Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler ve Coğrafya Dersi Öğretim Programları Kazanımlarının Afet Eğitimi Açısından İncelenmesi

Afetlere yönelik alınabilecek en etkili önlemlerden birisi afet konusunda eğitimli bireyler yetiştirmektir. Bunun için dünyada olduğu gibi ülkemizde de eğitimin her kademesindeki öğretim programlarında afet eğitimine yer verilmektedir. Bu nedenle çalışmada insan ve çevre etkileşiminin yoğun olarak ele alındığı hayat bilgisi, sosyal bilgiler ve coğrafya derslerinin afet eğitimi açısından incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışma için ihtiyaç duyulan içeriğe sahip dokümanlar öğretim programları olduğu için çalışmada yöntem olarak doküman incelemesi kullanılmıştır. Doküman olarak 2018 yılında güncellenen hayat bilgisi, sosyal bilgiler ve coğrafya dersi öğretim programları incelenmiştir. Çalışma sonucunda incelenen öğretim programları içerisinde afet eğitimine yönelik en fazla kazanıma coğrafya dersi öğretim programında yer verildiğine ulaşılmıştır. İncelenen öğretim programlarında; afet bilgisi ve afet süreci temalarına yönelik içeriklere yer verilmiştir. Bu durum üç öğretim programı arasında afet eğitimi konusunda bu iki tema açısından birbirlerini tamamlayan bir yapıda olduğunu göstermektedir. Buna karşılık yardımlaşma ve dayanışma temasına yönelik içeriklere ise hayat bilgisi ve sosyal bilgiler dersi öğretim programlarında yer verildiği ancak coğrafya dersi öğretim programında yer verilmediğine ulaşılmıştır. Öğretim programlarında büyük çoğunlukla bilişsel alana yönelik kazanımlara yer verilmiştir. Afet eğitimini içeren kazanımlarda genel olarak sınıf seviyeleri yükseldikçe bilişsel alanın daha üst basamaklara yer verildiğine ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Hayat bilgisi, sosyal bilgiler, coğrafya, öğretim programı, afet eğitimi

Investigation of Life Science, Social Studies, and Geography Curriculum Attainments in Terms of Disaster Education

One of the most effective measures that can be taken against disasters is to educate individuals about disaster. To achieve this, disaster education is included in the curriculum of every education level in our country as well as in the world. In the study, it is aimed to examine the life studies, social studies, and geography courses, which have intense human and environmental interaction, in terms of disaster education. In the study, document analysis was used as a method. As a result of the study, it was found that the most achievements for disaster education among the examined curricula were included in the geography course curriculum. In education programs, disaster information and disaster process themes are included. This situation shows that there is a spiral structure in terms of these two themes in disaster education among the three curricula. It has been determined that there are differences in the contents of the codes determined in the curriculum. In the curricula, the acquisitions for the cognitive domain are mostly included. It has been found that the cognitive domain is included at higher levels as the grade levels increase in the acquisitions including disaster education.

Keywords:

Life studies, social studies, geography, curriculum, disaster education.,

PDF

___

Arca, Deniz. (2012). Afet yönetiminde coğrafi bilgi sistemi ve uzaktan algılama. Karaelmas Fen ve Mühendislik Dergisi, 2(2), 53-61.
Astuti, N. M. W., Werdhiana, I. K., & Wahyono, U. (2021). Impacts of direct disaster experience on teachers’ knowledge, attitudes and perceptions of disaster risk reduction curriculum implementation in Central Sulawesi, Indonesia. International Journal of Disaster Risk Reduction, 53, 1-9. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2020.101992
Boon, H. J., & Pagliano, P. J. (2014). Disaster education in Australian schools. Australian Journal of Environmental Education, 30(2), 187-197. https://doi.org/10.1017/aee.2015.8
Burak, D. & Gültekin, M. (2019). 4. sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programı kazanımlarının bloom ve revize bloom taksonomilerine göre incelenmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(18), 121-140. https://doi.org/10.31834/kilissbd.597408
Büyükalan Filiz, S. B., & Baysal, S. B. (2019). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı kazanımlarının revize edilmiş Bloom taksonomisine göre analizi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 234-253. https://doi.org/10.17679/inuefd.435796
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Cabilao-Valencia, M. I., Ali, M., Maryani, E., & Supriatna, N. (2019, Nisan). Integration of Disaster Risk Reduction in the Curriculum of Philippine Educational Institution. In 3rd Asian Education Symposium (AES 2018) (pp. 463-468). Atlantis Press.
Coşkun, Ş. (2011). Afet eğitimi algılaması: ilköğretim öğrencilerine verilen afet eğitimlerinin algılamasını ölçmek üzere bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
Çakırlar, A. (2011). İlköğretim 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler dersi programında yer alan ara disiplinlerin kazanımlarla uyumu ve ara disiplinlerden yararlanma konusuna ilişkin öğretmen görüşlerinin belirlenmesi: Çorlu örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
Çelik, A. A. (2020). İlkokul öğretmenlerinin afete hazırlık düzeyleri ile afet eğitiminin eğitim programlarındaki yerine yönelik görüşleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
Değirmenci, Y. (2019). Sınıf öğretmeni adaylarının “doğal afet” kavramına ilişkin geliştirdikleri metaforların incelenmesi. International Journal of Geography and Geography Education (Online), 24(39), 83-94. https://doi.org/10.32003/iggei.488627
Değirmenci, Y. & İlter, İ. (2013). Coğrafya dersi öğretim programında doğal afetler. Marmara Coğrafya Dergisi, (28), 276-303.
Değirmenci, Y., Kuzey, M. & Yetişensoy, O. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarında afet bilinci ve eğitimi. E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(2), 33-46. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.591345
Dikmenli, Y. & Gafa, İ. (2017). Farklı eğitim kademelerine göre afet kavramı. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (44), 21-36. https://doi.org/10.21764/maeuefd.335007
Erkal, T., & Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de afet yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(22), 147-164.
Finnis, K., Johnston, D., Becker, J., Ronan, K. R., & Paton, D. (2007). School and community-based hazards education and links to disaster-resilient communities. Regional development dialogue, 28(2), 99-108.
Gerdan, S. (2019). Bir sosyal sorumluluk alanı olarak afet eğitimleri. International Journal of Management and Administration, 3(5), 101-110.
Gong, Q., Duan, Y., & Guo, F. (2021). Disaster risk reduction education in school geography curriculum: Review and outlook from a perspective of China. Sustainability, 13(7), 1-16. https://doi.org/10.3390/su13073963
Hoffmann, R., & Muttarak, R. (2017). Learn from the past, prepare for the future: Impacts of education and experience on disaster preparedness in the Philippines and Thailand. World Development, (96), 32-51. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2017.02.016
İlhan, A. & Gülersoy, A. E. (2019). 10. sınıf coğrafya dersi öğretim programı kazanımlarının yenilenmiş bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. International Journal of Geography and Geography Education, 39, 10-28. https://doi.org/10.32003/iggei.474132
İnal, E., Kaya, E. & Altıntaş, K. H. (2018). Türkiye’de örgün eğitimin afet eğitimi yeterliliği açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (37), 114-127.
Johnson, V. A., Ronan, K. R., Johnston, D. M., & Peace, R. (2014). Implementing disaster preparedness education in New Zealand primary schools. Disaster Prevention and Management, 23(4), 370-380. https://doi.org/10.1108/DPM-09-2013-0151
Karakuş, U. & Önger, S. (2017). 8. sınıf öğrencilerinin doğal afet ve afet eğitimi kavramını anlama düzeyleri. Journal of History Culture and Art Research, 6(6), 482-491. https://doi.org/10.7596/taksad.v6i6.1247
Karasar, N. (2017). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Kekic, D., & Milenkovic, M. (2019). Disaster risk reduction through education. Danı Arčıbalda Rajsa ““Archıbald Reıss Days. 107-115.
Khorram-Manesh, A. (2017). Youth are our future assets in emergency and disaster management. Bulletin of Emergency & Trauma, 5(1), 1-3.
Kılıç, B. C. (2019). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarındaki doğal afetler konusunun sarmal sistem yönünden değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
Kırıkkaya, E. B., Ünver, A. O., & Çakın, O. (2011). İlköğretim fen ve teknoloji programında yer alan afet eğitimi konularına ilişkin öğretmen görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 5(1), 24-42.
Kim, J., Kawaguchi, H., & Murata, S. (2020). 7 “This is a matter of survival”. Social Studies Education in East Asian Contexts, 115-124.
Knight, V. (2015). Disaster risk reduction education in the Caribbean: Policy, practice, and implications for teacher education. Journal of Eastern Caribbean Studies, 40(3), 187-209.
Kovačević-Majkić, J., Milošević, M. V., Panić, M., Miljanović, D. & Ćalić, J. (2014). Risk education in Serbia. Acta Geographica Slovenica, 54(1), 163-178. https://doi.org/10.3986/AGS54305
Koç, H., Şeker, G., Evci, N. & Doğan, M. (2020). Afet eğitimi konulu araştırmaların içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9(2), 637-655. http://dx.doi.org/10.30703/cije.679526
Li, J., Xia, H., Qin, Y., Fu, P., Guo, X., Li, R., & Zhao, X. (2022). Web GIS for Sustainable Education: Towards Natural Disaster Education for High School Students. Sustainability, 14(5), 1-18. https://doi.org/10.3390/su14052694
Lincoln, Y. S. & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Beverly Hills, CA: Sage.
Mamon, M. A. C., Suba, R. A. V., & Son, I. L. (2017). Disaster risk reduction knowledge of Grade 11 students: Impact of Senior High School disaster education in the philippines. International Journal of Health System and Disaster Management, 5(3), 69-74. DOI: 10.4103/ijhsdm.ijhsdm_16_17
Macaulay, J. (2007). Disaster education in New Zealand. In International perspectives on natural disasters: occurrence, mitigation, and consequences (s. 417-428). Springer, Dordrecht.
Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
Millî Eğitim Bakanlığı (2018). Hayat bilgisi dersi öğretim programı (İlkokul 1, 2 ve 3. sınıflar). Ankara. (Http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=326). 02.01.2022
Millî Eğitim Bakanlığı (2018). Ortaöğretim coğrafya dersi (9, 10, 11 ve 12. sınıflar) öğretim programı. Ankara. (Http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=336). 02.01.2022
Millî Eğitim Bakanlığı (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara. (Http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354). 02.01.2022
Ohnishi, K., & Mitsuhashi, H. (2013). Geography education challenges regarding disaster mitigation in Japan. Review of International Geographical Education Online, 3(3), 230-240.
Öcal, A., Yıldırım, E., Yakar, H. & Erdoğan, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının afetlere yönelik inanışlarının incelenmesi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 59-72.
Patton, M.Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3rd Ed.). London: Sage Publications, Inc.
Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev. M, Bütün ve S. B, Demir), Ankara: Pegem Akademi.
Petal, M., & Izadkhah, Y. O. (2008, May). Concept note: formal and informal education for disaster risk reduction. In Proceedings of the International Conference on School Safety, Islamabad, Pakistan (Vol. 1416).
Piyadeoğlu Kaya, O. (2019). Ortaokul öğrencilerine verilen afet bilinci eğitiminin öğrencilerin bilgi düzeyleri üzerine etkisi: Gümüşhane örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gümüşhane Üniversitesi. Gümüşhane.
Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç., & Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. https://doi.org/10.33400/kuje.843306
Sarı, B. (2016). Türkiye’de afet eğitimi uygulamalarının öğretmen görüşleri açısından değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
Seddighi, H., Yousefzadeh, S., López, M. L., Sajjadi, H., Vameghi, M., Rafiey, H., & Khankeh, H. (2021). Disaster risk reduction in Iranian primary and secondary school textbooks: a content analysis. Disaster medicine and public health preparedness, 1-9. https://doi.org/10.1017/dmp.2021.161
Sığrı, Ü. (2021). Nitel Araştırma yöntemleri. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
Solmaz, F. & Kaymak, F. (2012). İlköğretim altıncı sınıf öğrencilerinin sel kavramıyla ilgili kavram yanılgıları. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 2(2), 137-147.
Sözcü, U. & Aydınözü, D. (2019). Doğal afet okuryazarlığı bağlamında öğretim programlarındaki afetlerle ilişkili kazanımların incelenmesi. Turkish Studies-Educational Sciences, 14(5), 2639-2652. http://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.32675
Sözcü,U. & Aydınözü,D., (2019), 9. Sınıf Coğrafya Dersi Öğretim Programı Kazanımlarının Yenilenmiş Bloom Taksonomisine Göre Analizi. Doğu Coğrafya Dergisi 24(42), 1-15. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.635053
Sözcü, U. & Aydınözü, D. (2020). Coğrafya bölümü öğrencilerinin doğal afetlere yönelik farkındalıklarının mekânsal düşünme bağlamında analizi. Erciyes Journal of Education, 4(1), 1-19. https://doi.org/10.32433/eje.666511
Şahan, C. & Dinç, A. (2020). Afet eğitim merkezlerinde yapılan afet eğitimlerinin ortaokul öğrencileri üzerindeki etkisinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (58), 478-500.
Şahin, Y., Lamba, M. & Öztop, S. (2018). Üniversite öğrencilerinin afet bilinci ve afete hazırlık düzeylerinin belirlenmesi. Medeniyet Araştırmaları Dergisi, 3(6), 149-159.
Tong, T. M. T., Shaw, R., & Takeuchi, Y. (2012). Climate disaster resilience of the education sector in Thua Thien Hue Province, Central Vietnam. Natural hazards, 63(2), 685-709.
Turan, İ. & Kartal, A. (2012). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin doğal afetler konusu ile ilgili kavram yanılgıları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 67-81.
Ünal, B. (2012). Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) destekli sosyal bilgiler dersi öğretiminin öğrenci başarısı ve tutumuna etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, G. (2022). 2015 ve 2018 hayat bilgisi öğretim program kazanımlarının taksonomik incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 51(233), 665-687. https://doi.org/10.37669/milliegitim.793390
Zayimoğlu Öztürk, F. (2018). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan ara disiplinlere ilişkin öğretmen görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (47), 137-157. https://doi.org/10.21764/maeuefd.312152