MÂVERDÎ’NİN HİLÂFET ANLAYIŞINDA MEŞRUİYET SORUNU

Ebu’l-Hasan el-Mâverdî İslâm hukuk ekollerinden biri olan Şafiî Mezhebinin yetiştirdiği en önemli hukukçulardan biri olup imâmet ve hilâfet konusunu müstakil bir eserde yazmış âlimlerimizdendir. Abbâsî Devletinin son yıllarında hilâfet makamı sembolik bir anlam ifâde edecek kadar gücünü kaybetmişti. Bu dönemdeki sosyal ve siyasal şartlar, hilâfet makamını tehdit edecek seviyede idi. Bu nedenle halîfeler ulemânın desteğine ihtiyaç hissettiler. Bürokrasideki tıkanmışlığı gidermek amacıyla onların çözüm önerilerinde bulunmaları gerekiyordu. İşte İmâm el-Mâverdî de böyle bir dönemde yaşayan bir âlim ve bürokrat olarak hem halîfeyi, hem hilâfeti, hem de ümmetin siyâsî-idârî birliğini korumak ve kollamak amacıyla “el-Ahkâmu’s-Sultâniyye” adlı eserini yazarak saltanatı meşrulaştırma ve Abbâsî hilâfetinin meşruiyetini dinî nasslar desteğiyle koruma gayretini verdi. Böylece Büveyhî ve Selçuklu yöneticilerin kazandığı güç karşısında halîfenin manevî ve siyasî gücünü koruma gayretini sürdürdü. Bu makalemizde el-Mâverdî’nin geliştirdiği hilâfet modeli ekseninde hem hilâfet konusunu, hem de Abbâsî hilâfetini irdeleyeceğiz.

Anahtar Kelimeler:

Halifelik, Saltanat, Meşruiyet, el-Mâverdî, Administratin.

PDF

___

Ahmed b. Hanbel. (tsz.). el-Müsned, Tahk. Şuayb el-Arnâvût, Kahire: Müessesetu Kurtuba.
Ahmed, Fuad Abdu’l-Mun’im. (1988). el-Mâverdî’nin Nasîhatu’l-Mülûk Mukaddimesi. İskenderiyye: Müessesetu Şebabi’l-Câmia.
Ahmed, Fuad Abdulmun’im. (1997). el-Mâverdî’nin Ahkâmu’s-Sultâniyye Mukaddimesi. Daru’l-Vatan Lin’-Neşr.
Akbulut, A. (2001). Sahâbe dönemi iktidar kavgası. Ankara: Pozitif Matbaacılık. Bağdadî, A. (1928). Kitâbu Usûli’d-Dîn, İstanbul.
Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed b. Hüseyin. (1988). Delâilu’n-Nübüvve, Tahk. Abdulmut’im Kal’ecî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed b. Hüseyin.(2003). Şuabu’l-Îmân, Tahk. Abdulalî Abdulhamîd Hamid. Bombay: Mektebetu’r-Ruşd.
Bezzâr, Ebu Bekir Ahmed b. Amr.(1988). el-Müsned (el-Bahru’z-Zehhâr), Tahk. M.Abdurrahmân Zeynullâh. Medine: Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hikme.
Bilgin, M. (2011). Çeşitli ülke anayasalarında seçimlere ilişkin hükümler. Ankara: TBMM Araştırma Merkezi Yay.
Black, A. (2001). Siyasal İslam düşüncesi tarihi, (Terc. Sevde Çalışkan-Hamit Çalışkan). İstanbul: Dost Yay.
Buhârî, Ebu Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. (1987). el-Câmiu’s-Sahîh, Kitâbu Bed’i’l- Vahy. Kahire: Dâru’ş-Şi’b.
Crone, P. (2007). Ortaçağ İslam dünyasında siyasi düşünce, (Terc. Hakan Köni). İstanbul: Kapı Yay.
Cüveynî, Ebu’l-Maali Abdu’l-Melik b. Abdillah b. Yusuf. (1995).Kitâbu’l-İrşâd İlâ Kavatii’l-Edilleti fî Usûli’l-İ’tikâd, Tahk. Zekeriyyâ Umeyrât. Beyrut: Dâru’l- Kutubi’l-İlmiyye.
Dineverî, Ebu Muhammed Abdullâh b. Müslim İbn Kuteybe. (2006). el-İmâme ve’s-Siyâse. Beyrut: Dâru’l-Kutub el-İlmiyye.
Ebu Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistani. (tsz.). es-Sünen, M. Muhammed Abdu’l- Hamit. Mısır.
Eş’arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmaîl. (1990) .Makâlâtu’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn, Tahk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, Mektebetu’l-Asriyye, Beyrut.
Eş’arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmaîl.(tsz). el-İbâne an Usûli’d-Diyâne, Tahk. Abdullah Mahmud Muhammed Ömer. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
Ferrâ, Ebu Ya’la Muhammed b. Huseyn.(2000). el-Ahkâmu’s-Sultâniyye,Tahk. Muhammed Hamid el-Feykî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
Gazâlî, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed.(2008).el-İktisâd fi’l-İ’tikâd, Tahk. Enes M. Adnân eş-Şerefâvî. Beyrut: Dâru’l-Minhâc.
İbiş, Y. (1966). Nusûsu’l-Fikri’s-Siyâsî el-İslâmî (el-İmâme İnde’s-Sünne). Beyrut: Dâru’t-Talia.
İbn Arabî, Kâdî Ebu Bekir. (tsz.). el-Avâsım ve’l-Kavâsım. Katar: Dâru’s-Sekâfe. İbn Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Alî.(1985). Garîbu’l-Hadîs, Tahk. Abdulm’tî Emîn Kal’acî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
İbn Esîr, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Abdülkerim eş-Şeybânî. (1979). el-Kâmil fi’t-Tarih. Beyrut: Dâru Sâdır.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmaîl b. Ömer. (1999). Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm, Tahk. Sâmî b. Muhammed Sellâme. Dâru’t-Taybe.
Kahraman, M. (2012). Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi ve cumhurbaşkanı seçim kanunu. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı: 23. Kallek, C. (2003). “el-Mâverdî”,DİA, Ankara:TDV Yay.
Karaca, O. (2008). el-Mâverdî ve ahlak görüşü, Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Ün. Sosyal Bil. Enst.
Katib, A.(2010). sünnî siyâsal düşüncesinin gelişimi demokratik hilâfete doğru, (Terc. Muhammed Coşkun). İstanbul: Mana Yay.
Kutlu, S. (Bahar 2008) Ehl-i sünnet siyâset anlayışının dinî temellerinin sorgulanması. e makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi, I/1.
Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed. (1987). Edebu’d-Dünyâ ve’d-Dîn. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
Mâverdî, Ebu’l-Hasan Habib. (1993). el-Ahkâmu’s-Sultâniyye, (Terc. Ali Şafak). İstanbul: Bedir Yay.
Mâverdî, Ebu’l-Hasan Habib. (2002). el-Ahkâmu’s-Sultâniyye, Dâru’l-Fikr. Beyrut. Mustafa, N. A. (1990). İslâm siyâsî düşüncesinde muhalefet, (Terc. Vecdi Akyüz). İstanbul: İz Yay.
Mücahid, H. T. (2005). Farabi’den Abduh’a siyasi düşünce. (Terc. Vecdi Akyüz). İstanbul: İz Yay.
Onurşan, R. (2008). Allame Hillî’nin “İmâmet” adlı eseri (Önsöz),. İstanbul: Alulbeyt Yay.
Rosenthal, Erwin, I.J. (1996). Ortaçağda İslâm siyâset düşüncesi, (Çev. Ali Çaksu). İstanbul: İz Yay.
Sabûnî, N..(1998). el-Bidâye fî Usûli’d-Dîn, Tahk. Bekir Topaloğlu, Ankara: DİB. Yay. Sarmış, İ.. (2010). Şura’dan saltanata, teokrasiye ve lâisizme yönetim. İstanbul: Düşün Yay.
Suyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekir.(1952). Tarîhu’l-Hulefâ, Tahk. M. Muhyuddin Abdulhamid. Mısır: Matbaatu’s-Saade.
Şeref, Muhammed Celâl. (1989). Neş’etu’l-Fikri’s-Siyâsiyyi ve Tetavvuruhu fi’l-İslâm. Beyrut: Dâru’n-Nehdati’l-Arabiyye.
Şeriati, A. (2010). Ali Şiiliği ve Safevî Şiiliği. İstanbul: Ekin Yay.
Şirvanî, H. H..(1965). İslâm’da siyâsî düşünce ve idâre, (Terc. Kemal Kuşçu). İrfan Yay. Tirmîzî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsa. (1292). el-Camiu’s-Sahih. Kahire. Tirmîzî, Muhammed b. Ali b. Hasen el-Hakîm.(1992). Nevâdiru’l-Usûl fî Ehâdisi’r-Resûl. Beyrut: Dârul’l-Cîyl.
Uludağ, S. (2008). İslam siyaset ilişkileri. İstanbul: Dergah Yay. Zuhaylî, Vehbe. (1418). et-Tefsîru’l-Munîr. Dımaşk: Dâru’l-Fikr.