YAYGIN VE YOĞUN VERGİ DENETİMİ: HUKUKÎ YAPI VE UYGULAMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Bu çalışmanın amacı Türkiye’de “Yaygın ve Yoğun Vergi Denetimi” olgusunu tarihsel süreç içinde; hukukî yapısı, vergi idaresinin uygulamaları ve yargı kararları ışığında incelemektir. Vergi denetimi, literatürde; yoklama, yaygın ve yoğun vergi denetimi, vergi incelemesi ve arama sonucu yapılan vergi incelemesi kavramlarının tamamını kapsayan bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Vergi Usul Kanunu’nda “Vergi Denetimi” veya “Vergi İdaresinin Mükellefi Denetleme Yolları” başlıklı bir düzenleme yoktur. Kanunda bu kapsam, “Yoklama”, “İnceleme”, “Arama” ve “Bilgi Toplama” olmak üzere dört alt bölüm başlığında toplanmıştır. Ancak “Yaygın ve Yoğun Vergi Denetimi”, kavram olarak tanımlanmamıştır. Bu denetim, yoklama başlığı altında, yoklamaya yetkili olanlara verilen ilave yetkiler şeklinde düzenlenmiştir. İlk olarak 1985 yılında yapılan bu düzenleme ile vergi idaresi mükellefleri başta belge düzenine uyma ödevi konusunda olmak üzere; defter kayıtları, levha asma zorunluluğu, yazar kasa kullanma gibi konularda anlık olarak denetlemektedir. Çalışma, bu denetimlerle ilgili uygulamada yaşanan sorunları vergi idaresinin uygulamaları ve yargı organı kararları ışığında değerlendirmekte ve çözüm önerileri sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Vergi Yoklama, Vergi Denetimi, Yaygın ve Yoğun Vergi Denetimi.

-

The aim of this study is to analyze the phenomenon of “Widespread and Intensive Tax Audit” in Turkey within legal context and in the lights of court decisions, of executive actions. In the literature, we face the tax audit as a phenomenon that covers inspection, widespread and intensive tax audit, tax examination and exploration. In our Procedural Tax Law, there is no topic as “Tax Audit” or “Procedures for Audit of Taxpayer by Tax Authority”. This issue had been handled under four topics in the Law which are “Tax examination”, “Inspection”, “Exploration” and “Information Gathering”. However, the notion of “Countrywide and Intense Tax Audit” hadn’t been identified throughout the Law. This type of audit, had been arranged under the “Inspection” topic as an extra authorization given to staff that had the power to tax audit. Via this adjustment that had been brought in 1985, taxpayers had being audited primarily on their task to compliance to the document schema, to fill account book, to hang the obligation of tax signboard to the wall, and to use cash registry. This study evaluates the complications seen during these audits in the applications of tax administration and judicial decisions; and makes some suggestions as solutions

Keywords:

Tax Examination, Tax Audit, Intensive Tax Audit,

PDF

___

ABDİOĞLU, Hasan; (2007), “Vergi Denetiminde Kırmızı Bayrakların Kulla- nımı”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 36, ss.161-172.
ACAR; İbrahim Attila ve Mehmet Emin MERTER; (2005), “Türkiye'de 1990 Sonrası Dönemde Vergi Denetimi Ve Vergi Denetiminde Etkinlik Soru- nu”, Maliye Dergisi, 147, ss. 5-27.
AKBEY, Ferhat; (2014), “Türkiye’de Vergi Denetimi ve Gelirleri Üzerine Bir İnceleme”, Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Dergisi, 29(1), ss.63-103.
ALTUĞ, Figen; (2000), Mali Denetim, Bursa: Ezgi Kitabevi.
ARICA, Nadir ve Ali İYİBİL; (1985), İşletmelerde Vergi Denetimi, Defter ve Belgeler, Ankara: Fon Matbaası.
ARTAR, Yusuf; (2013), “Vergi İnceleme Elemanlarının El Koyma Yetkisine İlişkin Bir Değerlendirme”, İnternet Adresi: http://yusufartar.com /2013/11/01/ vergi-inceleme-elemanlarinin-el-koyma-yetkisine-iliskin- bir-degerlendirme/, Erişim Tarihi: 15.02.2014.
BAŞARAN YAVAŞLAR, Funda; (2010), “Türk Vergi Hukukunda Vergi İnce- lemesi”, iç. Bahri ÖZTÜRK ve Funda BAŞARAN YAVAŞLAR (Ed.), Vergi Hukuku Örneğinde Hukuka Uygun ve Etkin Kamu Denetimi, Sempozyum Kitabı, 26-27 Nisan 2010, İstanbul: İstanbul Kültür Üni- versitesi Hukuk Fakültesi, ss.394-425.
BAYKARA, Bekir; (2005), “Yoklama Esnasında El Defteri Alma Yetkisine İlişkin Düzenlemenin Anayasa Karşısındaki Durumu”, Vergi Dünyası Dergisi, 290, İnternet Adresi: http://www.baykaraymm.com/ makaleler/ makale/ Yoklama_Esnasinda_El_Defteri_Alma_Yetkisi.doc., Erişim Tarihi: 04.04.2014.
BİLİCİ, Nurettin; (2014), Vergi Hukuku, Yirmi Altıncı Baskı, Ankara: Seçkin Yayınları.
ÇELİK, Celal; (2011), “Sevk İrsaliyelerine İlişkin Ceza Uygulaması”, Vergi 265, Dünyası http://www.degerymm.com.tr/icerik/Lc09Q1MBA1w1uL1vl16c106V8 R3z9o.pdf, Erişim Tarihi: 25.02.2014. ss.1-9, İnternet Adresi:
ÇİÇEK, Seyit; (2005), “Yapılan Yol Denetimlerinde Nakliyeye Konu Emtialara İlişkin Sevk İrsaliyelerinin Araçta Bulundurulmaması Halinde Düzenle- nen Tutanakların Araç Şoförü Tarafından İmzalanması Durumunun VUK ve Borçlar Kanunu Hükümleri Doğrultusunda Değerlendirilmesi”, Vergi Dünyası Dergisi, 287, ss. 154-156.
ÇİLKOPARAN, Yusuf; (2004), “Yol Denetimleri”, Vergi Dünyası Dergisi, 278, ss. 105-108.
DOĞRUSÖZ, A. Bumin; (2007, 02 Temmuz), “Serbest Meslek Defteri İşyerin- de Olmazsa”, Referans Gazetesi, s. 4.
DURGUN, Ercan; (2003), “Gelir Vergisinde İşin Bırakılmasını Müteakip Orta- ya Çıkan Sorunlar ve Sorunların Azaltılması İçin Çözüm Önerisi”, Ver- gi Dünyası Dergisi, 261, ss. 50-53.
ERDEM, Tahir; (2011), 6009 Sayılı Kanunla Yapılan Son Değişiklikler Son- rasında Vergi İncelemesi, Ankara: Yaklaşım Yayıncılık.
EROL, Ahmet; (2010), Vergi İncelemesi ve Mükellef Hakları, İstanbul: İSMMO Yayını.
FURTUN, İdris Hakan, (2010), “Türk Hukukunda Vergi Mükelleflerini Denet- leme Araçları”, iç. Bahri ÖZTÜRK ve Funda BAŞARAN YAVAŞLAR (Ed.), Vergi Hukuku Örneğinde Hukuka Uygun ve Etkin Kamu De- netimi, Sempozyum Kitabı, 26-27 Nisan 2010, İstanbul: İstanbul Kül- tür Üniversitesi Hukuk Fakültesi, ss. 299-321.
Gelir İdaresi Başkanlığı; (2014), “(Faaliyet Raporları) (1985-2012)”, İnternet
http://www.gib.gov.tr/index.php?id=107, Adresi: 10.02.2014. Erişim Tarihi:
GÖKMEN, Necdet ve H. Abdullah GÜLEÇ; (2001), “Gelir İdaresi ve Vergi Denetiminde Etkinlik Ve Verimlilik Nasıl Sağlanır?”, Vergi Dünyası Dergisi, 238, ss. 35-41.
GÜCENME, Ümit; (2004), “Kayıt Dışı Ekonomi İle Mücadele Ve Vergi Dene- timinin Yeniden Yapılandırılması”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 23, ss. 22-27.
GÜMÜŞ, Erhan; (2005), “Defter, Kayıt ve Belgeler Çerçevesinde Yapılan Vergi Denetiminde Karşılaşılan Sorunlara Yönelik Çözüm Önerileri”, Vergi Dünyası Dergisi, 287, ss.142-153.
GÜNEŞ, Gülsen; (1998), Verginin Yasallığı İlkesi, İstanbul: Beta Yayınları.
Hesap Uzmanları Kurulu; (1995), Türk Vergi Sistemi ve 50. Yılında Hesap Uzmanları Kurulu, İstanbul: Acar Matbaacılık.
İSMMMO; (2010), “Toplumsal Raporlar, Cezalandırılıyoruz”, İnternet Adresi: http//www.ismmmo.org.tr, Erişim Tarihi: 10.02.2014.
İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı; (2012), “Yaygın ve Yoğun Vergi Denetimi Rehberi”, İnternet adresi: http://denetim.izmirvdb.gov.tr/#/0, Erişim Ta- rihi:15.05.2014.
KANETİ, Selim; (1989), Vergi Hukuku, İkinci Baskı, İstanbul: Filiz Kitabevi.
KARAKOÇ, Yusuf; (2012), Vergi Hukuku, Altıncı Baskı, Ankara: Yetkin Yayınları.
KAYA, Ömer; (1999), “Vergilendirmede Yoklama İşlemleri-1”, Maliye ve Sigorta Yorumları Dergisi, 306, ss.76-77.
KILIÇDAROĞLU, Kemal; (1981), “Yaygın Vergi Denetimi ve Karşılaşılan Sorunlar”, Vergi Dünyası Dergisi, 1, ss.2-3.
KILIÇLIOĞLU, Safa; Nezihe ARAZ ve Hakkı DEVRİM; (2003), Meydan Larousse Ansiklopedisi, Cilt:3, İstanbul: Meydan Yayıncılık.
KIZILOT, Şükrü; (1996), Danıştay Kararları ve Özelgeler (Muktezalar), Cilt No: 3, Ankara: Yaklaşım Yayınları.
Maliye ve Gümrük Bakanlığı; (1988), Türk Vergi Kanunları Gerekçeleri, Cilt No: 3, Ankara.
ÖNCEL, Mualla; Ahmet KUMRULU ve Nami ÇAĞAN; (2012), Vergi Huku- ku, Yirmi Birinci Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi.
ÖZYER, Mehmet Ali; (2001), Açıklama ve Örneklerle Vergi Usul Kanunu ve Uygulaması, İstanbul: Maliye Hesap Uzmanları Derneği Yayını.
SARILI, M. Ali; (2003), Türkiye’de Gelir İdaresi ile Vergi Denetiminin So- runları, Çözüm Önerileri ve Yeniden Yapılandırılması, İstanbul: İTO Yayınları.
SAVAŞAN, Fatih ve Hakkı ODABAŞ; (2005), “Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçaklarının Nedenleri Üzerine Ampirik Bir Çalışma”, Selçuk Üniver- sitesi İ.İ.B.F. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 5(10), ss. 1- 28.
SEVİĞ, Veysi ve Bumin DOĞRUSÖZ; (2010, 26 Mayıs), “Yoklama Memuru İşletme Defterlerine El Koyabilir Mi?”, Referans Gazetesi, s. 4.
SEVİĞ, Veysi; (2007, 14 Nisan), “Paket Fiş Denetimi”, Referans Gazetesi, s. 5.
SOMUNCU, Ahmet; (2005), “Türk Vergi Sisteminde Belge Düzeni”, Yayım- lanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
SOMUNCU, Ahmet; (2010), “Mükerrer Vergi Hukuku: Vergi Usul Kanununun Maliye Bakanlığı’na Yetkiler Veren “Yetki” Başlıklı Mükerrer 257’nci Maddesini, Tarihi Süreçte Anayasal İlkeler ve Yargı Kararları Işığında Yeniden Okumak.”, Legal Mali Hukuk Dergisi, 66, ss. 1259-1273.
SÖYLER, İlhami; (1987), Türk Vergi Hukukunda Yoklama, Ankara: Maliye Gümrük Bakanlığı APK Yayını.
ŞENYÜZ, Doğan; Mehmet YÜCE ve Adnan GERÇEK; (2013), Vergi Hukuku (Genel Hükümler), Dördüncü Baskı, Bursa: Ekin Kitabevi.
TEKİN, Fazıl ve Ali ÇELİKKAYA; (2014), Vergi Denetimi, Altıncı Baskı, Ankara: Seçkin Yayınevi.
TUAY, Elif ve İnci GÜVENÇ; (2007), Türkiye’de Mükelleflerin Vergiye Bakışı, Ankara: Gelir İdaresi Başkanlığı, İnternet Adresi: http://www.gib.gov.tr/fileadmin/beyannamerehberi/turkiyede_mukellefl erin_vergiye_bakisi.pdf, Erişim Tarihi: 15.02.2014.
YALTI, Billur; (2005), “Vergi Hukukunda Susma Hakkı, (VUK 359) (a), (2)’ nin Anayasaya Aykırılığı Sorunu”, Vergi Dünyası Dergisi, 285, ss. 24- 33.
YURTERİ, İsmet; (2012), “Türk Vergi Sisteminde Yoklama ve Yaygın ve Yo- ğun Vergi Denetimi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 100, ss. 255- 270, İnternet Adresi: http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2012-100-1187, Erişim Tarihi: 04.04.2014.