İbn Teymiye’nin Nasçı Akılcılığının Kelâmî Açıdan Değerlendirilmesi

Akıl nakil münasebeti konusunda üç ana yaklaşım bulunmaktadır. Kimi bütün dikkatini nakle kimi de akla odaklamıştır. Birini diğerine tabi kılmadan her ikisini de asıl kabul edilerek cem ve uzlaştırma yöntemi izlenmelidir. Tamamen nakle odaklananlar nassların zahirini gereğinden fazla ön plana çıkarır, zahiri anlamlar ile malukat arasındaki çelişkileri gideremezler. Fıkıh, tefsir, hadis gibi İslâmî ilimlerle meşgul olanların önünde iki temel yöntem bulunduğu kanaatindeyiz. 1.İbn Teymiye’nin geliştirip sistematik hale getirdiği nasscı akılcılık. 2.Mu‘tezile’nin başlatıp, Ehl-i Sünnet kelâmcılarınca geliştirilerek Gazâlî ve Fahreddin Râzî ile zirveye ulaşan kelâmî akılcılık. Kanaatimizce bu iki temel yöntem İslâmî ilimlerde meseleleri ele alış tarzımızı belirlemektedir. Yeni selefîlik nasscı akılcılığa göre hareket ederken kelâmî akılcılık Kur’an’a içkin mantığı kavrayarak, Kur’an’ın temel ilkelerini, makâsıdını sabiteler olarak belirleyip aklın ürettiği her malzemeyi imanı kaybetmekten korkmadan ele alan ve bilginin konusu yapan araştırmalarını ve istidlallerini de buna göre düzenleyen bir yöntem takip etmektedir. Sayılan özellikleri nedeniyle kelamî akılcılık nasscı akla göre yeni problemlere çözüm bulmada daha başarılı olmaktadır. Başka bir husus nasscı akılcılık insan bilgi ve aklını dar ve sınırlı bir çerçevede tutarken, kelâmî akılcılık insanın tüm epistemik evrenini kuşatmakta, bilgi evinin çatısını kurmaktadır.
Anahtar Kelimeler:

Kelam, akıl, rasyonalizm, metot

Evaluatıon of Kalamıc Perspectıve on Ibn Taymıyya’s Dogmatıc Rasyonalısm

There are three main approaches about the relationship between Aql (Reason) and Naql (the Holy Qur’an and Authentic Sunnah). Some of scholars focus on aql and some of them focus on naql. Without subordinating one to the other and by accepting both principles as the main sources, combine and reconciliation method must be followed. Those who focus entirely naql brings the apparent meaning of texts (Quran and Hadith) into the forefront and they couldn’t deal with the contradiction between the knowledge and apparent meaning. There are two main methods for the Islamic disciplines like fıkh, tafsir and hadith. 1.Text (Quran and Hadith) based rationalism which is developed and systematized by İbn Teymiyye. 2.Kalamic Rationalism which is started by Mu’tezile, developed by Ahl Sunnah scholars and came to a head by Gazali and Fahreddin Razi. Those two methods determine how we deal with the problems in Islamic disciplines. New Salafi thought follows the text (Quran and Hadith) based rationalism. Kalamic rationalism understands the immanent logic of Quran, acknowledges the basic principles and intent of Quran as constant values, approaches the every logical explanation without fear of losing faith, and follows a method which determined its researches in accordance to this approaches. Because of those features Kalamic rationalism is more successful to solving problems than text (Quran and Hadith) based rationalism. Another point is text (Quran and Hadith) based rationalism keeps the human mind in a narrow framework but Kalamic rationalism surrounds the epistemic universe of humanity and builds the roof of the house of knowledge.