İBN ABBAS’A NİSPET EDİLEN “DU‘Â-İ SÜRYÂNÎ” ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Ebu’l-Abbas lakaplı Abdullah b. Abbas (ö. 68/687), Hz. Muhammed’in amcası Abbas b. Abdulmuttalib’in oğludur. Hicretten üç yıl evvel doğan İbn Abbas âlim ve âbid bir sahabidir. Tefsir, Hadis, Kur’an ilimleri, Arap dili, Arap şiiri ve diğer birçok ilimde öncü olan İbn Abbas’ın İslam tarihinde ayrı bir yeri vardır. 132/750 tarihinde Emevî Hanedanına karşı ayaklanarak İslam dünyasında iktidarı ele geçiren Abbasîlerin onun soyundan gelmesi sebebiyle Ebu’l-Hulefâ lakabıyla da anılan bu zata birçok rivayet ve eser isnat edilmiştir. Hatta Abbasîlerin ilk zamanlarında bazı menfaatçi kişilerin mal-mülk ve mevki elde etmek veya yöneticilere şirin görünmek için bazı eserler yazıp onları İbn Abbas’a atfettikleri olmuştur. Bu çalışmada da İbn Abbas’ın hayatı, eserleri ve özellikle onun Süryaniceden Arapçaya manzum olarak aktardığı iddia edilen Du‘â-i Süryânî adlı bir münacatın mevsukiyeti ile ilgili görüş ve değerlendirmeler ve onun farklı dillere yapılan tercümelerinden birkaçı üzerinde durulacaktır. Bazı Müslüman ülkelerin kütüphanelerinde “Du‘â-i Süryânî”, “Manzûmetu Tercumeti Sureti’r-Rahmân (min kitabı Zebûr-i Dâvûd)”, “Kaside-i Ena’l-Matlûbu Fatlubni Tecidnî” ve “Sure-i Nûr” gibi isimlerle kayıtlı bulunan bu münacatı okumanın birçok maddî ve manevî sıkıntıyı giderdiği ile ilgili yerel bir inanç da vardır.

Anahtar Kelimeler:

Du‘ā-i Suryānī, İbn Abbas, münacat, kaside, Süryanice, Arapça

PDF

___

Abduh, Semīr, (2002). es-Suryāniyye-Arabiyye el-Cuzūr ve’l-İmtidād, Dımaşḳ: Dāru ‘Alāuddīn.
Atmaca, Veli, (2007). “Hadiste Dua Edebiyatının Oluşumu ve Kaynakçası”, Dini Araştırmalar, C. 9, s. 27, Ocak-Nisan, s.s. 57-78.
Aydınlı, Abdullah, (2011). “Cevşen Duası Kaynaklar Hakkında Bir İnceleme”, Usul İslam Araştırmaları, Sayı: 15/15, Haziran, s.s. 7-29.
Bāmḫarme, et-Ṭayyib b. Abdillah b. Ahmed el-Hicrānî, (1977). Ķılādetu’n-Nahr fi Vefeyāti A‘yāni’d-Dehr, thk. Bū Cum‘a Mekrî, Beyrut: Dāru’l-Minhāc.
Benli, Ali, “Leâlî Ahmed Çelebî”, (2019), DİA, Ankara, (Gözden geçirilmiş 3. Basım) Ek-2. Cild, s. 150-151.
Benli, Şeyma, (2016), “Le‘âlî’nin Tercüme-i Ba‘z-ı Âyât-ı Zebûr Adlı Manzumesi” Türkiyat Mecmuası, c. 26/2, 2016, 75-93.
Brockelmann, Carl, (1977). Fıḳhu’l-Luġāti’s-Sāmiyye, trc. Ramadân Abduttevvâb, Riyâd: Cami‘atu’r-Riyâd.
el-Buhārî, Muhammed b. İsmail, (2006). Sahihu’l-Buhārî, nşr. Abu Abdullah Abdusselam, Riyaz: Mektebetu’r-Ruşd.
Cerrahoğlu, İsmail, (1972). “Abdullah b. Abbas ve Tefsir İlmindeki Yeri”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, C. 11, Sayı: 2, Mart-Nisan, s.s. 74-84.
ed-Dehlevī, ‘Abdul‘azīz b. el-İmām Velīullāh, (1417). Bustānu’l-Muḥaddisīn Tunus: Dāru’l-Ġarbi’l-İslāmī.
Dinçol, Ali M., (1991). “Ârâmîce”, DİA, C. 3, s.s. 267-268.
Gür, Mehmet Sadık, (2010). “Süryanice”, DİA, C. 38, s.s. 174-175.
Gürkan, Salime Leyla, (2013). “Zebur”, DİA, C. 44, s.s. 171-173.
el-Ḥannu, Mustafa Sa‘îd, (1994). Abdullah b. Abbas Habru’l-Umme ve Tercümānu’l-Kur’an, Dımaşk: Dāru’l-Ḳalem.
el-Ḫumaydī, ‘Abdul‘azīz b. Abdillah, (1401). Tefsīru İbn ‘Abbās ve Merviyyātuhu fī’t-Tefsīr min Kutubi’s-Sunne, Mekke: Ummu’l-Ḳurā.
İbn Hacer el-‘Askalānî, (1995). Ahmed b. ‘Ali. el-İṣābe fî Temyîzi’ṣ-Ṣahābe, thk. ‘Ādil Ahmed ‘Abdulmevcûd, Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
İbn Hallikān, Şemsuddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebi Bekr, (1997). Vefeyātu’l-A‘yān ve Enbā’u Ebnāi’z-Zemān, thk. İhsan Abbas, Beyrut: Dāru Ṣādır.
İbn Sa‘d, Muhammed b. Munî‘, (2001). Kitabu’t-Tabakāti’l-Kebîr, thk. Ali Muhammed ‘Umar, Kahire: Mektebetu’l-Hancî.
J. W. Etheridge, (1846). Translation of the Aramaic Peshitta, London.
İbn Teymiyye, Şeyhu’l-İslam Ahmed, (2004). Mecmû‘-ı Fetâvâ, (Nşr. Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım), C. VIII, Mucemmeu‟l-Melik Fahd.
Kessel, Grigory, (2019). “Syriac Medicine”, The Syriac World, London And New York, First Published, Chapter Twenty-Sıx, s.s. 438-460.
Kitabı Mukaddes, (2006) İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi.
el-Muvsılî, Yusuf b. Dâvûd, (2008). Kitabu el-Lum‘atu’ş-Şehiyye fī Naḥvi’l-Luġati’s-Suryāniyye ‘alā kila’l-Mezhebeyi’ş-Şarḳiyyīn ve’l-Ġarbīyyīn, Dımaşḳ: Ḳadmus lin’-Neşr ve’t-Tevzī‘.
el-Musevī, es-Seyyîd Muhammed Mehdī, (2000). Mevsū‘atu ‘Abdillah b. ‘Abbās, en-Necef: Merkezu’l-Abhāsi’l-‘Aḳāidiyye.
en-Necefī, eş-Şeyḫ Habīb el-Efşārī, (2010). Tuḥfetu’l-Esrār fi’l-Ed‘iyati ve’l-Ezkār, Beyrut: Mektebetu Nerjis.
en-Nevevî, Ebu Zekeriya Muhyiddîn b. Şeref, (t.s). Tehzîbu’l-Esmā’-i ve’l-Lugāt, Kahire: İdāretu’t-Ṭaba‘ti’l-Muniriyye.
Nevşāhī, Arif, (1394). Fihrist-i Nusḫa hā-i Ḫattī-i Farisī-i Pākistān, Tahran: Merkez-i Pujūhişī-i Mīrās-i Mektūb.
es-Sehmî, Ebu’l-Ḳāsım Ḥamze b. Yusuf b. İbrāhīm, (1950). Tāriḫ-i Curcān, Deccan/Hindistan, Mektebetu Meclis-i Dāiretu’l-Me‘ārif’l-‘Usmāniyye.
es-Se‘labī Ahmed b. Muhammed b. İbrāhīm en-Nisābūrī, (t.s.). Ḳaṣaṣu’l-Enbiyā el-Musemmā bi’l-‘Arāis, Ḳahire: Mektebetu’l-Cumhuriyyeti’l-‘Arabiyye.
Sezgin, Fuat, (1991). Tariḫu’t-Turāsi’l-‘Arabī, Riyād: Cāmi‘atu’l-İmām Muḥammed b. Su‘ūd el-İslāmiyye.
es-Ṣuyūtî, Celāluddîn, (2008). el-İtḳān fī ‘Ulūmi’l-Ḳur’ān, thk. Şu‘ayb el-Arnavût, Dımaşḳ: Mu’essesetu Nāşirūn.
Yalar, Mehmet, “Câhiliyye Şiirinin Tarihsel Gerçekliği Problemi” Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 17, Sayı: 2, 2008, s. 95-120.
Yatkın, Nihat, (2015). “Abdullah b. Abbas ve Rivayet Bağlamında Hz. Peygamber’le İlişkisi”, İslam Medeniyetinin Kurucu Nesli Sahabe-II, Tartışmalı İlmi Toplantı, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, ss. 389-421.
ez-Zehebî, Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman, (1996). Siyeru A‘lāmi’n-Nubelā, thk., Şu‘ayb el-Arnavut, Beyrut: Muessesetu’r-Risāle.