Kurtuluş savaşı yıllarında Türkçe sol basından izlenimler: İşçi hareketleri ve sorunlarına dair notlar

20. yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı Devleti sınırları dâhilinde işçi hareketleri hızla artarakyoğunlaştı. 1917 Rus Devriminin etkisi ve Büyük Savaşın bitişi ile Türkiyede sol düşüncenin tabanıgenişlerken, bir yandan da çoğunlukla bu grupların ve/veya partilerin yayın organı olarak faaliyet gösterensol basın da kendini göstermeye başladı. Kurtuluş Savaşının ilk yıllarında Anadolu hareketini destekleyensol basın, Ankara hükümetinin siyasal ve ekonomi politikaları karşısında muhalif bir tavır takınmıştır. Buçalışmanın amacı Kurtuluş Savaşı yılları Türkçe sol basının önde gelen isimlerinde yayınlanan Türkiyeişçi hareketleri ve problemleri hakkındaki makale ve haberleri dönemin siyasi ve toplumsal koşullarıçerçevesinde incelemektir. 1919-1922 yılları arasına odaklanılan çalışmanın temel kaynakları döneminfarklı sol gruplarının yayın organları olan Kurtuluş Dergisi,Aydınlık Dergisi, Yeni Hayat, İdrak ve Ziya Gazetesidir.

Review of the Turkish left press in the independence war era: Evaluations about labor movements and problems

The sparks of the left and labor movements had been began to appear within the boundaries ofOttoman State in the frst quarter of 20th century. After the Great War, the impact of Russian Revolutionlabor movements and left press began to show itself. Previously, The Independence War was supportedby the left press but in 1920s because of the policies against to the left and to the labor; the left press hadan attitude of opposition to the Republican regime. After the war, labor s strikes, protests and meetingswho want to eliminate their problems have taken part in the media on the frst half of the 20 s. The aim ofthis study is to examine the articles and news of Turkish Left press about the Turkish labor movement inin the context of historical context. Main resources of this article, which focused on the period between1920 and 1922, is Kurtuluş, Aydınlık,Ziya, İdrak and Yeni Hayat which were the leading publications ofdifferent left parties of era.

PDF

___

Ahmad, F. (2007). Cumhuriyet Türkiyesinde Sınıfı Bilincinin Oluşması 1923-45. D. Quataert E. J. Zürcher. (Der.). Osmanlıdan Cumhuriyet Türkiyesine İşçiler. (s. 123-154). İstanbul: İletişim Yayınları.
Akal, E. (2002). Milli Mücadelenin Başlangıcında Mustafa Kemal İttihat Terakki ve Bolşevizm. İstanbul: TÜSTAV.
Akbulut, E. (2010). Dr. Şefk Hüsnü Deymer Yaşam Öyküsü, Vazife Yazıları. İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları.
Akbulut, E. ve M. Tunçay (2012/2013). İstanbul Komünist Grubundan (Aydınlık Çevresi) Türkiye Komünist Partisine, C.I-II-III 1919-1923. İstanbul: TÜSTAV.
Ayhan, B. (2007). Milli Mücadelede Basın: Olağanüstü Durumlarda Propaganda. Konya: Tablet Kitabevi.
Carr, E. H. (2004). Tarih Nedir? İstanbul: İletişim Yayınları.
Coşar, Ö.S. (ty). Milli Mücadele Basını. İstanbul: Türkiye Gazeteciler Cemiyeti.
Çapanoğlu, Münir Süleyman (1964). Türkiyede Sosyalizm Hareketleri ve Sosyalist Hilmi. İstanbul: Pınar Yayınevi.
Çetinkaya, D. (2007). Sosyalizmi İdrak Etmek. Tanıl Bora, vd. (Der.). Mete Tunçaya Armağan. (s. 499- 536) İstanbul: İletişim Yayınları..
Duman, H. (2000). Osmanlı-Türk Süreli Yayınları ve Gazeteleri. Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı.
Erdem, H. (2012). Osmanlı Sosyalist Fırkası ve İştirakçi Hilmi. İstanbul: Sel yayınları.Lewis, B. (2000). Modern Türkiyenin Doğuşu. Ankara: TTK.
Girgin, A. (ty). Medya Etiki ve Hediyeler. http://www.atillagirgin.net. Erişim tarihi: 16 Ocak 2013.
Güran, A. E. (1975). Türkiye Halk İştirakiyyun Fırkası Yayın Organları: Emek 1, Yeni Hayat 1-2-3. İstanbul: Katkı Yayınları.
Gürsoy, S. (2012). Osmanlı Sosyalist Fırkası Süreli Yayınlarının Konu Açıklamalı Fihristi: İştirak, İnsaniyet, Sosyalist ve Medeniyet Dergileri. Müteferrika, Kış(2), 195-220.
Güz, N. (1991). Türkiyede Basın-İktidar İlişkileri (1920-1927). Ankara: Gazi Üniversitesi Yayını.
Güzel, Ş. (1996). Türkiyede İşçi Hareketi 1908-1986. İstanbul: Kaynak Yayınları.
Hopkin, D. (1978). The Socialist Press in Britain, 1890-1910, içinde Newspaper History: from 17th century to the present, (Ed. By Boyce, Curran, Wingate) Londra: Sage.
İktisatçılar Birliği (1976). Türkiye İşçi Sınıfı ve Mücadeleleri Tarihi. Ankara: TİB. İleri, R. N. (der.) (2007). Kurtuluş. İstanbul: TÜSTAV.
Kırpık, C. (2004). Osmanlı Devletinde İşçiler ve İşçi Hareketleri 1876-1914. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Kocabaşoğlu, U. (1981) 1919-1938 Dönemi Basınına Toplu Bir Bakış, Yıllık:1981, sayı:VI, Ankara: A.U.S.B.F.Basın ve Yayın Y.O.
Kocabaşoğlu, U.Berge, M. (1994). Bolşevik İhtilali ve Osmanlılar. Ankara: Kebikeç Yayın
Koç, Y. (1979). Türkiyede Sınıf Mücadelesinin Gelişimi. İstanbul: Birlik Yayıncılık.
Koç, Y. (2010). Türkiye İşçi Sınıfı Tarihi- Osmanlıdan 2010a. Ankara: Epos Yayınları.
Ökçün, G. (1970). Osmanlı Sanayi 1913, 1915 İstatistikleri. Ankara: AÜ SBF.
Öztoprak, İ. (1981). Kurtuluş Savaşında Türk Basını. Ankara: İş Bankası Yayınları.
Read, R. (1992). The Power of News: The History of Reuters. Oxford: Uxford University. Sadi, K. (1970).Osmanlı Döneminde İlk Sosyalist Yayınlar, Ant Dergisi, No: 4.
Salmon, L. M. (1976). The Newspaper and The Historian. NewYork: Octagon Books.
Tamer Torun, A. (2014). Cumhuriyetin Kuruluş Yıllarında Türkçe Sol Basın. Türkiyede Karşıt Muhafazakarlık Biçimleri: Modern Muhafazarlıktan Küreselci Değersizleşmeye (Sosyoloji Yıllığı: 23), (Ed. E. Eğribel- U. Özcan- B. Kaçmazoğlu). (s. 237-256). İstanbul: Doğu Kitabevi.
Theobald, J. (2004). The Media and the Making of History. Aldershot: Ashgate.
Tosh, J. (2005). Tarihin Peşinde. İstanbul: Tarih Vakfı.
Tunaya, T. Z. (1948). Türkiyede Siyasal Partiler. İstanbul: Yy.
Tunçay, M. (1989). İstanbulda İşçi Harekatı. Tarih ve Toplum, 64, 38-39.
Tunçay, M. (2000). Türkiyede Sol Akımlar (1908-1925). İstanbul: BDS Yayınları.
Tunçay, M. (2005). 1920lerde Sol Hareket. E. Akbulut (Haz.). 1920-21ler Türkiyesi ve Mustafa Suphilerin Dönüşü. (s. 33-36). İstanbul: TÜSTAV.
Tunçay, M. (2009). BKPnin Türkçe Yayın Organı Ziya Gazetesi (1920-1923) ve Türkiye. İstanbul: TÜSTAV Sosyal Tarih Yayınları.
Türker, H. (2000). Türk Devrimi ve Basın 1922-1925. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
Yıldırım, K. (2011). Osmanlı Çalışma Hayatında İşçi Örgütlenmesi ve İşçi Hareketlerinin Gelişimi (1870- 1922). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri ABD. Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Yust, K. (1995). Kemalist Anadoluda Basın. (yay. haz. Orkan Koloğlu). yy: ÇGD. İncelenen Süreli Yayınların Tarih Aralığı
İdrak, 28 Nisan 1919- 21 Temmuz 1919
Aydınlık, 1 Haziran 1921- 18 Şubat 1925
Ziya, 1 Kanunuevvel (Aralık) 1920 - 3 Ağustos 1923, No: III/50.
Emek, 16 Aralık 1921
Yeni Hayat, 18 Mart 1922 - 19 Eylül 1922
İleri, 1920-1922
Alemdar, 1920- 1921.
Akşam , 1922.
Hakimiyet-i Milliye , 1920 - 1922.