Klâsik Türk Edebiyatında İdiyye Şiirleri (Bayram Şiirleri)

Klâsik Türk edebiyatı şairleri, şiirlerinde içinde yaşadıkları toplumun sosyal ve kültürel hayatını, bağlı bulundukları edebiyatın kurallarına uyarak sanatsal bir üslûpla işlemişlerdir. Türk toplumunda önemli bir yere sahip olan Ramazan ve Kurban Bayramı, özellikle kasidelerin nesib bölümlerinde olmak üzere gazel, kıta gibi nazım şekilleriyle yazılan idiyyelerde (bayram şiirlerinde) belli başlı bir tema olarak ele alınmaktadır. İleri gelen kişilere sunulmak amacıyla yazılan idiyyelerde dönemin bayram anlayışı, düzenlenen bayram törenleri, oyun ve eğlenceler vs. ayrıntılı biçimde sanatsal bir üslûpla anlatılmaktadır. Makalenin amacı, eski dönemlerdeki bayram anlayışının, düzenlenen tören, oyun ve eğlencelerin idiyyelere nasıl yansıdığını belirlemektir.

Anahtar Kelimeler:

Klâsik Türk edebiyatı, idiyye şiirleri, bayram şiirleri, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı

Bayram (Idiyye ) Poems in Classical Turkish Literature

The poets of Classical Turkish Literature told about social and cultural life of their society in their poetry, by applying an artistic style in line with the rules of the literary tradition in which they inhered. The bayrams (religious holidays) of Ramadan and Kurban, which have a significant place in Turkish society, are the main themes used in bayram poems (idiyye) written in verse styles such as gazelle and quatrain, and especially in the nesib section of the classical kaside. The Bayram understanding of the period, the bayram festivals, games and entertainments are illuminated through an artistic style in these bayram poems written to be presented to the leading figures of the time. The purpose of this article is to determine how the understanding of bayram, the festivals, games and entertainments in old times are reflected in bayram poems (idiyye).

Keywords:

Classical Turkish literature, idiyye poems, bayram poems, Ramadan and Kurban Bayrams,

PDF

___

Ahmed Paşa (1966), Ahmed Paşa Divanı, (hzl. Ali Nihad Tarlan), İstanbul: MEB Yay.
Antakyalı Münîf (1999), Antakyalı Münîf Divanı, (hzl. Sabahattin Küçük), Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Bâkî (1994), BâkîDîvânı, Tenkitli Basım, (hzl. Sabahattin Küçük), Ankara: TDK Yay.
Cevrî (1981), Cevrî-Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Divanının Tenkidli Metni, (hzl. Hüseyin Ayan), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay.
Cinânî (1994), Cinânî, Hayatı, Eserleri Dîvânının Tenkildi Metni, (hzl. Cihan Okuyucu), Ankara: TDK Yay.
Devellioğlu, Ferit (1986), Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
Enderunlu Vâsıf (yıl:?), Enderunlu Vâsıf Divanı, (hzl. Rahşan Gürel), İstanbul: Kitabevi Yay.
Fehîm-i Kadîm (1991), Fehim-i Kadîm Hayatı, Sanatı, Dîvâni ve Metnin Bugünkü Türkçesi, (hzl. Tahir Üzgör), Ankara: AKM Yay.
Fuzûlî (1990), FuzûlîDivanı, (hzl. Kenan Akyüz vd.), Ankara: Akçağ Yay.
Haşmet (1994), Haşmet Külliyatı, Dîvân, Senedü'ş-şu'arâ, Vilâdet-nâme (Sûr-nâme), İntisâbü'lMülûk (Hâb-nâme), (hzl. Mehmet Arslan, İ. Hakkı Aksoyak), Sivas: Dilek Matbaacılık.
Hayâlî (1945), HayâlîBey Divanı, (hzl. Ali Nihad Tarlan), İstanbul: MEB Yay.
Mesihî (1995), MesîhîDivanı, (hzl. Mine Mengi), Ankara: AKM Yay.
Nâ’ilî (1990), Nâ'ilîDivanı, (hzl. Haluk İpekten), Ankara: Akçağ Yay.
Nâbî (1997), NâbîDîvânı, (hzl. Ali Fuat Bilkan), İstanbul: MEB Yay.
Necâtî (1997), Necati Beg Divanı, (hzl. Ali Nihad Tarlan), İstanbul: MEB Yay.
Nedîm (1972), Nedîm Divanı, (hzl. Abdülbâki Gölpınarlı), İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevleri Yay.
Nef'î (1993), NefîDîvânı, (hzl. Metin Akkuş), Ankara: .Akçağ Yay.
Nev'î (1977), Nevî Divan, Tenkidli Basım, (hzl. Mertol Tanyeri, M. Ali Tanyeri), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fak. Yay.
Neylî (2005), Neylîve Dîvânı, (hzl. Sadık Erdem), Ankara: AKM Yay.
Onay, Ahmet Talat (2007), Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, (hzl. Cemal Kurnaz), Ankara: TDV Yay.
Sâbit (1991), Bosnalı Alaeddin Sabit, Divan, (hzl. Turgut Karacan), Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yay.
Seyyid Vehbî (1991), Seyyid Vehbî ve Divanının Karşılaştırılmalı Metni, (hzl. Hamit Dikmen), Ankara: AÜSBE Doktora Tezi.
Şeyh Gâlib (1993), Şeyh Gâlib (Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri, Şiirlerinin Umûmî Tahlîli ve Divânın Tenkidli Metni), (hzl. Naci Okçu), Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Şeyhülislâm Es'ad (1997), Şeyhülislâm Es'ad ve Dîvânı, (hzl. Muhammet Nur Doğan), İstanbul: MEB Yay.
Şeyhülislâm Yahyâ (2001), Şeyhülislâm Yahyâ Divânı, Tenkitli Metin, (hzl. Hasan Kavruk), Ankara: MEB Yay.
Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1977), "Bayram", İstanbul: Dergah Yay., C.1, s.361-364 .