Bir Kanon Başlatıcısı Olarak Yeni Lisan Hareketi

Bir milletin hikâyesini konu alan her türlü edebî anlatının toplamı ola rak tanımlanabilecek millî edebiyat kanonu, hem millî kimliği temsil eder hem de halka milliyetçiliğin değerlerini aşılayarak söz konusu kimliğin üretilmesini sağlar. Toplumların çözülüş zamanlarında ortaya çıkarak bazı ölçütler etrafında eser verilmesi gerektiğini ortaya koyan edebiyat kanonu, tarihî olayları ve kişilikleri, toplumların ortaya çıkış hikâyelerini yine topluma ait bir dille şimdiye taşıyarak, geçmişin gü cüyle geleceği inşa etmeye çalışır. Benzer bir sosyal ve siyasî zeminde filizlenen Yeni Lisan hareketi men suplarının sade bir dil, hece vezni ve millî içerikle yazdıkları edebî eser lerin, Türklüğün doğuş hikâyelerini, Türk tarihini yücelten olay ve ki şileri anımsatarak yeni belleklere taşıması, uyandırılmak istenen millî kimlik aracılığıyla toplumun sürekliliğini sağlamaya yöneliktir. Yeni Lisan hareketinin, 1911’de başlayan etkisini 1930’ların sonuna kadar sürdürmüş olması – ve söz konusu ölçütlere uymayan sanatçıların da bu etki çemberine girmeleri – hareketin edebiyatımızda çok güçlü ve uzun bir kanon başlattığının en büyük kanıtıdır. Kanon’un bu özelliği açısından da bakıldığında, Yeni Lisan hareketinin oluşturduğu kanonik sürecin ve yapının kapsam genişliği çok daha net görülebilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Kanon, Yeni Lisan hareketi, kimlik, ulus inşası, millî edebiyat

New Language Movement as Pioneers of a New Canon

National literary canon is an aggragate of the varying kinds of literary work about a nation’s story and as such it not only represent a nation’s identity, but also helps produce such an identity by instilling such na tional values in the public. The Literary Canon manifests itself during times of dissolution, pre scribing the criteria for literary works, and it tries to build a future with the power of the past by conveying stories about that society’s origin, events of historic significance, and about its important people. The New Language Movement was founded in such social and polit ical conditions. Their literary works, themed around nationalist ideas about origins of Turks and exalting imagery of the history of Turkey and its important people were composed in plain language with a simple rhyme structure and they were aimed at maintaining the society’s con tinuity via a national identity they wanted to instigate. The strongest evidence for the contention that this movement had started a very strong and long canon in Turkish literature is the fact that its influence lasted well until the end of 1930’s, influencing other artists who do not fit the criteria of the movement per se. In light of these qualities of canon, one can clearly see the breadth of the content of this canonic process and structure the New Language movement produced.

Keywords:

s: Canon, New Language movement, identity, nation con sturaction, national literatur,

PDF

___

Alangu, Tahir (2010), Ömer Seyfettin Ülkücü Bir Yazarın Romanı, 2.b., İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Argunşah, Hülya (2010), “Millî Kimlik Oluşturmada Edebiyatın Rolü ve Ziya Gökalp”, Türk Kimliğinin Yeniden İnşası Bağlamında Ziya Gökalp, haz. Prof.Dr. Ünver Günay – Doç. Dr. Celaleddin Çelik, İstanbul: Kesit Yayınları
Assmann, Jan (2001), Kültürel Bellek Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik, Çev:Ayşe Tekin, İstanbul: Ayrınrı Yayınları.
Atakay, Kemal (2004), “Kanon Huzursuzluğu”, Kitap-lık, 68: 70-77.
Bakhtin, Mikhail (2001), Karnavaldan Romana, Çev: Cem Soydemir, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Başcı, Pelin (2008), “Yerli Edebiyat, Yurdun Edebiyatı; Herkes Onu Okumalı: Türk Edebiyatı Kanonu ve Ulusal Kimliğin Sınırları”, Pasaj, 6: 44-69.
Campbell, Joseph (2010), Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, Çev: Sabri Gürses, 2.b., İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
_____, Joseph ve Moyers, Bill (2010), Mitolojinin Gücü Kutsal Kitaplardan Hollywood Filmlerine Mitoloji ve Hikayeler, Çev: Zeynep Yaman, 2. b. İstanbul: MediaCat Kitapları.
Cebeci, Oğuz (1995), Psikanalitik Edebiyat Kuramı, 2.b., İstanbul: İthaki Yayınları.
Çelik, Hüseyin (1995), Genç Kalemler Mecmuası Üzerinde Bir Araştırma, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Filizok, Rıza (1984), “Ömer Seyfeddin’in Eserlerinde Halk Edebiyatı Tesirleri”, Doğumunun Yüzüncü Yılında Ömer Seyfeddin, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
Genç Kalemler Dergisi, (1999), haz. İsmail Parlatır – Nurullah Çetin, Ankara: , Türk Dil Kurumu Yayınları.
Göçgün, Önder (1995), Edebiyat Dünyası ve Atatürk, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Issı, Ahmet Cüneyt (2004), “Toplum Mühendisliği Bağlamında Kanon-Edebiyat İlişkisi”, Hece (Hayat-Edebiyat-Siyaset Özel Sayısı), 90/91/92: 360-370.
Jusdanis, Gregory (1998), Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür (Millî Edebiyatın İcat Edilişi), Çev: Tuncay Birkan, İstanbul: Metis Yayınları.
Kahraman, Hasan Bülent (2010), “Çağdaş Türk Şiirinin Kanonu Yoktur; Çağdaş Şiirin Kanonu Olmaz…”, Notos, 24: 22-24.
Kaplan, Mehmet (1984), “Bahar ve Kelebekler’in Tahlili”, Doğumunun 100.Yılında Ömer Seyfeddin, İstanbul: Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları.
_____, (1992), Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 1, 2.b. İstanbul: Dergah Yayınları.
Köroğlu, Erol (2010), Türk Edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı 1914-1918 Propagandadan Millî Kimlik inşâsına, 2.b., İstanbul: İletişim Yayınları.
Öksüz, Yusuf Ziya (1995), Türkçenin Sadeleşme Tarihi Genç Kalemler ve Yeni Lisan Hareketi, Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
Ömer Seyfettin Bütün Eserleri Hikâyeler 1-2-3-4 (2007), haz. Hülya Argunşah, 2.b., İstanbul: Dergâh Yayınları.
Ömer Seyfeddin’in Şiirleri (1972), haz. Fevziye Abdullah Tansel, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
“Ömer Seyfeddin’in Dil ve Edebiyata Dair Makaleleri” (1984), haz. Mustafa Argunşah, Doğumunun 100. Yılında Ömer Seyfeddin, İstanbul: Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Sazyek, Hakan (1992a), “Ali Canib (Yöntem)’in Şiirleri-I”, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, C.XXXV, S.1, s. 263-288.
_____, (1992b), “Ali Canib (Yöntem)’in Şiirleri-II”, Türkoloji Dergisi, C.X, S.1, s. 177-226.
Sevin, Veli (1995), Arkeolojik Kazı Sistemi El Kitabı, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul: Kanaat Matbaası.
Tekelioğlu, Orhan (2003), “Edebiyatta Tekil Bir Ulusal Kanonun Oluşmasının İmkânsızlığı Üzerine Notlar”, Doğu-Batı, 22: 65-77.
Yücel, Hasan Âli (1989), Edebiyat Tarihimizden, 2b. İstanbul: İletişim Yayınları.
Ziya Gökalp Külliyatı-I Şiirler ve Halk Masalları (1989), Haz. Fevziye Abdullah Tansel, 3.b., Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.