Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonominin Boyutunun Parasal (Sabit) Oran ve Hareketli Ortalamalar Yöntemi ile Ölçülmesi

Devletin bilgisinde olmayan faaliyetler bütünü olarak tanımlanan kayıt dışı ekonominin boyutunun tahminine dair akademide çeşitli yaklaşımlar geliştirildiği görülmüştür. Kayıt dışı ekonomi sorununun çok boyutluluğu ve her ülkede farklı şekillerde kendini göstermesi sonucunda her bir yaklaşım kendi içerisinde çeşitli varsayımlara dayandırılmıştır. Bu çalışmada, Türkiye’nin 1985-2021 dönemine ait verileri üzerinden parasalcı yaklaşım olarak kabul edilen Parasal (Sabit) Oran Yöntemi kullanılarak, kayıt dışı ekonomi büyüklüğünü tahmin etmek amaçlanmıştır. Ayrıca Hareketli Ortalamalar Yöntemi uygulayarak ekonomik koşulların durağan kaldığı dönemlerde veri serileri arasında yaşanabilecek sert kırılmaların etkisi azaltılmıştır. Çalışmanın sonucuna göre kayıt dışı ekonomi oranı % 17,14 ila % 20,84 arasında değişmektedir. Yapılan analiz sonucunda; kayıt dışı ekonominin GSYİH içerisindeki payının 1985-2008 dönemleri arasında şiddetli dalgalanmalar yaşadığı ve ABD’de finans sektöründe başlayan küresel ekonomik krizin de etkisiyle 2008 yılında Türkiye’nin son dönemlerin en büyük kayıt dışı ekonomi oranı ile karşı karşıya kaldığı görülmektedir. Çalışmaya göre 2009-2010 yıllarında küresel ekonomik krizin etkisinin devam ettiği, takip eden yıllarda ise azalarak kayıt dışı ekonomi oranının 2021 yılında %20,84’e kadar gerilediği anlaşılmıştır. Elde edilen bulguların kayıt dışı ekonomi faaliyetlerinin, ekonomik kriz döneminde artış eğilimine sahip olduğuna işaret ettiği değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Parasal Oran Yöntemi, Hareketli Ortalamalar Yöntemi, Kayıt Dışı Ekonomi

Measuring the Size of the Shadow Economy in Turkey Using the Monetary (Fixed) Ratio and the Moving Averages Methods

Regarding the estimation of the size of the shadow economy, which is defined as all activities not known by the state, it has been observed that various approaches have been developed in academia. As a result of the problem of shadow economy’s multidimensionality and its different forms in each country, each approach is based on various assumptions. This study aims to estimate the size of the shadow economy for the period 1985-2021 by using Monetary (Fixed) Ratio Method, accepted as monetarist approach. In addition, by applying the Moving Average Method, the effect of sharp breaks that may occur between data series during periods of stable economic conditions is reduced. According to the results, the share of the shadow economy varies between 17.14% and 20.84%. The analysis reveals that the share of the shadow economy in GDP experienced severe fluctuations between 1985 and 2008. With the effect of the global economic crisis that started in the financial sector in the USA, Turkey faced the highest share of the shadow economy in recent periods in 2008According to the study, it is understood that the effect of the global economic crisis continued into 2009-2010. In the following years, its effect decreased, and the share of the shadow economy decreased to 20.84% in 2021. The findings indicate that shadow economy activities have an increasing tendency during periods of economic crisis.

Keywords:

Monetary Ratio Method, Shadow Economy, Moving Averages Method,

PDF

___

Ahumada, H., Alvaredo, F. and Canavese, P. (2001). The demand for currency approach and the size of the shadow economy: A critical assessment (UC Berkeley: Berkeley Program in Law and Economics No. 76). Retrieved from https://escholarship.org/uc/item/6zn9p98b#main
Akalın, G. ve Kesikoğlu, F. (2007). Türkiye’de kayıtdışı ekonomi ve büyüme ilişkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 3(5), 71-87. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijmeb
Ardizzi, G., Petraglia, C., Piacenza, M. and Turati, G. (2011). Measuring the shadow economy with the currency demand approach - A reinterpretation of the methodology, with an application to Italy (Alma Universitas Taurinensis Department of Economics and Public Finance “G. Prato” Working Paper No. 22). Retrieved from https://www.siecon.org/sites/siecon.org/files/oldfiles/uploads/2011/04/Ardizzi-Petraglia-Piacenza-Turati2.pdf
Atanasijevic, J., Danon, M., Luzanin, Z. and Kovacevic, D. (2022). Shadow economy estimation using cash demand approach: The case of Serbia. Sustainability, 14(20), 13179. https://doi.org/10.3390/su142013179
Bagachwa, M. and Naho, A. (1985). Estimating the second economy in Tanzania. World Development, 23(8), 1387-1399. https://doi.org/10.1016/0305-750X(95)00055-H
Bağcı, B. (2020). Hareketli ortalamalar ve üssel düzeltme yöntemlerinin tahmin gücünün artırılması: Türkiye’de döviz kuru tahmini. Turkuaz Uluslararası Sosyo-Ekonomik Stratejik Araştırmalar Dergisi, 2(1), 1-12. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/eisrcdergi
Bajada, C. and Schneider, F. (2003). The size and development of the shadow economy in the Asia-Pacific (Johannes Kepler University Linz Working Paper No. 0301). Retrieved from https://www.econstor.eu/bitstream/10419/73270/1/wp0301.pdf
Bank of Canada Review. (1994). The demand for currency and the underground economy (Autumn 1994). Retrieved from https://www.bankofcanada.ca/1994/11/autumn-1994/
Cagan, P. (1958). The demand for currency relative to total money supply (NBER Occasional Paper No. 62). Retrieved from https://www.nber.org/system/files/chapters/c5783/c5783.pdf
Çetintaş, H. ve Vergil, H. (2003). Türkiye’de kayıt dışı ekonominin tahmini. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4(1), 15-30. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/doujournal
Devlet Planlama Teşkilatı. (2001). Sekizinci beş yıllık kalkınma planı: Kayıtdışı ekonomi özel ihtisas komisyonu raporu (DPT: 2603 - ÖİK: 614). Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Kayitdisi-Ekonomi-OIK-Raporu.pdf
Feige, E.L. (1979). How big is the irregular economy? Challenge, 22(5), 5-13. Retrieved from https://www.jstor.org/
Gauci, T.M. and Rapa, N. (2020). An analysis of the shadow economy in Malta: A currency demand and MIMIC model approach (CBM Working Paper No. 02/2020). Retrieved from https://www.econstor.eu/bitstream/10419/237302/1/WP-02-2020.pdf
Gutmann, P.M. (1977). The subterranean economy. Financial Analysts Journal, 33(6), 26-34. Retrieved from https://www.jstor.org/
Hakioğlu, D. (1987). Underground economy in Turkey (Yayınlanmamış Çalışma). Ankara.
Ibrahim, M.A. and Wael, A. (2020). Using currency demand to estimate the Palestine underground economy: An econometric analysis. Palgrave Communication, 6(56), 1-10. https://doi.org/10.1057/s41599-020-0433-4
Ilgın, Y. (1999). Kayıt dışı ekonomi ve Türkiye’deki boyutları (Devlet Planlama Teşkilatı Uzmanlık Tezi No. 2492). Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Kayitdisi-Ekonomi-ve-Turkiyedeki-Boyutlari_Yilmaz-Ilgin.pdf
Ilgın, Y. (2002). Kayıt dışı ekonomiyi tahmin yöntemleri ve Türkiye'de durum. Planlama Dergisi, 42, 145-155. Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/
Isachsen, A. and Strom, S. (1985). The size and growth of the hidden economy in Norway. Review of Income and Wealth, 31(1), 21-38. https://doi.org/10.1111/j.1475-4991.1985.tb00496.x
Kasnakoğlu, Z. (1993). Monetary approach to the measurement of unrecorded economy in Turkey. METU Studies in Development, 20(1-2), 87-111. Retrieved from http://www2.feas.metu.edu.tr/
Kılıç, S.S. ve Sözen, A. (2020). Forex piyasalarında kullanılan hareketli ortalama göstergesinin uzman danışman olarak enerji ve maden ürünleri ile yapılan işlemlerde kullanımı. Politeknik Dergisi, Çevirim içi önyayın. https://doi.org/10.2339/politeknik.544135
Koloane, C.T. and Bodhlyera, O. (2022). A statistical approach to modeling the underground economy in South Africa. Journal of Economics and Management, 44, 64-95. https://doi.org/10.22367/jem.2022.44.04
Medina, L. and Schneider, F. (2018). Shadow economies around the World: What did we learn over the last 20 years? (IMF Working Paper No. 2018/017). Retrieved from https://www.imf.org/papers/w2018/017
Öğünç, F. and Yılmaz, G. (2000). Estimating the underground economy in Turkey (The Central Bank of the Republic of Turkey Discussion Paper No. September 2000). Retrieved from https://core.ac.uk/download/pdf/7061452.pdf
Özsoylu, F.A. (1993). Türkiye’de kayıtdışı ekonomi. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
Pickhardt, M. and Sarda, P. (2006). Size and scope of the underground economy in Germany. Applied Economics, 38(14), 1707-1713. https://doi.org/10.1080/00036840500426868
Pickhardt, M. and Sarda, P. (2011). The size of the underground economy in Germany: A correction of the record and new evidence from the modified-cash-deposit-ratio approach. European Journal of Law and Economics, 32(1), 143-163. https://doi.org/10.1007/s10657-010-9186-7
Savaşan, F. (2011). Türkiye′de kayıt dışı ekonomi ve kayıt dışılıkla mücadelenin serencamı. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırması Vakfı, 35, 3-38. Erişim Adresi https://www.setav.org/
Savaşan, F., Yardımcıoğlu, F. ve Demir, İ. (2016). Türkiye’de kayıt dışı ekonomi: Zaman serisi ve panel veri MIMIC tahminleri. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(2). Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/seyad
Schneider, F. (2022). New COVID related results for estimating the shadow economy in the global economy in 2021 and 2022. International Economics and Economic Policy, 19, 299-313. https://doi.org/10.1007/s10368-022-00537-6
Schneider, F. (2002). The size and development of the shadow economies of 22 transition and 21 OECD countries (SSRN Working Paper No. 320083). Retrieved from https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=320083
Schneider, F. and Buehn, A. (2016). Estimating the size of the shadow economy: Methods, problems, and open questions (IZA Discussion Paper No. 4448). Retrieved from https://docs.iza.org/dp9820.pdf
Schneider, F. and Savaşan, F. (2007). Dynamic estimates of the size of shadow economies of Turkey and of her neighbouring countries. International Research Journal of Finance and Economics, 9, 126-143. Retrieved from https://www.scimagojr.com/
Taylor, B. and Russell, R. (2011). Operations management: Creating value along the supply chain. New Jersey: John Wiley & Sons.
TCMB. (2021). Elektronik veri dağıtım sistemi [Veri seti]. Erişim Adresi http://www.tcmb.gov.tr
Temel, A., Şimşek, A. ve Yazıcı, K. (1994). Kayıtdışı ekonomi tanımı. Tespit yöntemleri ve Türk ekonomisindeki büyüklüğü. İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 9(104), 10-33. doi:10.3848/iif.1994.104.9756
TÜİK. (2021). Parasal (sabit) oran. Erişim Adresi: http://www.tuik.gov.tr
Tütüncü, A. (2013). Kayıt dışı ekonomi ve Türkiye’de kayıt dışı ekonomi boyutunun tahmini (Yayımlanmamış doktora tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Us, V. (2004). Kayıt dışı ekonomi tahmini yöntem önerisi: Türkiye Örneği (Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma Metni No. 2004/17). Erişim Adresi: https://www.tek.org.tr/pdf/739_9122022_205354.pdf
Yılmaz, M. (2019). Türkiye’de kayıt dışı ekonomiye parasal oran yöntemi yaklaşımı. S. Çeçen, Ö. Kahya, Ş. Bozgun ve K. Toptaş (Ed.), 2. Uluslararası İnsan Çalışmaları Kongresi Bildiriler Kitabı içinde (s. 464-480). 2. Uluslararası İnsan Çalışmaları Kongresi’nde sunulan bildiri, Ankara. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
Yurdakul, F. (2008). Türkiye’de kayıtdışı ekonomi: Bir model denemesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63(4), 205-221. Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/ausbf