REALİST HALK HİKÂYESİ İLE ROMAN ARASINDA KÜRKÇÜ-ZÂDE OSMAN REMZİ’NİN SERGÜZEŞT-İ MÂZÎ YAHUD VÂMIK U AZRÂ MESNEVÎSİ

Asıl konusu insan olan edebiyat, yüzyıllar içinde onu üreten ve tüketen zümrelerin ihtiyaçları doğrultusunda, sözlü anlatılardan yazılı metinlere doğru bir gelişim, değişim ve ilerleme göstermiştir. Bu süreçte edebî üsluplar, tarzlar, ekoller ya da şekil ve türler, belli başlı özellikleriyle birbirlerinden ayrılsalar da sıkı bir ilişki içinde olmuşlardır. Klâsik Türk edebiyatı alanında, manzum eserler arasında yer alan mesnevîler, anlatma esasına bağlı edebî metinler olarak bir dönemin hikâye ihtiyacını karşılamışlardır. Aynı dönemde halk hikâyeleri de bazen aynı, bazen farklı konuları farklı bir üslupla işlemiştir. Hikâye etme sanatı Batı edebiyatının da etkisiyle zaman içinde gelişmiş ve yeni ürünler roman türünün örnekleri arasına girmiştir. Bu süreçte bütün zamanların evrensel teması olan aşk ve çift kahramanlı aşk hikâyeleri daima hikâyelere konu olmuştur. Kaynağı mitolojik anlatılara kadar uzanan Vâmık u Azra da, çift kahramanlı bir aşk hikâyesidir. Kürkçü-zâde Osman Remzi’nin eseri mesnevî geleneğinde var olan diğer Vâmık u Azrâ’lara sadece ismen benzemekte, eser daha çok realist halk hikâyesi özelliği göstermektedir. Dönem olarak da klâsik Türk edebiyatı ürünlerinin yerini Batı tesirinde gelişen edebî türlere bıraktığı bir zaman diliminde kaleme alındığı görülen Kürkçü-zâde Osman Remzi’nin Sergüzeşt-i Mâzî Yahud Vâmık u Azrâ’sı, sözlü ve yazılı edebiyat arasında, halk hikâyesinden ve klâsik türlerden modern anlatılara geçiş dönemi eseri olarak kabul edilebilir. Bu çalışmada Kürkçü-zâde Osman Remzi’nin Sergüzeşt-i Mâzî Yahud Vâmık u Azrâ mesnevisine, epizotlarına göre inceleme yöntemi uygulanarak halk hikâyesine yaklaşan ya da ondan ayrılan yönleri tespit edilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Osman Remzi, Vâmık u Azrâ, Mesnevî, Realist Halk Hikâyesi, Roman

PDF

___

Aktaş, Şerif, (2015), Anlatma Esasına Bağlı Edebî Metinlerin Tahlili –Teori ve Uygulama-, Kurgan Edebiyat, Ankara. Alptekin, Ali Berat, (2016), Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Akçağ Yayınları, Ankara. Ayan, Gönül, (1998), Lâmi’î Vâmık u Azrâ-İnceleme Metin, AKM Başkanlığı Yayınları, Ankara. Boratav, Pertev Naili, (1982), Folklor ve Edebiyat 2, Adam Yayıncılık, İstanbul. _____________, (1988), Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, Adam Yayınları, İstanbul. Daşdemir, Özkan, (2012), Halk Hikâyesi Olarak Yusuf ile Züleyha, Fenomen Yayıncılık, Erzurum. Ece, Selami, (2002), Manisalı Camiî’nin Vamık u Azra Mesnevisi (İnceleme-Metin-Sadeleştirme), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum. Elçin, Şükrü, (2000), Kerem ile Aslı Hikâyesi (Araştırma-İnceleme), Akçağ Yayınları, Ankara. Erdoğan Çeltik, Seher, (2007), Ali Emirî’nin Osmanlı Tarih ve Edebiyat Dergisi Üzerine Bir İnceleme, Gazi Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Ergin, Muharrem, (2016) Dede Korkut Kitabı 1-2, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. Harmancı, Esat, (2003), Manisalı Câmi’î Muhabbet-nâme (Vâmık u ‘Azrâ) İnceleme, Metin, Nesre Çeviri, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul. Huart, Cl., (1993), “Vâmık ve Azrâ” (çev. Nazif Şahinoğlu), MEB İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, C.13, İstanbul, s. 190-194. Kahraman, Mehmet, (2013), “Nevai ve Roman”, Avrasya Etüdleri, S. 43, s. 157-175. Kaya, Doğan-M. Sabri Koz (2000), Halk Hikâyeleri 1, Kitabevi yayınları, İstanbul. Kekeç, İsmail, (2017), “Türk Edebiyatında Mesnevi ve Roman İlişkisine Dair Görüşler Üzerine Bir Değerlendirme”, Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi, Y. 3, S. 2, s. 186-194. Kürkçüoğlu, Kemal Edîb (2014), Tasavvuf Tarihi Ders Notları (haz. Yusuf Turan Günaydın), Büyüyenay Yayınları, İstanbul. Kürkçüzâde Osman Remzi, (2013), Sergüzeşt-i Mâzî Yahud Vâmık u Azrâ (haz. Mehmet Adil Saraç), Şanlıurfa Valiliği Yayınları, Şanlıurfa. Önal, Mehmet Naci, (2006), “Yazma, Matbu Ve Sözlü Varyantlar Arasında Bir İnceleme: Şah İsmail Hikâyesi Örneği”, VII. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/13917,100pdf.pdf?0&_tag1=FBFB363397F0B6D7886C417018018E8D73AF4EBA&crefer=06A5C76FF868DE999078E829EE1791063A42D6A4338B11811BE4F75DE76B32B9 (e.t. 07.08.2017) Ritter, Hellmut, (2011), Doğu Mitolojisinin Edebiyata Etkisi (ed. Mehmet Kanar), Ayrıntı Yayınları, İstanbul. Şenocak, Ebru, (2000), Leylâ İle Mecnûn Hikâyesi Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ. Şimşek, Esma, (1987), Arzu ile Kamber Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma, Elazığ. Türkmen, Fikret, (1995), Âşık Garip Hikâyesi İnceleme-Metin, Akçağ Yayınları, Ankara. __________, (1998), Tahir ile Zühre (İnceleme-Metin), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara. Türkmen, Fikret, M. Mete Taşlıova ve Nail Tan, (2014), Âşık Şeref Taşlıova’dan Derlenen Halk Hikâyeleri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. Ünlü, Osman, (2011), Modern Araştırmacının Klâsik Hikâyeye Bakışı Üzerine Değerlendirmeler, TÜBAR, S. 29.