MUHAMMED GAZZÂLÎ’NİN ESERLERİNDE KONULU TEFSİR

Yirminci yüzyılda yaşayan Mısırlı âlim Muhammed Gazzâlî (1917-1996), davetçi ve ıslahatçı kimliğinin yanında, tefsir ilminde yeni bir yöntem olan “Konulu Tefsir” çalışmalarının öncülerinden birisi olarak kabul edilmektedir. Gazzâlî’ye göre, gerek Kur’ânî bir konu veya kavramı gerekse herhangi bir sûreyi, bir bütün olarak anlayabilmek için, her bir ilim dalının ve hatta bunların alt disiplinlerinin bile ihtisaslaştığı çağımızda, konulu tefsir çalışmalarına şiddetle ihtiyaç vardır. Çünkü tefsir ve Kur’ânî araştırmalar alanındaki bu yeni yöntem, hem ilgili konu ya da kavramın geçtiği âyetlerin derinliklerine dalınmasına hem de ilgili sûrenin ayrıntılı olarak incelenmesine olanak sağlamaktadır. Gazzâlî, 1957 yılında yazdığı Nazarât fi’l-Kur’ân ve daha sonra yazdığı İlel ve Edviye ile Sirru Taahhuri’l ‘Arab ve’l Müslimîn gibi eserlerinde, konu ya da kavram çalışmalarına dair örnekler sunmuştur. el-Mehâviru’l-Hamse li’l-Kur’ân adlı eserinde Kur’ân’a ait beş ana konuyu konulu tefsir metoduyla tefsir etmiştir. Hayatının son demlerinde, bütün ilmî birikiminin bir hasılası olan ve Kur’an sûrelerinin tamamını tefsir ettiği, Nahve Tefsirin Mevzû‘iyyin li-süveri’l-Kur’âni’l-Kerim adlı eserini ise sûre çerçeveli konulu tefsir yöntemine göre yazmıştır. Şüphesiz Gazzâlî’den önce ve sonra konulu tefsir metoduyla kitap yazan birçok âlim bulunmaktadır. Fakat o derin düşüncesi, Kur’ân’a yaklaşımı, inceleme, karşılaştırma, ayetler arasındaki bağlantıyı belirleme ve tercihte aklı kullanması ile temayüz etmiştir. Konulu tefsir alanında verdiği eserlerinde üslubunun güzelliği, kolaylığı ve edebî eşsizliği ile bu alanda daha önce eser verenlerden ayrıcalıklı bir konuma yükselmiştir. Biz bu makalemizde, kısaca konulu tefsir metodu hakkında bilgi verdikten sonra, Gazzâlî’nin eserlerinde takip ettiği konulu tefsir metodunu analitik bir bakış açısıyla incelemeye çalışacağız. Bir İslam âlimi olarak problemlere çözüm üretmedeki yaklaşımının/yönteminin ne olduğunun cevabını bulmaya gayret edeceğiz.

Anahtar Kelimeler:

Kur’an, Tefsir, Metot, Konulu Tefsir, Muhammed Gazzâlî

THEMED INTERPRETATION IN THE WORKS OF MUHAMMED GAZZALI

Egyptian scholar Muhammed Gazzali (1917-1996), who lived in the 20th century, is accepted as one of the pioneers of “Themed Interpretation”, which is a new method in interpretation science, in addition to his inviting and reformist identity. According to Gazzali, there is a strong need for themed interpretation studies in this age in which each branch of science and even their subbranches have specialized in order to understand both a Quranic theme or concept and any verse holistically. This is because this new method in the field of interpretation and Quranic studies enables to delve into the depths of the relevant theme or concept and to analyze the relevant verse in detail. In his works such as Nazarât fi’l-Kur’ân, which he wrote in 1957 and İlel ve Edviye and Sirru Taahhuri’l ‘Arab ve’l Müslimîn, which he authored later, Gazzali presented examples regarding theme or concept studies. In his work titled el-Mehâviru’l-Hamse li’l-Kur’ân, he interpreted five main themes of the Quran with interpretation method. In the final years of his life, he wrote Nahve Tefsirin Mevzû‘iyyin li-süveri’l-Kur’âni’l-Kerim, which is the product of all his scientific accumulation and in which he interpreted all verses of the Quran, according to themed interpretation method within the framework of verses. It is doubtless that there were other authors before and after Gazzali who wrote books with themed interpretation method. However, he came to the fore with his deep thinking, his approach to the Quran, his analysis, comparison, and his use of mind in determining and preferring the connection between the verses. He rose to a privileged position over those who produced works in this field with the beauty, ease, and literary uniqueness of his style in his works in the field of themed interpretation. In this article, we will provide some brief information about themed interpretation, and then we will try to examine themed interpretation method that Gazzali followed in his works with an analytical perspective. Thus, we will try to find an answer to the question what his approach/method is in producing solutions to problems as an Islamic scholar.

Keywords:

Quran, Interpretation, Method, Themed Interpretation, Muhammed Gazzali,

PDF

___

Affâf, A. H. (2010). et-Tefsiru’l-mevzû‘iyyu fî müellefâti’ş-Şeyh Muhammed el-Gazzâlî. Câmi’atü’ş-Şârika.
Demir E., & Güven, Ş. (2000). Kur’an’ın konulu tefsiri. Düşün Yayıncılık.
Demirci, M. (2006). Konulu tefsire giriş. Ensar Neşriyat.
Demirci, M. (2015). Tefsir tarihi. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Elmâ’î, Z. B. A. (2007). Dirâsâtün fi’t-tefsîri’l-mevzû‘î li’l-Kur’âni’l-Kerim. Mektebetü’l-Melik Fahdî.
Gazzâlî, M. (1997). Düstûru’l-vahdeti’s-sekâfetiyye beyne’l-müslimîn. Dâru’ş-Şurûk.
Gazzâlî, M. (2000). Naḥve tefsîrin mevzûʿiyyin li süveri’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm. Dâru’ş-Şurûk.
Gazzâlî, M. (2003). Turâsüna’l-fikrî fî mîzâni’ş-şer‘. Dâru’ş-Şurûk.
Gazzâlî, M. (2005a). el-İslâm ve’l-evzâ‘u’l-iktisâdiyye. Nahda Mısır.
Gazzâlî, M. (2005b). el-İslam ve’l-istibdât es-siyâsî, Nahda Mısır.
Gazzâlî, M. (2005c). el-İslâmü’l-müfterâ aleyh beyne’ş-şuyû‘iyyîn ve’r-ra’simâliyyîn. Nahda Mısır.
Gazzâlî, M. (2005d). Ma‘allah dirâsât fi’d-da‘ve ve’d-du‘ât. Nahda Mısır.
Gazzâlî, M. (2005e). Nazarât fi’l-Kur’ân. Nahda Mısır.
Gazzâlî, M. (2005f). Sirru taahhuri’l-Arab ve’l-müslimîn. Nahda Mısır.
Gazzâlî, M. (2005g). Keyfe nete‘âmelü ma‘a’l-Kur’ân. Nahda Mısır.
Gazzâlî, M. (2006). Fî mevkibü’d-da‘ve. Nahda Mısır.
Gazzâlî, M. (t.y.-a). ‘İlel ve edviye. Dâru’ş-Şurûk.
Gazzâlî, M. (t.y.-b). el-Mehâviru’l-hamse li’l-Kur’âni’l-Kerim. Dâru’ş-Şurûk.
Güven, Ş. (2017a). Muhammed Gazzâlî (1917-1996) ve et-tefsiru’l-mevzû‘î li süveri’l-Kur’ani’l-Kerim isimli eserindeki tefsir metodu. Bilimname, (37), 97-119. https://doi.org/10.28949/bilimname.347521
Güven, Ş. (2017b). Celâleddîn es-Suyûtî’nin merâsidu’l-metâli’ fî tenâsübi’l-mekâti’ ve’l-metâli’ isimli eseri bağlamında sûrelerin başı ile sonu arasındaki münasebet. Bilimname, (34), 317-339. https://doi.org/10.28949/bilimname.347528
Güven, Ş. (2017c). Erdemli toplumun inşası- Hucurât sûresi tefsiri. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Güven, Ş. (2017d). Kur’an’ın anlaşılmasında çokanlamlılık sorunu. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Güven, Ş. (2018a). Hak-batıl mücadelesi. Kimlik Yayınları.
Güven, Ş. (2018b). Tefsir ilminin bir alt disiplini olarak “makâsıdu’s-süver”. Bilimname, (35), 97-126. https://doi.org/10.28949/bilimname.381886
Güven, Ş. (2021). Konulu tefsir metodu. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Halidî, S. A. (2012). et-Tefsîru’l-mevzû‘î beyne’n-nazariyye ve’t-tatbîk. Dâru’n-Nefâis.
Hanefi, H. (1996). Konulu tefsir metodu (Çev. S. Kutlu). İslamî araştırmalar, 9(1,2,3,4), (ss. 157-166). https://www.islamiarastirmalar.com/magazine/tr-konulu-kurn-tefsiri-metodu-800.html? page=archive&sid=d9720545ad4ed832afe349cff59bb8ef
Kutub, A. K., & Âşûr, M. (1991). Hutabu’ş-şeyh Muhammed el-Gazzâlî (C. 2). Dâru’l-İ’tisâm.
Kutub, A. K., & Âşûr, M. (t.y.). Hutabu’ş-şeyh Muhammed el-Gazzâlî (C. 1). Dâru’l-İ’tisâm.
Mellâl, Y. (2010). Menhecü’ş-Şeyh Muhammed el-Gazzâlî fî teâmülih ma‘a’l-Kur’ân (Yayımlanmamış doktora tezi). Cezayir Üniversitesi.
Müslim, M. (2000). Mebâhis fi’t-tefsîri’l-mevzû‘î. Dâru’l-Kalem.
Râşî, A. A. (2003). Hâkezâ ‘allemenî Muhammed el-Gazzâlî. Dâru’l-Varâk.
Rûmî, F. B. A. B. S. (h. 1419). Buhûs fî usûli’t-tefsîr ve menâhicuh. Mektebetü’t-Tevbe.
Sadr, M. B. (2013). el-Medresetü’l-Kur’âniyye. Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî.
Said, A. F. (1986). el Medhal ilâ tefsiri’l-mevzû’î. Dâru’t-Tevzî’ ve’n-Neşri’l-İslâmiyye.
Taberânî, E. K. (t.y.). el-Mu’cemu’l-kebîr. Thk. Hamdi Abdulmecid Selefî (C. 17). Mektebe İbn-i Teymiye.
Uveys, A. (1992). Hıvâr ve mürâca’a ma‘a’ş-Şeyh Muhammed el-Gazzâlî. el-Faysal, 189, 9-13.