MUSTAFA KASIM KIROĞLU, HÜSEYİN ASLAN, CEVAT ELMA

ÖĞRETMEN ADAYLARININ DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİ İLE DİNLEME BECERİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Dinleme, kişinin tercihine bağlı olarak seçerek ve isteyerek aldığı sesler bütünü iken, işitme kişinin iradesi ile olmayan, insanın kulağı aracılığıyla beynine giden her türlü ses unsurundan ibarettir. Dinleme, işitsel girdinin öğrenici tarafından pasif bir şekilde alınmasına değil, aktif ve etkileşimli bir sürece işaret eder. Etkili dinleme karşıdaki kişinin duygularını da anlayabilmeyi gerektirmektedir. Karşıdakinin duygularını anlama da, büyük ölçüde duygusal zekâ kavramıyla ilişkilidir. Duygusal zeka, duyguları doğru anlatıp ifade edebilme, duyguları bilişsel süreçlere entegre edebilme, duyguları anlayabilme ve duyguların çeşitli durumlar üzerindeki etkilerini anlayabilme gibi duygusal yetenekleri içermektedir. Duygusal zekâ kavramı bireyin yaşamdaki başarısını büyük ölçüde belirleyen bir beceriler bütünü olarak ele alınmaktadır. Duygusal zekâ; bireylerin, kendilerinin ve diğerlerinin duygusal durumlarını anlayarak ve bu duygusal verileri kullanarak zorlu durumlara daha iyi uyum sağlayabilme ve iletişimle ilgili problemleri daha iyi çözebilme becerileri konusunda belirleyici bir özelliğe sahiptir. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde pedagojik formasyon programına katılan öğretmen adaylarının duygusal zeka düzeyleri ile dinleme becerileri arasındaki ilişki olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılan bu araştırma, ilişkisel tarama modelinde desenlenmiştir. Araştırmanın çalışma evrenini, 2015-2016 öğretim yılında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde pedagojik formasyon programına katılan 1258 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Yönergeye uygun biçimde dolduran 491 öğretmenin anketi örneklem olarak alınarak değerlendirmeye dâhil edilmiştir. Bu çalışmada veri toplamak amacıyla iki ölçek kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının dinleme becerilerini belirlemek amacıyla Cihangir Çankaya (2012) tarafından geliştirilen “Dinleme Becerisi Ölçeği” ve öğretmen adaylarının duygusal zekâ düzeylerini belirlemek için Tatar, Tok ve Saltukoğlu (2011) tarafından Türkçeye uyarlanan “Schutte Duygusal Zekâ Ölçeği” kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda; öğretmen adaylarının duygusal zekâ düzeyleri puanları ile dinleme becerileri puanları arasında istatistiksel olarak negatif yönden çok düşük düzeyde bir ilişki olduğu bulunmuştur. Ayrıca duygusal zekâ ölçeğinin iyimserlik/ruh halinin düzenlenmesi ve duyguların değerlendirilmesi alt boyutları ile dinleme becerileri toplam puanları arasında negatif yönde çok düşük düzeyde bir ilişki bulunmuştur. Öğretmen adaylarının dinleme becerilerine ilişkin ortalama puanları yüksek iken öğretmen adaylarının duygusal zekâ düzeylerine ilişkin puanlarının orta düzeyde olduğu bulunmuştur. Öğretmen adaylarının duygusal zekâ düzeyi ortalamalarına göre boyutların sırasıyla; duyguların kullanımı, iyimserlik/ruh halinin düzenlenmesi ve duyguların değerlendirilmesi şeklinde sıralandığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Aday Öğretmen, Öğretmen, Duygusal Zekâ, Dinleme Becerisi, İletişim Becerisi.

PDF

___

Akgül, G. (2011). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin duygusal zekâ dü- zeyleri ile çatışma yönetimi stratejileri arasındaki ilişki “İstanbul ili Sultanbeyli ilçesi örneği”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sos- yal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Alpar R. (2010). Spor, sağlık ve eğitim bilimlerinden örneklerle uygulamalı istatistik ve geçerlik-güvenirlik. Ankara: Detay Yayıncılık.
Arlı, D., Altunay, E. ve Yalçınkaya, M. (2011). Öğretmen adaylarında duygusal zekâ, problem çözme ve akademik başarı ilişkisi. Akademik Bakış Uluslararası Ha- kemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 25 (2). http://www.acarindex.com/dosyalar/ makale/acarindex-1423868129.pdf
Aslan, Ş. ve Özata, M. (2008). Duygusal zekâ ve tükenmişlik arasındaki ilişkilerin araştı- rılması: Sağlık çalışanları örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (30), 77-97.
Bradberry, T. ve Greaves, J. (2005). The emotional intelligence quick book. New York: Fireside Publishing.
Buğa, A. (2010). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin duygusal zekâ düzey- leri ile çatışma yönetimi stratejileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlan- mamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
Burley-Allen, M. (1995). Listening: The forgotten skill. New York: John Wiley and Sons, Inc.
Buzan, T. (2001). Aklını en iyi şekilde kullan. İstanbul: Arion Yayınevi.
Can, A. (2013). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.
Ciarrochi, J. V., Chan, A. Y., & Caputi, P. (2000). A critical evaluation of the emotional intelligence concept. Personality and Individual Differences, 28, 539-561.
Cihangir Çankaya, Z. (2012). Dinleme becerisi ölçeğinin yeniden incelenmesi: Psikolo- jik danışma ve rehberlik öğrencilerinin dinleme becerilerinin çeşitli değişken- lere göre karşılaştırılma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(4), 2359- 2376.
Cihangir Çankaya, Z. (2011). Kişiler arası iletişimde dinleme becerisi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Coetzee, M., ve Jansen, C. A. (2008). Growing a soul for social change: Building the knowledge base for social justice. In T. Huber-Warring (Ed.), Emotional Intellienge in the Classroom (pp. 247-268). North Carolina: Information Age Publishing.
Cumming, E. A. (2005). An investigation into the relationship between emotional intelligence and workplace performance: An exploratory study, Presented Paper. Lincoln University.
Deniz, M. E., Özer, E. ve Işık, E. (2013). Duygusal zekâ özelliği ölçeği-kısa formu: Ge- çerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 38(169), 407-419.
Doğan, S. ve Demiral, Ö. (2007). Kurumların başarısında duygusal zekânın rolü ve öne- mi. Yönetim ve Ekonomi, 14(1), 209-230.
Doğan, S. (2005). Çalışan ilişkileri yönetimi. İstanbul: Kare Yayınları.
Doğan, Y. (2008). İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin dinleme becerisini geliştirmede etkinlik temelli çalışmaların etkililiği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 261- 286.
Doğan, Y. (2008). İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin dinleme becerisini geliştirmede etkinlik temelli çalışmaların etkililiği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 261- 286.
Ediger. M. (2002). Listening and language arts. ERIC Digest-ED469149.
Erdem, A. ve Erdem, M. (2015). Yapılandırmacı karma öğrenme ortamlarının dinleme ve konuşma becerilerine etkisi. İlköğretim Online, 14(3), 1130-1148.
Flowerdew, J. ve Miller L. (2005). Second language listening: Theory and practice. New York: Cambridge University Press.
Gibbs, N. (1995). Emotional intelligence: The EQ factor. Time Magazine, Monday, Oct. 02.
Goldsworthy, R. (2000). Designing instruction for emotional intelligence. Educational Technology, 40 (5), 43-48.
Goleman, D. (1998). Working with emotional intelligence. New York: Bantam.
Goleman, D. (2000). İşbaşında duygusal zekâ, (Çev. H. Balkara). İstanbul: Varlık Yayın- ları.
Göçet, E. (2006). Üniversite öğrencilerinin duygusal zekâ düzeyleri ile stresle başa çıkma tutumları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üni- versitesi, Adapazarı.
Güler A. (2006). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin duygusal zekâ dü- zeyleri ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayım- lanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Gümrükçüoğlu, S. (2013). Din eğitiminde dil ve iletişim etkinliği olarak dinleme. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi. 5, 4-34.
Hisli, Ş. N., Güler, M. ve Basım, H. N. (2009). The relationship between cognitive intelli- gence, emotional intelligence, coping and stress symptoms in the context of type A personality pattern. Türk Psikiyatri Dergisi, 20, 243-54.
Jordan, P. J. ve Troth, A. C. (2004). Managing emotions during team problem solving: Emotional intelligence and conflict resolution. Human Performance, 17(2), 195- 218.
Karabulutlu, E. Y., Yılmaz, S. ve Yurttaş, A. (2011). Öğrencilerin duygusal zekâ düzeyleri ile problem çözme becerileri arasındaki ilişki. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 2(2), 75-79.
Kaufhold, A. J., ve Johnson, R. L. (2002). The analysis of the emotional intelligence skills and potential problem areas of elementary educatiors. Education, 125(4), 615-626.
Kılıç, S. (2012). Bağıntı analizi sonuçlarının yorumlanması. Journal of Mood Disorders. 2(4), 191-193.
Knoll, M. ve Patti, J. (2003). Social-emotional learning and academic achievement. M. J. Elias, H. Arnold, ve C. S. Hussey (Ed.). EQ + IQ = Best Leadership Practices for Caring and Succesful School (ss. 35-49). Thousand Oaks: Corvin Pres, Inc.
Law, K. S., Wong, C. ve Song, L. J. (2004). The construct and criterion validity of emotional intelligence and its potential utility for management studies. Journal of Applied Psychology, 89, 483–496.
Lorcu, F. (2015). Örneklerle veri analizi: SPSS uygulamalı. Ankara: Detay Yayıncılık.
Mackay, I. (1997). Dinleme becerisi. (Çev. B. Aksu ve O. Cankoçak). Ankara: İlkkaynak Kültür ve Sanat Ürünleri Ltd. Şti.
Maxwell, J. ve Dornan, J. (2001) Etkili insan olmak (Çev. D. Dizman), İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Mayer, J. D., ve Salovey, P. (1997). What is emotional intelligence? P. Salovey & D. Sluyter (Eds.), Emotional Development and Emotional Intelligence: Implications for Educators (pp. 3–31). New York: Basic Books.
Mendelsohn, D. (1994). Learning to listen. San Diego, California: Domine Press.
Morley, J. (2001). Aural comprehension instruction: Principles and practices. Celce-
Murcia, M. (Ed:). Teaching English as a Second or Foreign Language. Heinle &Heinle Inc.
Neisa, C. M. (2008). Using rock music as a teaching-learning tool. Profile Issues in Teachers` Professional Development, 9, 163-180.
Özbay, M. (2009). Bir dil becerisi olarak dinleme eğitimi. Ankara: Öncü Kitap.
Rahim, M. A. ve Psenicka, C. (2002). A model of emotional intelligence and conflict management strategies: A study in seven countries. The International Journal of Organizational Analysis, 10(4), 302-326. Richards, J. C. (2005). Second thoughts on teaching listening. RELC Journal, 36 (1), 85-92.
Rost, M. (1993). Listening in language learning. New York: Longman.
Rost, M. (1994). Introducing listening. London: Penguin. Salovey, P. ve J. D. Mayer (1990). Emotional intelligence. Imagination, Cognition and Personality, 9, 185-211.
Shapiro, L. E. (2002). Yüksek EQ’lu bir çocuk yetiştirmek (Çev. Ü. Kartal). İstanbul: Varlık Yayınları.
Stein, S. J. ve Book, H. E. (2006). The EQ edge: Emotional intelligence and your success. Mississauga: Canada: John Wiley & Sons Canada Ltd.
Tabak, G. ve Göçer, A. (2014). Dinleme becerisine yönelik alternatif ölçme ve değerlen- dirme araçları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 250-272.
Tatar, A., Tok, S. ve Saltukoğlu, G. (2011). Gözden geçirilmiş Schutte duygusal zekâ öl- çeğinin Türkçeye uyarlanması ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 21 (4), 324-338.
Temur, T. (2001). Dinleme becerisi: Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu Türkçe 1-8. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Titrek, O. (2011). IQ’dan EQ’ya: Duyguları zekice yönetme. Pegem Akademi, Ankara.
Türnüklü, A. (2004). Okullarda sosyal ve duygusal öğrenme. Kuram ve Uygulamada Eği- tim Yönetimi. 37, 136-152.
Umagan, S. (2007). Dinleme. A. Kırkkılıç, H. Akyol (Ed.), İlköğretimde Türkçe Öğretimi (149-163). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Ünalan, Ş. (2006). Türkçe öğretimi (3. baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Walker, A. E. (2001). Emotional intelligence of the classroom teacher. Unpublished Do- ctoral Dissertation, Spalding University, Kentucky.
Yangın, B. (1999). Türkçe öğretimi-ilköğretimde etkili öğretme ve öğrenme öğretmen el kitabı Ankara: MEB Yayıncılık.
Yeşilyaprak, B. (2001). Duygusal zekâ ve eğitim açısından doğurguları. Kuram ve Uygu- lamada Eğitim Yönetimi, 25, 139-146.
Yüksel, M. (2006). Duygusal zekâ ve performans ilişkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.