İslam medeniyetinde bilim tarihi üzerine yapılan çalışmalar neticesinde bu medeniyetin IX. ve XII. yüzyıllar arasında oluşturduğu bilim kültürü her yönden ortaya çıkarılmıştır. Ortaya çıkan sonuçlara göre, İslam medeniyetindeki bilimsel çalışmalar ibadetlerle alakalı pratik amaçlar gözetilerek başlamış ve sözü edilen çalışmalarda bilimin kuramsal yapısından vazgeçilmemiştir. İslam medeniyetinde, pratik amaçlara hizmet ederken kuramsal temelleri ile ortaya konan ilimlerin en başında matematik bilimlerinin bir dalı olan uygulamalı geometri gelmektedir. İslam medeniyetinde uygulamalı geometrinin adı olan misaha/mesaha arazi ölçümünden mimari yapıların inşa ve süsleme- sine kadar pek çok alanda kullanılan bir bilim dalıdır. İslam medeniyetinin bilimsel mirasını devralan Osmanlılarda da me- saha bilimi rağbet gören bir bilim dalı olmuş ve bu bilimle ilgili bir literatür oluşturulmuştur. Sözünü ettiğimiz literatür incelendiğinde özellikle Osmanlı klasik döneminde yazılmış eserlerin dilinin Arapça olduğu fakat nadiren de olsa aynı dönemde Türkçe yazılan eserlere rastlamanın mümkün olduğu görülmüştür. İşte bu çalışmada, Osmanlı Devleti sınırlarında yazılmış mesaha bilimine yönelik ilk Türkçe eser olabileceği söylenen Risale-i Misâha isimli eser incelenecektir. Giriş bölümünü müteakip, iki bölümden oluşan çalışmamızın giriş kısmın- da, mesaha bilimi kısaca tanıtılacak arkasından birinci bölüme geçilecektir. Birinci bölümde; İslam medeniyetinde ve oradan hareketle Osmanlı Devleti’nin klasik döneminde mesaha birikimi ile ilgili genel bilgiler verilecek bu bilgilerin ardından Risale-i Misâha’nın içeriğine geçilip içerikle ilgili açıklamaların nihayetinde yine eserle ilgili bir değerlendirme yapılacaktır. Risale-i Misâha’nın içeriği önce en genel hâli ile eserin tanıtımı, arkasından da eserin bölümlerinin açıklanması yolu ile sunulacaktır. Çalışmamızda Risale-i Misâha’nın bölümleri içerik ve nitelik açısından ifade edilecek ve ilgili bölümde eğer varsa matematiksel anlamda önem taşıyan problemler ile bu problemlerin çözümleri günümüz sembolizasyonuna uyarlanmış halleri ile paylaşılacaktır. Çalışmamıza dâhil ettiğimiz problemlerin çözümleri için eserde verilen çizimler çalışmamızda da esere bağlı kalınarak bilgisayar ortamında çizilmiş şekilleri ile yer alacak ve ilgili problemlerin çözümü bu çizimler üzerinden anlatılacaktır. Değerlendirme bölümünde de Risale-i Misâha’nın Osmanlı mesaha literatüründeki yerine ilişkin bir açıklama yapılacaktır. Çalışmamızın ikinci bölümünde ise Risale-i Misâha’nın, Arap harflerinden Latin harflerine basit transliterasyonu verilecektir.

ABSTRACT As a result of the studies on the history of science in Islamic civilization, the science culture that this civilization formed between the IX. and XII. centuries was revealed in every aspect. According to the results, scientif- ic studies in Islamic civilization started with practical purposes related to worship, and the theoretical structure of science was not abandoned in these studies. Applied geometry, which is a branch of mathemati- cal sciences, is one of the most important sciences that are put forward with theoretical foundations while serving practical purposes in Islamic civilization. Misâha, which is the name of applied geometry in Islamic civilization, is a science that is used in many fields from land surveying to the construction and decoration of architectural structures. The science of mesaha became a popular science and a literature about this science was created in the Ottomans, who took over the scientific heritage of Islamic civilization. When the literature mentioned is examined, it is seen that the language of the works written especially in the Ottoman classical period is Arabic, but it is rarely possible to come across works written in Turkish. Here in this study, the piece named Risale-i Misâha, which was written in the borders of Ottoman Empire and is also said to possibly be the first work on the science of surveying in Turkish, will be analyzed. Following the introduction part, the science of surveying will be briefly introduced in the introduction section of our study consisting of two parts, followed by the first section. In the first section, general information on the accumulation of surveying from the Islamic Civilization to the classical period of the Ottoman Empire will be given; and following this information, the content of Risale-i Misâha will be stated and an evaluation regarding the place of the work in Ottoman surveying literature will be made. The content of the Risale-i Misâha will be presented in the most general form first through the introduction of the work and then by explaining the parts of the work. In our study, the chapters of Risale-i Misâha will be expressed in terms of content and quality, and in the related chapter, problems of mathematical importance, if any, and solutions of these problems will be shared with their adapted state. For the solution of the problems included in our study, the drawings given in the work will take place in the computerized form adhering to the work, and the solutions of the related problems will be explained through these drawings. In the evaluation section, an explanation will be given regarding the place of Risale-i Misâha in the Ottoman mesaha literature. And in the second part of our study, a simple transliteration of Risale-i Misâha from Arabic letters to Latin letters will be given.