İSLAM FELSEFESİNDE ÖLÜMSÜZLÜK

Çalışma kapsamında islâm felsefesinin en önemli temsilcilerinden olan Farabi, İbn Sînâ, İhvân-ı Safa ve Sühreverdî’nin nefsin bekası, ölümsüzlüğü hakkında savunduğu görüşleri kısa ve öz bir şekilde ifade edilmeye çalışılacaktır. Bahsi geçen islâm filozoflarının nefsin bekası hakkındaki görüşleri birbirlerine benzerlik arz etmektedir. Filozoflarımıza göre nefs/ruh ölüm sonrası bedenden ayrılıp bir şekilde varlığını devam ettirmekte ve ölümsüzlüğe ulaşmaktadır. Bu dört filozofa göre ruh/nefis ölümle birlikte bedenden ayrılınca tekrar cismanî bir şekilde değil de rûhanî bir surette ölümsüzlüğü kazanır. Fakat bu ölümsüzlük kemâle eren nefisler içindir. Kemâle ermeyen nefisler hakkında filozoflarımızın farklı açıklamaları vardır. Bu mesele malum olduğu üzere imam Gazalî’nin ve cismanî dirilişi savunan birçok islâm âliminin tenkitlerine maruz kalmıştır. Ayrıca nefsin/ruhun ölümle birlikte bedenden ayrıldıktan sonra ruhanî olarak varlığını devam ettirmesi düşüncesi geleneksel İslâm düşüncesindeki cismani diriliş/haşir anlayışı ile pek uyuşmamaktadır. Bu sebeple filozoflarımızın ruhun bedenden ayrıldıktan sonra nasıl bâki kalacağı hakkındaki görüşleri açık bir şekilde ifade edilememiştir. Biz bu çalışmamızda ölümsüzlüğü kazanan yani iyi ve erdemli nefislerin bedenden ayrıldıktan sonraki durumlarını ele aldık. Zira amacımız filozofların bu konudaki düşüncelerinin benzer olduğunu ortaya çıkarmaktır. Fakat yetkinliğe ulaşamayan nefisler hakkında, görüşlerini ele aldığımız filozoflarımızın farklı düşünceleri bulunmaktadır. Bu ise bahsimiz dışındadır.

Anahtar Kelimeler:

Farabi, İbn Sîna, İhvân-ı Safa, Sühreverdî, Ölümsüzlük

IMMORTALITY IN ISLAMIC PHILOSOPHY

Within the scope of the study, the views of Farabi, Ibn Sina, Ikhwan-i Safa and Suhrawardi, who are among the most important representatives of Islamic philosophy, will be tried to be expressed briefly and concisely. The views of the aforementioned Islamic philosophers about the survival of the soul are similar to each other. According to our philosophers, the soul/spirit separates from the body after death and somehow continues its existence and reaches immortality. According to these four philosophers, when the soul/soul leaves the body at death, it regains immortality not in a physical way but in a spiritual way. But this immortality is for the souls that have attained perfection. Our philosophers have different explanations about souls that do not reach perfection. As it is known, this issue has been subject to the criticism of Imam Ghazali and many Islamic scholars who advocate bodily resurrection. In addition, the idea that the soul/spirit continues to exist spiritually after leaving the body with death does not quite agree with the understanding of bodily resurrection/resurrection in traditional Islamic thought. For this reason, the views of our philosophers about how the soul will remain after leaving the body could not be expressed clearly. In this study, we have discussed the situation of the good and virtuous souls, which gained immortality, after leaving the body. Because our aim is to reveal that the thoughts of philosophers on this subject are similar. However, our philosophers, whose views we have discussed, have different opinions about the souls that cannot reach competence. This is out of our discussion.

Keywords:

Farabi, Avicenna, Ikhwan-i Safa, Suhrawardi, İmmortality,

PDF

___

Ajdukiewicz, K. (t.y.). Felsefeye giriş temel kavramlar ve kuramlar (Çev. A. Cevizci). Gündoğan Yayınları.
Ali, D. (2021). İbn Sina felsefesinde insan ve alemdeki yeri. M.ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Aydın, M. (1984). İbn Sînâ’nın mutluluk (es-Sa’ade) Anlayışı. Türk Tarih Kurumu.
Aydın, M. S. (1991). Kant’ta ve çağdaş İngiliz felsefesinde tanrı-ahlak ilişkisi. (TDV İslâm Araştırmaları Merkezi; 74). Ankara : Türkiye Diyanet Vakfı.
Aydın, M. S. (2012). Din felsefesi. İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları.
Bulaç, A. (2012). İslam düşüncesinde din-felsefe vahiy-akıl ilişkisi. Çıra Yayınları.
Cevizci, A. (2013). Felsefe sözlüğü. Paradigma Yayınları.
Çelebi, İ. (2012). Kelam el kitabı (Ş. A. Düzgün, Ed.; 1. bsk). Grafiker Yayınları.
Farabi. (2017). Es-Siyasetü’l-Medeniyye veya Mebadi’ül-mevcudat (Çev. M. S. Aydın, A. Şener ve M. R. Ayas). Büyüyenay.
Farabi. (2018). El-Medinetü’l-Fazıla tanrı alem insan (Çev. Y. Aydınlı). Litera Yayıncılık.
Koç, T. (1991). Ölümsüzlük düşüncesi. İz Yayıncılık.
Kur’an-ı Kerim ve muhtasar kelime meali. (TDV İslâm Araştırmaları Merkezi). (2013). İstanbul : Hayrat Neşriyat.
Sînâ, İ. (1949). Risâletü Adhaviyye fi’l-Meâd (S. Dünya, Ed.). Dârü’l-Fikri’l-Arabî.
Sînâ, İ. (1987). Adhaviye Fil Meâd (A. thk. Hasan, Ed.).
Sînâ, İ. (1992). El-İşarat ve’t Tenbihat. Müessetü Numani.
Sina, İ. (2005). El-İsârât ve’t-Tenbîhât (Çev. A. Durusoy, M. Macit ve E. Demirli). Litera Yayıncılık.
Sühreverdi. (2012). İşrak flesefesi (Çev. T. Uluç). İz Yayıncılık.
Sühreverdi. (2017a). Heyâkilu’n-Nûr, Kelmetu’t-Tasavvuf, Risâletü’l-Ebrâc (Çev. T. Ahmet Kamil Cihan, S. Yalın, A. Taher ve H. Göktaş). Litera Yayncılık.
Sühreverdi, Ş. (2017b). El-Elvahu’l-İmadiyye Hikmet levhaları (Çev. S. Yalın, A. K. Cihan ve A. Taher). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
Uluç, T. (2012). Sühreverdi’nin İbn Sînâ Eleştirisi. İnsan Yayınları.
Yasa, M. (2001). Ölüm sonrası yaşam / Felsefi ve deneysel dayanaklarla. Ankara Okulu Yayınları.
Yiğit, F. (2019). Molla Sadrâ’nın tenâsüh eleştirisi. Journal of Islamic Research, 30(3), 383-395.