BİR ŞİİR MECMUASINDAN HAREKETLE ADANALI MUHAMMED MEYLÎ VE OĞLU RAHMÎ ARASINDAKİ MANZUM MEKTUPLAŞMA

Özet Eski şiir mecmuaları yalnızca bazı şiirlerin toplandığı sıradan eserler değildir, bazen biyografik bir kaynak özelliği de gösterebilirler. Bu mecmualarda bazen bilinen bir şairin, bilinmeyen şiirleri; bazen bilinmeyen şairlerin bilinmeyen şiirleri, hatta hayat hikâyelerine ait ipuçları bulunabilir. Meylî ve oğlu Rahmî 18. yüzyılda Adana'da yaşamış ancak pek tanınma fırsatı bulamamış iki divan şairidir. Şuara tezkirelerinde Meylî mahlaslı 15, Rahmî mahlaslı 7 şairden söz edilse de, anlaşıldığı kadarıyla bunların hiçbiri burada adı geçen Meyli ve Rahmî değildir. Diğer biyografik kaynaklarda ve Adana ile ilgili yayınlarda da bu şairler hakkında bilgi bulunmamaktadır. Adı geçen şairler hakkındaki bütün bilgiler bir şiir mecmuası içerisinde, kısa açıklamalı bir başlıkla yer alan manzum mektuplarında geçen ifadelerle; hemşerisi Sururî'nin (Hüznî mahlasıyla), İlbegli-zâde Meylî Muhammed Efendi'nin ölümüne düşürdüğü tarih kıtasına; yine çağdaşı, hemşerisi olan Rıfkî'nin, onun yaptırdığı köşk ile ilgili yazdığı tarih kıtasına ve Meylî'nin Fehim Muhammed Efendi'ye hitaben yazdığı bir bahariyye gazeline; yine Fehim Muhammed Efendi'nin o gazele yazdığı nazireye dayanmaktadır. Adanalı Meylî üç arkadaşıyla haksız yere Magosa'ya sürgün edilmiş ve hicrî 1192, miladî 1778'de orada vefat etmiştir. Memleket özlemiyle Magosa'dan oğlu Abdürrahim'e (Rahmî'ye) yazdığı manzum mektup ve oğlunun cevabi naziresi önemli iki edebi ve tarihî metindir. Bu şiir mecmuası sayesinde hem Adanalı bazı şairler ve dönemin Adana'sında yaşayan bazı önemli şahsiyetlerin isimleri duyulmuş; hem de klasik edebiyat geleneği içerisindeki manzum mektup türünün iki güzel örneği ile karşılaşılmış olunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Meylî, Rahmî, Rıfkî, Fehîm, Adana, manzum mektup, şiir mecmuası

PDF

___

ÂŞIK ÇELEBİ (1994) Meşâirü'ş-Şuarâ İnceleme Tenkitli Metin, (Haz: Filiz Kılıç), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
AÇIKGÖZ, Namık (1987). Divan Edebiyatında Mektup ve XVII. Yüzyıl Şairlerinden Riyâzî’nin İki Mektubu, Fırat Üniversitesi Dergisi, Elazığ: Sayı 1/2, s.s. 7-14.
AHDÎ (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şuarâsı İnceleme Metin, (Haz: Süleyman Solmaz), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
AYDIN, Elif (2007). Divanlardaki Manzum Mektuplar, Yüksek Lisans Tezi Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
AYDOĞAN, Bedri (2005). Adana'nın Ünlü İnsanları, Adana: Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi.
AYDEMİR, Yaşar (2001). "Şiir Mecmuaları ve Metin Teşkilinde Mecmuaların Rolü", bilig, Sayı: 19, s.s. 147-154.
BATİSLAM, H. Dilek (1998). "Bağdatlı Ruhî'nin Mektup Tarzında Yazılmış Bir Kasidesi", Dergâh, Sayı: 102-103, s.s. 14-15.
BATİSLAM, H. Dilek (2002). "Mesnevilerde Mektup Tarzı Anlatım", İlmî Araştırmalar, Sayı: 13, s.s. 17-34.
BEYÂNÎ (1997). Tezkiretü'ş-Şuarâ, (Haz: İbrahim Kutluk), Ankara: TTK Yayınları.
ÇAKIR, Ömer (2005). Türk Edebiyatında Mektup, Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
DERDİYOK, İ. Çetin (1999). Osmanlı Devrinde Mektup Yazma Geleneği, Osmanlı, Ankara: Cilt: IX, s.s. 731-740.
DEVELLİOĞLU, Ferit (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, , Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
EKMEKÇİ, Mansur (2016). Adanalı Yazarlar, Şairler, Ozanlar Antolojisi, Adana: Adana Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
ERSOYLU, Halil vd. (1986). "Mektup", Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, Dergâh Yayınları, Cilt: 6, s.s. 231-236.
GELİBOLULU ÂLÎ (1994). Künhü'l-Ahbâr'ın Tezkire Kısmı, (Haz: Mustafa İsen), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
GÖKYAY, Orhan Şaik (1974). "Tanzimat Dönemine Değin Mektup", Türk Dili, Ankara: Sayı: 274, s.s. 17-23.
GÜFTÎ (2001). Teşrîfâtü'ş-Şuarâ, (Haz: Kâşif Yılmaz), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
GÜLHAN, Abdülkerim (2018). “Rıfkî ve İstanbul Şehrengizleri”, Littera Turca Journal of Language and Literature, Sayı: 4/1, s.s. 86-100.
GÜLHAN, Abdülkerim (2021). "Rıfkî'nın Konya Şehri ile Kestel ve Kızıldağ Yaylaları Vasfındaki Şiirleri", Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 22, Kasım 2021, s.s. 344-356.
GÜRBÜZ, Mehmet 2011). Biyografik Kaynak Olarak Şiir Mecmuaları- Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu-Bildiriler, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, s.s. 315-328.
İÇLİ, Ahmet (2018). "Mardinli Akli ve Manzum Mektubu", Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, Sayı: 4/3, s.s. 739-767.
İPEKTEN vd. (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
İSMAİL BELİĞ (1985). Nuhbetü'l-Asâr li-Zeyl-i Zübdetü'l-Eşâr, Ankara: (Haz: Abdulkerim Abdulkadiroğlu), Gazi Üniversitesi Yayınları.
KAYA, İ. Güven (2007). Eski Türk Edebiyatında Manzum Mektup Türü ve Pâre Pâre Ahmet Çelebi ile Lâmiî Arasında Manzum Mektuplaşma", Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 32, s.s. 115-126.
KINALIZADE HASAN ÇELEBİ (1989). Tezkiretü'ş-Şuarâ Cilt II, (Haz: İbrahim Kutluk), Ankara: TTK Yayınları.
KIYNAŞ, Kamil Ali (2011). "Şiir Mecmuaları Hakkında Yapılan Çalışmalar Bibliyografyası", Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 25, s.s. 245-260.
KÖKSAL, Mehmet Fatih (2011). "Biyografik Kaynak Olarak Şiir Mecmuaları, Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu-Bildiriler", Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, s.s. 449-467.
KÖKSAL, Mehmet Fatih (2017). "Divan Şiiri-Cönk İlişkisi "Cönk" Redifli Gazeller", SEFAD, Sayı: 37, s.s. 247-290.
LEVEND, Agâh Sırrı (1984). Türk Edebiyatı Tarihi I. Cilt Giriş, Ankara: TTK Yayınları.
SALİM EFENDİ (2005). Tezkiretü'ş-Şuarâ, (Haz: Adnan İnce), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
MENGİ, Mine (1997). "Bir Şiir Mecmuası Hakkında", Ankara Üniversitesi Türkoloji Dergisi, Ankara: Cilt: VII, s.s. 78.
MUSTAFA SAFAYÎ EFENDİ (2005). Tezkire-i Safayî Nuhbetü'l-Asâr Min Fevâidi'l-Eşâr İnceleme Metin İndeks, (Haz: Pervin Çapan), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
PALA, İskender (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, C.I-II, Ankara: Akçağ Yayınevi.
SEHÎ BEY (1998). Sehî Bey Tezkiresi, (Haz: Mustafa İsen, Ankara: Akçağ Yayınevi.
SEVGİ, Ahmet (1994). "Neylî'nin Manzûm Bir Mektubu", Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 3, s.s. 73-88.
SEYYİD MEHMED RIZÂ (2009). Seyyid Mehmed Rızâ Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Tezkiresi, (Haz. Gencay Zavotçu), Kocaeli: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
SÜRURÎ, (1255). Divan-ı Sürurî, Mısır-Bulak. TANYILDIZ, Ahmet (2012). "Şiir Mecmûalarının Neşri Hakkında", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 21, s.s. 224-239.
TARLA, Ali Nihat (1946). "Eski Mecmualar Arasında", İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul: Cilt: 1, Sayı: 2, s.s. 37.
TILFARLIOĞLU, Musa (2011). "Süleymaniye Kütüphanesi Ali Nihat Tarlan Bölümü 59 Numarada Kayıtlı Mecmûa-i Eş'âr Bir Şiir Mecmuası 71a-140b Çeviriyazılı Tenkitli Metin", Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
TUMAN, Mehmet Nâil (2001). Tehfe-i Nâilî Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, (Haz: Cemâl Kurnaz ve Mustafa Tatçı), Ankara: Bizim Büro Yayınları.
UZUN, Mustafa (2003). "Mecmua" Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: Cilt: 28, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s.s. 265-268.
YIDIZ, Enes (2021). "İlbegli-zâde Muhammed Meylî'nin Manzum Mektubu ve Oğlunun Bu Mektuba Cevabı", Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 1, s.s. 320-341.