AHMET TALÂT ONAY’IN “MAZMÛNLAR”I SADECE AÇIKLAMALI DÎVÂN ŞİİRİ SÖZLÜĞÜ MÜDÜR?

Bu makale, Ahmet Talat Onay’ın “Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü” olarak bilinen kitabı hakkındadır. Çalışmamızda eserin yöntem ve muhtevası, madde başları ile bunlara verilen örnekler üzerinden ayrıntılı biçimde durulmuştur. Adını andığımız yöntemler, geleneksel sözlüklerde sıklıkla görülmeyenlerdir. İçerik incelemesindeki başlıklar ise, bilinen ansiklopedik ve antolojik lügatlerde genelde yer almayan hususlardır. Değerlendirmeler bahsinde ele alınan maddeler ise, Onay’ın şahsî eğilimleriyle yaptığı edebî ve sosyolojik kritikten ibarettir. Daha sonra bu incelemelerden ortaya çıkan neticelere dayanarak, eserin sözlüksel niteliği ortaya konmaya çalışılmıştır. Elde ettiğimiz sonuçlara göre ilk bakışta ansiklopedik ve antolojik gibi duran bu sözlük, ihtisas sözlüğü ve şiir kılavuzu olma vasıflarına da sahiptir. Hatta bunun ötesinde, Divan şiirini öğrenmek ve öğretmek isteyenlerce her daim kullanılması gereken bir el kitabıdır. Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, zengin edebî içerik ve üsluba sahiptir. Ele aldığı konuları akıcı, okunabilir ve kolay anlaşılır bir tarzda aktarır. Onay, aydın kişiliğini, halk kültürü ile dili hakkındaki derin bilgisini ve millî kimlik konusundaki hassasiyetini eserine başarıyla yansıtmıştır. Yaptığımız incelemede görüleceği üzere, bu sözlük sadece Divan şiiri araştırmaları için değil, başta folklor, sosyoloji, Eski Anadolu Türkçesi, bibliyografya ve tasavvuf gibi alanlarda çalışanlar için de oldukça mühimdir. Böyle çok yönlü bir kaynak, aynı zamanda, klasik şiir üzerine çalışmalar yapacak kişilerin nasıl bir alt yapı bilgisine sahip olması gerektiğini de gösterir.

Anahtar Kelimeler:

Açıklamalı Divan şiiri Antolojisi, Ahmet Talat Onay, Sözlük Bilim, Divan Şiiri, Ansiklopedik Sözlük

PDF

___

AKSAN, Doğan (1982), Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim 3, Ankara: TDK Yayınları.
BİNGÖL, Zekeriya (2006). “Sözlük ve Sözlükçülük Üzerine Bir Araştırma”, Akademik Bakış, Cilt: 1, Sayı: 9, s.s. 197-207.
CENGİZ, Halil Erdoğan (1982). Açıklamalı, Notlu Divan Şiiri Antolojisi Ankara: Turhan Kitabevi.
CEYLAN, Ömür (2011). “Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı: Şi’r-i Kadîmin Rüzgârıyla”, Bağbozumu, İstanbul: Kesit yayınları.
DÜZLÜ, Özlem (2013). “Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı Adlı Eserde Klasik Türk Şiiri ve Şairleriyle İlgili Değerlendirmeler”, http.//www.academia.edu/4763550/_ESKİ_TÜRK_EDEBİYATINDA-MAZMUNLAR-VE-İZAHI_ADLI_ESERDE_KLASİK_TÜRK_ŞİİRİ_VE_ŞAİRLERİYLE_İLGİLİ_DEĞERLENDİRMELER (E.T.: 22.07.2022).
KAPUKAYA, Zeliha (2017). “Türkiyede Edebiyat Sözlükçülüğü ve Kapsamlılıkları Açısından Edebiyat Sözlükleri”, III. Uluslararası Sözlük Bilimi Sempozyumu Bildiri Kitabı, (Ed: Erdoğan Boz vd.), Eskişehir: EOGÜ Yayınları.
KURNAZ, Cemal (1999). Ahmet Talât Onay Hayatı-Eserleri, Ankara: MEB Yayınları.
MENGİ, Mine (2010). “Metin Şerhi, Tahlili ve Tenkidi Üzerine”, Divan Şiiri Yazıları, Ankara: Akçağ Yayınları.
ONAN, Necmettin Halil (1991). İzahlı Divan Şiiri Antolojisi, İstanbul: MEB Yayınları.
Onay, Ahmet Talât (1992). Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, (Haz. Cemal Kurnaz), Ankara: TDV Yayınları.
Onay, Ahmet Talât (2013). Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, (Haz. Cemal Kurnaz), Ankara: Berikan Yayıncılık. PALA, İskender (2002). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: L&M Yayınları.
ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ (2016). Osmanlı Şiiri Kılavuzu-1, İstanbul: OSEDAM Yayınları.
TANYERİ, M.Ali (2005). “Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar Üstüne”, Dîvânlar Üstüne Eleştiriler, İstanbul: Turkuaz Yayınları.
YAYLA, Yasin (2017). Sözlüklerin Türkçe Kaynak Metin Olarak Kullanılması Bir Ansiklopedik Sözlük Örneği, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
YETİŞ, Kâzım (2007). “Edebiyat Bilimi Ansiklopedik Sözlüğü Nasıl Olmalıdır”, http.//www.ayk.gov.tr/Wp-content/uploads/2015/01/YETİŞ-Kâzım-EDEBİYAT-BİLİMİ-ANSİKLOPEDİK-SÖZLÜĞÜ-NASIL-OLMALIDIR.pdf.
ZAVOTÇU, Gencay (2006). Divan Edebiyatı Kişiler-Kişilikler Sözlüğü, Ankara: Aydın Kitabevi.