SAĞLIK HİZMETLERİ FİNANSMANINDA DİKEY HAKKANİYET: TÜRKİYE’DE CEPTEN YAPILAN SAĞLIK ÖDEMELERİ İÇİN KONSANTRASYON VE LORENZ EĞRİLERİ ANALİZİ (2002-2016)

Bu çalışmada, Türkiye’de uygulamaya konulan Sağlıkta Dönüşüm Programı (SDP) ve sonrasındaki süreçte, sağlık finansmanına yönelik doğrudan cepten yapılan harcamalarının dikey hakkaniyet açısından durumu analiz edilmiştir. Bu kapsamda, hanehalklarının ödeme gücüne dayalı Lorenz eğrileri oluşturulmuş ve toplam cepten yapılan sağlık harcamalarına farklı ekonomik kesimlerden hanehalklarının göreli katkıları Konsantrasyon eğrileriyle karşılaştırılmıştır. Analizlerde 2002-2016 dönemi için iki yıl aralıklı olarak TÜİK tarafından derlenen Hanehalkı Bütçe Anketleri kullanılmıştır. Analiz sonuçları, SDP öncesi dönemde cepten yapılan sağlık ödemelerinin mali yükünün göreli zengin hanehalkları tarafından karşılandığını ortaya koymaktadır. Ancak sonrasında özellikle 2006, 2010 ve 2012 yıllarında finansmana katılımda progresif (progressive) -artan oranlı durum devam etmemiş ve regresif (regressive)- azalan oranlı bir desen (pattern) izlemiştir. Başka bir ifadeyle, finansmana katılımda yoksul kesimlerin katkısı artmaya başlamış ve dikey hakkaniyet bozulmuştur. 2014 ve 2016 yıllarında ise genel olarak, çok az oranda da olsa, toplam cepten yapılan sağlık harcamalarının dağılımında dikey hakkaniyet açsından bir iyileşme kaydedilmiş, ancak yoksul kesimlere doğru hakkaniyetin dağılımında progresif olarak önemli bir gelişme yaşanmamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Lorenz eğrisi, Konsantrasyon eğrisi, sağlık harcaması, sağlık finansmanı, Sağlıkta dönüşüm programı

The Vertical Equity in Healthcare Financing: Concentration and Lorenz Curve Analysis for Out-of- Pocket Health Payment in Turkey (2002-2016)

In this study, the situation out-of-pocket expenditures for healthcare financing in terms of vertical equity have been analyzed within implementation of Health Transformation Program (HTP) and the following periods in Turkey. In this context, Lorenz curves based on the capacity to pay of households have been created and the relative contributions of households from different economic status to the total out-of-pocket health expenditures compared with the Concentration curves. Household Budget Surveys compiled by TURKSTAT for 2002- 2016 were used in the analysis. The analysis results show that the financial burden of out-of-pocket health payments in the pre-SDP period is met by the relative rich households. The participation in finance progressivity has not continued and follow by regressive pattern. In other words, the contribution of the poor to participation in financing has begun to increase and vertical equity has deteriorated. In 2014 and 2016, the distribution of total out-of-pocket health expenditures improved at lower ratio in terms of vertical equity however, there has been no progressivity significant development in the distribution of equity towards the poor.

Keywords:

Lorenz curve, Concentration curve, health expenditure, health financing, Health transformation program,

PDF

___

Andersen, R. (1995). “Revisiting the Behavioral Model and Access to Medical Care: Does it Matter?”, Journal of Health and Social Behavior, 36(1), 1-10.
Braveman, P.A. (2003). “Monitoring Equity in Health and Healthcare: A Conceptual Framework”, Journal of Health Population and Nutrition, 21(3), 181-192.
Culyer, A.J. & Wagstaff, A. (1993), “Equity and Equality in Health and Health Care”, Journal of Health Economics 12(4): 431-57.
Culyer, A.J. & Wagstaff, A. (1993). “Equity and Equality in Health and Health Care”, Journal of Health Economics, 12, 431-457.
Kakwani, N., Wagstaff, A. & Van Doorslaeff, E. (1997). “Socioeconomic Inequalities In Health: Measurement, Computation, and Statistical Inference” Journal of Econometrics, 77: 87- 103.
Kakwani, N., Wagstaff, A., & van Doorslaer, E. (1997). “Socioeconomic Inequalities in Health: Measurement, Computation, and Statistical Inference” Journal of Econometrics, 77(1), 87–103.
Kılıç, D. & Çalışkan, Z. (2013). “Sağlık Hizmetleri Kullanımı ve Davranışsal Model” NEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (2), 192-206.
Mossialos, E. & Dixon. A. (2002). “Funding Health Care: An Introduction”, içinde Mossialos, E., A. Dixon, J. Figueras, J Kutzin (eds), Funding Health Care: Options for Europe, (Buckingham: Open University Press): 1-30.
O’Donnell, O., van Doorslaer, E., Wagstaff, A. & Lindelow, M. (2008). Analysing Health Equity Using Household Survey Data: A Guide To Techniques and Their Implementation, The International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank, Washington, DC, ISBN: 978-0-8213-6933-3.
Onoka, A.C., Onwujekwe, O.E,, Hanson, K. & Uzochukwu, B.S, (2011). “Examining Catastrophic Health Expenditures at Variable Thresholds Using Household Consumption Expenditure Diaries”, Tropical Medicine and International Health, 16(10) , 1334–1341.
Phelan J.C, Link, B.G & Tehranifar P. (2010). “Social Conditions as Fundamental: Causes Of Health Inequalities: Theory, Evidence, and Policy Implications” Journal of Health Social Behavior, 51, 28-40. doi: 10.1177/0022146510383498.
Phelan, J. C., Link, B. G., & Tehranifar, P. (2010). Social Conditions as Fundamental Causes of Health Inequalities: Theory, Evidence, and Policy Implications. Journal of Health and Social Behavior, 51(1), 28–40.
Rad, H., E. & Khodaparast, M. (2016). “Inequity in Health Care Financing in Iran: Progressive or Regressive Mechanism?” Eurasian J. Med., 48: 112-8
Sağlık Bakanlığı (2003). “Sağlıkta Dönüşüm”, Aralık 2003, http://www.saglik.gov.tr/TR,11415/saglikta-donusum-programi.html (24. 04. 2019).
Sanwald, A. & Theurl, E. (2015). “Out-of-Pocket Payments in The Austrian Healthcare System – A Distributional Analysis”, International Journal for Equity in Health, 14:94. Schang L. K., Czabanowska K. M. & Lin V. (2012). “Securing Funds for Health Promotion: Lessons from Health Promotion Foundations Based on Experiences From Austria, Australia, Germany, Hungary and Switzerland. Health Promotion International, 27, 295–305. Tatar, M. (2011). “Sağlık Hizmetlerinin Finansman Modelleri: Sosyal Sağlık Sigortasının Türkiye’de Gelişimi” Sosyal Güvenlik Dergisi (1) 103:132.
TÜİK (2002). Hanehalkı Bütçe Anketi Klavuzu. Ankara: TÜİK.TÜİK (2004). Hanehalkı Bütçe Anketi Mikro Verileri.TÜİK (2006). Hanehalkı Bütçe Anketi Mikro Verileri.TÜİK (2008). Hanehalkı Bütçe Anketi Mikro Verileri.TÜİK (2010). Hanehalkı Bütçe Anketi Mikro Verileri.TÜİK (2012). Hanehalkı Bütçe Anketi Mikro Verileri.TÜİK (2014). Hanehalkı Bütçe Anketi Mikro Verileri.TÜİK (2016). Hanehalkı Bütçe Anketi Mikro Verileri.
TÜİK (2016). Hanehalkı Bütçe Anketinin Kapsamı, Yöntemi, Tanım ve Kavramları Hakkında Genel Açıklamalar Ankara: TÜİK.
Uğurluoğlu, E. & Özgen, H. (2008). “Sağlık Hizmetleri Finansmanı ve Hakkaniyet” Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 11(2), 133-158.
Van Doorslaer, Masseria, C. & Koolman (2006). “The OECD Health Equity Research Group, Inequalities in Access to Medical Care By income in Developed Countries”, Canadian Medical Association Journal, 174 (2), 177-183.
Wagstaff, A. &van Doorslaer, E. (2003). “Catastrophe and Impoverishment in Paying for Health Care: with Applications to Vietnam 1993–98”, Health Economics, 12(11), 921–34.
Wagstaff, A. and Van Doorslaer, E. (1994), “Measuring Inequalities in Health: In the Presence of Multiple-Category Morbidity Indicators”, Health Economics 3: 281-291.
Wagstaff, A. and Van Doorslaer, E. (1997), “Progressivity, Horizontal Equity and Reranking in Health Care Finance: A Decomposition Analysis for The Netherlands”, Journal of Health Economics 16: 499-516.
Wagstaff, A., Paci, P. & Van Doorslaer, E. (1991), “On the Measurement of Inequalities in Health”, Social Science Medicine, 33(5): 545-57.
Walley J. (2001). Public Health: An Action Guide to Improving Health in Developing Countries. New York: Oxford University Press.
Whitehead, M. (2001). “Eşitlik ve Sağlık: Kavram ve İlkeler”, Türk Tabipleri Birliği Yayını, http://www.ttb.org.tr/kutuphane/esiktlik_saglik.pdf (30.04.2019)
WHO (2000). “The World Health Report 2000, Health Systems: Improving Performance”, The World Health Organization, Geneva.
WHO, (2004). “Reaching Universal Coverage via Social Health Insurance: Key Design Features in the Transition Period, by Guy Carrin and Chris James, Discussion Paper, No.2: Department “Health System Financing, Expenditure and Resource Allocation (FER), Cluster “Evidence and Information for Policy (EIP)”, Geneva.
Xu K. (2005). “Distribution of Health Payments and Catastrophic Expenditures: Methodology, Department of ‘‘Health System Financing”, World Health Organization: Geneva.
Xu, K., Evans, D.B., Kawabata, K., Zeramdini, R., Klavus, J., Murray, C.J. (2003). “Household Catastrophic Health Expenditure: A Multicountry Analysis”, Lancet 362 (9378), 111–117.
Yardım, M.S., Cilingiroglu, N., Yardim, N. (2010). “Catastrophic Health Expenditure and Impoverishment in Turkey, Health Policy 94 (1), 26–33.
Yıldırım, H.H., Yıldırım, T. & Erdem, R. (2011). “Sağlık Hizmetleri Finansmanında Kullanıcı Katkıları: Genel Bir Bakış ve Türkiye İçin Bir Durum Değerlendirmesi” Amme İdaresi Dergisi, Cilt 44, Sayı 2, 71-98.

Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi-Cover

ISSN: 1306-2174
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2005
Yayıncı: Abant İzzet Baysal Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi