
Barış, Yusuf İzzettin. “Dünyada Tüberküloz’un Tarihi”. Konuralp Tıp Dergisi 3/2 (2011), 1-4.
Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes’ud. Tefsîru’l-Begavî-Me’âlimü’t-tenzîl. Riyâd: Dârü Tayyibe, 1409.
Beyzâvî, Nâsırüddîn Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl. Lübnan: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Meâl-i Âlîsi ve Tefsiri. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1993.
Câbirî, Muhammed Âbid. Siyer Eşliğinde Kur’ân’ı Anlamak-Fehmü’l Kur’ân-Nüzul Sırasına Göre Tefsir. çev. Muhammed Coşkun. İstanbul: Mana Yayınları, 2013.
Cilalı, Osman. Dinler ve İnançlar Terminolojisi. İstanbul: Damla Yayınevi, 2001.
Çakın, Kamil. “Fiten Rivayetleri Bağlamında Toplumların Çöküşü”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/10 (2018), 1-29. https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.446603
Çalışkan, Ali Sait. Kur’ân-ı Kerim’de İstikbale Dair Gayb Haberleri. Sakarya Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
Çelik, Hüseyin. “Kur’ân’da ‘Dâbbetül’l-Arz’”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2013), 41-57.
Derveze, İzzet. Kur’ân’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı. çev. Mehmet Yolcu. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2012.
Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîrü’l-hadîs. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslami, 2000.
Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Doğuş Matbaası, 1962.
Ebû Davud es-Sicistani, Süleyman b. Eş’as b. İshâk el-Ezdi, Sünenu EbûDavud, thk. Şuayb el-Arnavut, Muhammed Kâmil Karabelli, byy.: Dâru’rrisâleti’l-alemiyye, 2009/1420.
Esed, Muhammed. Kur’ân Mesajı/Meal-Tefsir. İstanbul: İşaret Yayınları, 2001.
Esen, Muammer. İman, İmanla İlişkili Kavramlar ve Temel İnanç Esasları. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2006.
Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-ayn. ed. Abdülhamid Hindâvî. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
Ferrâ, Ebu Zekeriyya Yahyâ b. Ziyâd. Meâni’l-Kur’ân. Lübnan: Âlimuʹl‐Kütüb, 1983.
Gündüz, Şinasi. Din ve İnanç Sözlüğü. Ankara: Vadi Yayınları, 1998.
Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi Hayatı ve Eserleri. çev. M. Sait Mutlu. İstanbul: İrfan Yayınevi, 1997.
Haşim, Veli. “Kıyâmet Alâmetleri”. Dinî Araştırmalar 6/16 (2003), 183-198.
Havvâ, Sâid. el-Esas fi’s-Sünne (Hadislerle Hz. Peygamber’in Hayatı). çev. Abdurrahim Ali Ural. İstanbul: Aksa Yayın Pazarlama, 1991.
Hevvârî, Hûd b. Muhakkem. Tefsîru Kitâbillâhi’l-Azîz. Lübnan: Dâru’l-Garîbi’l-İslamiyyi, 1990.
Hocaoğlu, Mustafa. “Dabbetü’l-Arz: İnsanın Yeniden Dirilişi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 13/73 (2020), 1040-1052.
İbiş, Fatih “Anlamın Epistemolojik Ön Koşulu Olarak Bağlam”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25/2 (2023)
İbn Âşûr, Muhammed b. Muhammed et-Tâhir et-Tûnisî. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dârü’t-Tunusiyye, 1984.
İbn Ebî Hâtim, Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. Tefsîrü’l-Kurʾâni’l-ʿazîm. thk. Esad Muhammed Tayyib. Mekke: Mektebetü Nizâri Mustafa, 1997.
İbn Fâris, İbn Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî el-Kazvînî el-Hemedânî. Mu’cemü Mekâyîsi’l-Luga. thk. Abdüsselâm Muhammed Harun. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1979.
İbn İshâk, Muhammed. es-Sîretu’n-Nebeviyye, 1998.
İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebei el-Kazvini İbn Mace, Sünenu İbn Mace, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Kahire: Daru İhyâi’t-Türasi’l-Arabi, 1975/1395.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-Arab. thk. Abdullah Ali el-Kebîr vd. Kahire: Darül-me`ârif, ts.
İbn Sellâm, Yahyâ. Tefsîru Yahyâ b. Sellâm. thk. Hindi Şelebî. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
İsfehanî, Rağıb. Müfredât-Kur’ân Kavramları Sözlüğü. çev. Abdülbaki Güneş- Mehmet Yolcu. İstanbul: Çıra Yayınları, 2012.
Karadakovan, Ayfer. “Türkiye’de ve Dünya’da AIDS”. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 11/1 (1995), 97-105.
Kırbaşoğlu, Hayri. “Hz. İsa’yı Gökten İndiren Hadislerin Tenkidi”. İslâmiyat 3/4 (2000), 147-168.
Komisyon. Kur’ân-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed Ahmed b. Ebî. el-Câmi’ li-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî. Beyrut: el-Resalah, 2006.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Mahmûd. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azim-Te’vilâtu Ehlu’s-Sünne. thk. Mecdî Bâsellûm. Lübnan: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
Mevdûdî, Ebu’l-Al’â. Tarih Boyunca Tevhid Mücadelesi ve Hz. Peygamber’in Hayatı. çev. Ahmet Asrar. İstanbul: Pınar Yayınları, 1992.
Mevdûdî, Ebu’l-Al’â. Tefhimu’l-Kur’ân-Kur’ân’ın Anlamı ve Tefsiri. çev. Komisyon. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
Mukâtil b. Süleymân, İbn Beşir el-Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Ahmed Ferîd. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım., 2003.
Müslim b. el-Haccac, Ebü'l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisaburi, Sahîhu Müslim, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâki. Kahire: Dâru İhyai'l-kütübi'l-arabiyye, 1412/1991.
Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-tenzîl ve hakâikû’t-te’vîl. Beyrut: Dâru’l-Kalemü’t-Tayyib, 1998.
Nursî, Said. Şuâlar. İstanbul: Sözler Neşriyat, 2009.
Râzî, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. Mefâtihu’l-gayb. 32 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Fikr, 1. Basım., 1981.
Sa’lebî, Ebû İshâk Ahmed. el-Keşf ve’l-beyân. thk. Ebû Muhammed İbn Âşûr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1. Basım., 2002.
Sami, Şemsettin. Kâmus-u Türkî. İstanbul: Dersaadet İkdam Matbaası, 1317.
San’ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm. Tefsîru’l-Kur’ân. thk. Mustafa Müslim Muhammed. Riyad: Mektebetü er-Rüşd, 1989.
Sarıtoprak, Zeki. “Dâbbetü’l-Arz”. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 8. İstanbul: Diyanet Vakfı Neşriyat, 1993.
Sorularla İslamiyet. “Dabbetul-arz-nedir-cikmis-midir-bugunlerde-yayina-giren-dabbe-filminin-dogruluk-payi-var-mi”. (Erişim 6 Temmuz 2023). https://sorularlaislamiyet.com/dabbetul-arz-nedir-cikmis-midir-bugunlerde-yayina-giren-dabbe-filminin-dogruluk-payi-var-mi.
Sorularla Risale. “Koronavirusu-coronavirus-dabbetul-arz-olabilir-mi”, (Erişim 6 Temmuz 2023). https://sorularlarisale.com/koronavirusu-coronavirus-dabbetul-arz-olabilir-mi.
Sümbüllük, Esat Sezai. Dabbetü’l-Arz Verem Mikrobudur. İstanbul: Bürhaneddin Erenler Matbaası, 1952.
Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. 25 Cilt. Kahire: Dirâsetü Arabiyye ve’l-İlmiyye, 1. Basım., 2001.
Tabersî, el-Fazl b. el-Hasen b. el-Fazl. Mecmaʿu’l-beyân. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
Tiyek, Fatih. Kur’an’ı Anlamada Bağlamın Rolü ve Meallerdeki Bağlamsal Sorunlar. Kayseri Erciyes Üniversitesi, Doktora Tezi, 2014.
Ünal, Necdet. “Kur’ân-ı Kerim’de Dâbbe”. Dokuz Eylül İlahiyat Fakültesi Dergisi 31 (2010), 157-190.
Yaman, Bahattin. “Osmanlı Resim Sanatında Dâbbetü’l-Arz”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29, 41-57.
Yaşar, Ahmet. Kıyamet ve Alametleri Cennet ve Cehennemlikler. İstanbul: Güven Basımevi, 1950.
Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Hisar Yayınevi, 2011.
Yeşil, Mahmut. “Temîm ed-Dârî ve Rivayetleri”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (2006), 91-114.
Youtube. “Corona Virüs Dabbet'ül Arz' mı? (Ebced hesabı ile 1441 Hicri = 2020 Miladi Yıla tevafuk var)”. (Erişim 6 Temmuz 2023). https://www.youtube.com/watch?v=pD6xNEL43h0.
Yüksel, Edip. Mesaj-Kur’ân Çevirisi. İstanbul: Ozan Yayıncılık, 2013.
Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. Keşşâf. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd- Ali Muhammed Muavviz. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l- Mısriyye, 1. Basım., 1922.
Zuhaylî, Vehbe. Tefsîru’l-münîr fî’l-akîdeti ve’şerîati ve’l-menhec. Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 2003.
Kutsal Kitap (Tevrat, Zebur, İncil). Yeni Yaşam Yayınları, 2016.