İSLÂM TARİHİNE TEORİK/YAPISAL/KAVRAMSAL BİR YAKLAŞIM: CÂBİRÎ ÖRNEĞİ

Herhangi bir alandaki bilimsel gelişmeler ve ilerlemeler o alanda yapılan metodolojik ve epistemolojik çalışmalara bağlıdır. Tarih ve dolayısıyla İslâm tarihi alanındaki gelişmeler de bu alan(lar)ın metodu ve epistemesi üzerine yapılacak çalışmalarla sağlanacaktır. Tarihe bakış ve yaklaşımların oldukça çeşitlendiği günümüzde İslâm tarihine farklı yaklaşımların yapılması ve mevcutlarının dikkate alınması gerekmektedir. İşte bu çalışmada, Câbirî’nin, el-Aklu’s-Siyâsiyyu’l-Arabî (İslâm’da Siyasal Akıl) adlı İslâm tarihine metodolojik (teorik/yapısal/kavramsal) bir yaklaşımın kapsamlı bir örneği konu edilerek tanıtımı yapılmış, yaklaşımın genel karakteristiği ve içeriği hakkında bilgi verilerek değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İslam Tarihi, Teori, Yapısalcılık, Siyasal Akıl, Akide, Kabile, Ganimet.

PDF

___

Âbî, el-Vezîr el-Kâtib Ebû Sa’d Mansûr b. el-Hüseyin (hö. 461) (1981-1989). Nesrü’d- Dürr. I-VII. (thk. Komisyon). Mısır.
Aktay, Y. (Güz 1996). Aklın sosyolojik soy kütüğü, soy akıldan tarihsel ve toplumsal akla doğru. Toplum Bilim, 82. ss. 12-17.
Altınay, R. (2006). Emevilerde günlük yaşam. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
Câbirî, M. A. (1991a). el-Aklu’s-Siyâsiyyu’l-Arabî-Muhaddidâtuhû ve Tecelliyâtuhû. (2. Basım). Neşr: el-Merkezü’s-Sekâfiyyu’l-Arabî. Beyrut.
……….- (1991b). Bunyetu’l-Akli’l-Arabî. (4. Basım). Neşr: el-Merkezü’s-Sekâfiyyu’l- Arabî, Beyrut.
………. -(1997a). İslâm’da siyasal akıl –belirleyicileri ve gerçekleşenleri. (Çev. Vecdi Akyüz). İstanbul: Kitabevi Yayınevi.
………..- (1997b). Arap aklının oluşumu, (Çev. İbrahim Akbaba). İstanbul: İz Yayıncılık. ………..-(2001). Arap/İslâm aklının oluşumu. (Çev. İbrahim Akbaba). İstanbul: Kitabevi Yayınevi.
………..-(1999). Arap Aklının Yapısı. (Çev. Burhan Köroğlu-Hasan Bacak-Ekrem Demirli). İstanbul.
Cevizci, A. (1997). Felsefe sözlüğü. Ankara: Ekin Yayınları.
Collingwood, R. G. (2000). Tarih felsefesi üzerine denemeler. (Çev. Erol Özvar). İstanbul: Ayışığı Kitapları yayınları.
………..-(1996). Tarih tasarımı. (Çev. Kurtuluş Dinçer). Ankara: Gündoğan Yayınları.
Dilek, D. (2001). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi. Ankara.
Divitçioğlu, S. (1965). Asya üretim tarzı ve az gelişmiş ülkeler. İstanbul.
Dûrî, A. (1991). İlk dönem İslâm tarihi -bir önsöz-. (Çev. Hayrettin Yücesoy). İstanbul. Evans, R. J. (1999). Tarihin savunusu. Ankara: İmge Kitabevi.
Foucault, M. (2005). “Omnes et Singulatim: siyasal aklın bir eleştirisine doğru”. (Çev. Osman Akınhay). Özne ve iktidar: (2. Baskı). İstanbul: Ayrıntı Yayınları Gadamer, H. G. (1990). Tarih bilinci sorunu. toplum bilimlerinde yorumcu yaklaşım. (Der: Paul Rabinov-William Sullivan). (Çev. Taha Parla). İstanbul.
Gibb, H.A.R. (1991). İslâm medeniyeti üzerine araştırmalar, (Çev. Kadir Durak vd.). İstanbul: Endülüs Yayınları.
Gülaçar, İ. (2002). M. A. El-Câbirî’nin “Arap aklının oluşumu” adlı eseri bağlamında Arap-İslam düşüncesinde anlama metodolojileri. Yayınlanmamış Lisans Tezi, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
Güneş, M. (2006). M.A. el-Câbirî’nin Arap aklını tenkidi ve Arap İslam geleneğini okuma biçimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Güvenç, B. (1972). İnsan ve kültür. Byy.
Halkın, L. E. (1989). Tarih tenkidinin unsurları. (Çev. Bahaeddin Yediyıldız), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Harb, A. (1998). el-Medeniyyetü ve’l-Alâke Nahve Mantîkin Tahvîliyyin. Beyrut. İbn Haldun, Ebû Zeyd Abdurrahman . (1958). Mukaddime. (Yay: Ali Abdulvâhid Vâfî). Kahire.
Keleş, A. (2004). Câbirî ve Çağdaş Arap-İslâm Aklının Oluşumu. İslâmiyât: 7 Sayı: 4, ss. 179-196.
Keskin, İ. (2009). Bir yapısalcı olarak Muhammed Âbid el- Câbirî’de din kültür ilişkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Bursa.
…………- (2010). Arap İslâm kültürünün yapısalcı analizinin imkânı: Muhammed Âbid el-Câbirî örneği. Uludağ Üni. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 19, S: 1, Bursa. Ortaylı, İ. (2009). Tarih yazıcılık üzerine. Ankara.
Özlem, D. (2010). Tarih felsefesi. İstanbul: Notos Kitap Yayınevi.
Öztürk, İ. H. (2011). Bilimsel (modern) tarihten parçalanmış (postmodern) tarihe. Ahmet Şimşek (Ed.), Tarih nasıl yazılır-tarih yazımı için çağdaş bir metodoloji , İstanbul: Tarihçi Yayınları.
Pamuk, Ş. (1988). 100 soruda Osmanlı-Türkiye iktisadî tarihi 1500-1914. İstanbul. Sencer, M. (Tarihsiz). Osmanlı toplum yapısı. İstanbul.
Skocpol, T. (1999). Tarihsel sosyoloji-Bloch’tan Wallerstein’e görüşler ve yöntemler-. (Çev. Ahmet Fethi). İstanbul.
Söylemez, M. M. (2001). Bedevilikten Hadariliğe Kûfe. Ankara: Ankara Okulu Yayınları. Tarâbîşî, C. (1999). Nakdu Nakdı’l-Akli’l-Arabî-Nazariyyetü’l-Akl. (2. Baskı). Beyrut: Dâru’s-Sâkî.
Tosh, J. (1997). Tarihin peşinde. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Türkdoğan, O. (1995). Bilimsel değerlendirme ve araştırma metodolojisi. İstanbul. West, D. (1998). Kıta Avrupası felsefesine giriş. (Çev. Ahmet Cevizci). İstanbul: Paradigma Yayınları.
Yediyıldız, B. (1990). Çağdaş Tarihçilik. Fırat Üni. Tarih Metodolojisi ve Türk Tarhinin Meseleleri Kollekyumu. Elazığ.
Yılmaz, M. S. (2005). M. A. el-Câbirî’nin eserlerinde din-siyaset ilişkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Meddeb, A. (2004). Die Arabische Spur Der Aufklaerung, Die Zeit-Literatur, http:// www.zeit.de/2004/39/st-meddeb, adresinden 21 Eylül 2004’te alınmıştır.
Algan, A. (2013)http://www.ozgundurus.com/Yazar/Altan-Algan/Dusunce-terzisi-Muhammed- Abid-El-Cabiri.php; adresinden 13 Temmuz 2013’te alınmıştır..