Beyhude Ömrüm Hikâyesinde Kahramanın Suyun Ardındaki Yolculuğu
Su kültü, Türk kültüründe çok eski dönemlerde var olup temeli “yer-su” inanışına dayanır. Kültlerle ilgili inanış ve uygulamalara, sözlü anlatım ürünlerinde temel motifler olarak rastlanır. Modern Türk anlatılarında da suyun, motif/izlek olarak metnin kurgusunda işlevsel olarak kullanıldığı görülür. Mustafa Kutlu’nun Beyhude Ömrüm hikâyesinde su motifi, hikâyenin kurgusunda oldukça işlevseldir. Hikâyede kahraman “Islak Kaya”nın varlığından yıllardır haberdar olmakla birlikte, kayanın içinde suyu barındırdığını fark edince hedef belirler. Masal kahramanları gibi hedefine ulaşmak için plan yapar. Onun Islak Kaya’yı yarıp içindeki suyu çıkarması masal kahramanlarının yolculuğunu andırır. Bu esnada bazı engellerle karşılaşır, aklını kullanarak ve yönlendiricilerin de destekleriyle hedefine ulaşır. Islak Kaya’nın öneminin fark edilmesiyle kaderine terk edilen kıraç topraklar, aslına uygun olarak kullanılıp yeniden doğar. Kutlu hakkında daha önce yapılan çalışmalarda Beyhude Ömrüm hikâyesindeki folklorik unsurlara değinilmemiştir. Bu hikâye hakkında özgün bir çalışma yapan Hatice Altunkaya, metni sadece Greimas’ın “Eyleyenler” modeline göre incelemiştir. Bu yazıda ise Beyhude Ömrüm hikâyesindeki kahramanın suyun ardındaki mücadelesinin masal kahramanlarıyla benzerlik ve farklılıkları üzerinde durulduktan sonra, metin, arketipler ekseninde değerlendirilmiştir. Su kültü etrafında oluşan folklorik unsurların, metnin dokusuna nasıl yerleştirildiği tespit edilip yorumlanmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler:
Modern anlatı, masal, arketip, su kültü, yeniden doğuş
The Travel of the Protagonist in Search of Water in Story Beyhude Ömrüm
Water cult has been existed since ancient time periods and it is based on “ground-water” belief. As the basic motif, beliefs and practices associated with cult have been found in oral literature. In modern Turkish narratives, “water” is used as a functional motif/theme in fiction. Water motif in Beyhude Ömrüm, Mustafa Kutlu’s story, is fairly functional in the fiction of the text. In the story, the protagonist, along with being aware of the existence of “the wet rock” for years, takes it as aim when he realizes that the rock contains water within. He makes plans in order to reach his aim just like heroes in tales. His act to cleave the wet rock and take out the water inside reminds the travels of tale heroes. He encounters some obstacles, but reaches his aim by the support of guides and using his mind. By realizing the importance of the wet rock, the waste lands, which were left to their fate, are started to be used compatible with their original aim. Folkloric elements in the story Beyhude Ömrüm were not mentioned in previous works on Mustafa Kutlu. Hatice Altunkaya, who has an original study on Beyhude Ömrüm, has examined the story only according to the actant model of Greimas. In this paper, after stressing similarities and differences between the acts of the protagonist of Beyhude Ömrüm in search of water, and of tale heroes, the story has been examined in terms of narration and archetypes. It has been determined how the folkloric elements, which are formed around the water cult, were located in texture of the text, and it has been analyzed.
Keywords:
tale, archetype, water cult, rebirth, Modern narrative,
___
- Altunkaya, Hatice (2012). “Beyhude Ömrüm Adlı Hikâyenin Greimas’ın Eyleyenler Modeline Göre İncelenmesi”, Turkish Studies 7/4, s.761-771.
- Aslan, Ferhat (2007). “Türk Destanlarında ‘Su’ Motifi”, Türk Kültüründe Su, Haz. İbrahim Akış ve Ferhat Aslan, İstanbul: Manavgat Belediyesi Kültür Yayınları, s.75-97.
- Bachelard, Gaston (2006). Su ve Düşler, Çev. Olcay Kunal, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Bayat, Fuzuli (2007). Türk Mitolojik Sistemi, C.2, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Beydili, Celal (2004). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Çev. Eren Ercan, Ankara: Yurt Kitap Yayın.
- Campbell, Joseph (2013). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, Çev. Sabri Gürses, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- Çobanoğlu, Özkul (1993). “Türk Kültür Tarihinde Su Kültü”, Türk Kültürü 31/361, s.288-297. (2003). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği, Ankara: Akçağ Yayınları.
- Demir, Yavuz (2011). “Beyhude Ömrüm: Çavuş Ağa’nın Zerdalileri/Kör Mustafa’nın Karanfilleri”, Hayat Böyledir İşte Fakat Hikâye, Ankara: Hece Yayınları, s.39- 44.
- Eliade, Mircea (2009). Dinler Tarihine Giriş, Çev. Lale Arslan, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- Fordham, Frieda (2011). Jung Psikolojisinin Ana Hatları, Çev. Aslan Yalçıner, İstanbul: Say Yayınları.
- Hançerlioğlu, Orhan (1993). Dünya İnançları Sözlüğü: Dinler-Mezhepler-TarikatlarEfsaneler, İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Jung, Carl Gustav (2003). Dört Arketip, Çev. Zehra Aksu Yılmazer, İstanbul: Metis Yayınları. (2013). İnsan Ruhuna Yöneliş, Çev. Engin Büyükinal, İstanbul: Say Yayınları. Kahraman, Hasan Bülent (2000). “Yitirilmemiş Zamanın Ardında: Ahmet Hamdi Tanpınar ve Muhafazakâr Modernliğin Estetik Düzlemi”, Doğu Batı 11, s.9-43.
- Korkmaz, Ramazan (1998). “Dede Korkut Hikâyeleri’ndeki Su Kültünün Mitik Yorumu”, Türk Kültürü 36/418, s.91-98.
- Kutlu, Mustafa (2001). Beyhude Ömrüm, İstanbul: Dergâh Yayınları. (2003). Tufandan Önce, İstanbul: Dergâh Yayınları. (2012). Zafer yahut Hiç, İstanbul: Dergâh Yayınları. (2013). “Su Sesi”, Hüzün ve Tesadüf, İstanbul: Dergâh Yayınları, s.18-20.
- Moran, Berna (1994). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: Cem Yayınevi.
- Oymak, İskender (2010). “Anadolu’da Su Kültünün İzleri”, Fırat Üniversitesi İlahiyat, Fakültesi Dergisi 15/1, s.35-55.
- Ögel, Bahaeddin (1995). Türk Mitolojisi: Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar, C.2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Propp, Vladimir (1985). Masalın Biçimbilimi, Çev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat, İstanbul: Bilim/Felsefe/Sanat Yayınları.
- Rudhart, Jean (2006). “Su”, Çev. Âdem Koç, Millî Folklor 70, s.125-135. Beyhude Ömrüm Hikâyesinde Kahramanın Suyun Ardındaki Yolculuğu
- Raglan, Lord (1998). “Geleneksel Kahraman”, Çev. Metin Ekici, Millî Foklor 37, s.126-138.
- Şenocak, Ebru (2007). “Türk Halk Kültüründe ve Mitolojik Bağlamda Üzümün Yeri”, Millî Folklor 76, s.164-172.
- Türkan, Kadriye (2012). “Türk Dünyası Masallarında Su Kültü”, Millî Folklor 93, s.135-148.
- Yıldırım, Ercan (2007). Mustafa Kutlu Hikâyeciliği: Varoluş Yabancılaşma Hakikat, Ankara: Ebabil Yayıncılık.
- Yıldırım, Nimet (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- Yücel, Tahsin (2008). Yapısalcılık, İstanbul: Can Yayınları.
- ISSN: 1010-867X
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1985
- Yayıncı: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı
Sayıdaki Diğer Makaleler
Telmih’e Telmih: Klasik Türk Edebiyatında Geleneğin İnşası
2000’li Yıllarda Kadın Öykücülerin Dili Üzerine Tespitler
Beyhude Ömrüm Hikâyesinde Kahramanın Suyun Ardındaki Yolculuğu
Söz, Yazı ve Bellek: Ünal Nalbantoğlu’nun Yapıtı
Osmanlı Devleti’nde Haşerelere Karşı Bir Önlem: Çekirge Suyu