ABDÜLMECÎD B. ŞEYH NASÛH TOSYEVÎ’NİN “FEZÂİLÜ’L-İLM VE’L-ÂLİM” ADLI RİSÂLESİ VE TRANSKRİPSİYONU

XVI. yüzyıl Osmanlı düşünürlerinden Abdülmecîd b. Şeyh Nasûh Tosyevî tefsir, kelâm, fıkıh, tasavvuf, ahlâk, eğitim ve belâgate dair pek çok eser kaleme almıştır. Kastamonu Yazma Eserler Kütüphanesi’nde bulunan Fezâilü’l-ilm ve’l-âlim adlı risâle de bunlardan birisidir. Mezkûr risâlede âlimin faziletlerinden bahsedilmekte ancak ameli olmayan zâhirî âlim eleştirilmektedir. Tosyevî burada âbid ile âlim arasında kıyas yaparak, bilgisiyle amel etmedikçe âlimin gerçek bir âlim olamayacağını anlatmaktadır. Bu değerlendirmesiyle bilgi-eylem ilişkisinin önemine yer veren düşünür, doğru bilginin doğru eylem gerektireceğine vurgu yapmaktadır. Zâhirî ulemayı dünyaya bağımlı olmakla ve maddi menfaatler peşinde koşmakla itham eden Tosyevî, nefsî arınmanın önemine dikkat çekmektedir. Makalede ilmin ve âlimin mahiyeti bağlamında müellifin düşüncelerinin ortaya konulup, değerlendirilmesi amaç edinilmiştir. Ayrıca çalışmanın sonunda risâlenin transkripsiyonuna yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Tosyevî, Âlim, Bilgi, Eylem, Dünya Sevgisi.

___

Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali, Haz. Ali Özek, Hayrettin Karaman, Ali Turgut vd., İstanbul, 1992.
Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ, C.I-II, Beyrut: Dâru Ahyai’t-Turâsi’l-Arabî, 1351/1932. Açıkgenç, Alparslan, Bilgi Felsefesi, İstanbul: İnsan, 1992.
Erbaş, Muammer, “Bir Osmanlı Müfessiri Abdülmecid b. eş-Şeyh Nâsuh b. İsrâil (1565) ve Eserleri”, DEÜ İlahiyat Fak. Dergisi, İzmir, 2006, S. 24, s. 161-186.
Gazzâlî, İhyâu ‘Ulûmid’-Dîn, Tahric: Zeynüddin Ebi Fadl Abdurrahim b. Hüseyin el- Irakî, C.I, Beyrut: Dâru’l-Marife, trs.
Hayta, Ufuk ve Abdülhamit Birışık, “Hayatı ve Eserleriyle Abdülmecîd B. Şeyh Nasûh Tosyevî ve Cevâhiru’l-Kur’ân ve Zevâhiru’l-Furkân Adlı Tefsir Risalesinin İlmî Değeri”, UÜ İlahiyat Fak. Dergisi, 2007, C. XVI, S. 2, s. 343-367.
Kalın, İbrahim, Akıl ve Erdem, İstanbul: Küre, 2013.
Kâtip Çelebi, Keşfü’z-Zünûn an Esâmi’l-Kütübi ve’l-Fünûn, Çev.: Şükrü Baltacı, C.I, II, IV, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt, 2014.
Mevlânâ, Mesnevî, Çev. Veled İzbudak, C.III, İstanbul: MEB, 1988.
Pattabanoğlu, Fatma Zehra, “16. Yüzyıl Osmanlı Düşüncesinde Felsefe ve Kelâm Bilginleri”, SDÜİF Dergisi, S. 34, Isparta, 2015, s.109-137.
Polat, Emanullah, “Tosyevî’nin “el-Havf ve’l-Hüzün” Adlı Risâlesinin Tahkîki ve Değerlendirilmesi”, BÜ İlahiyat Fak. Dergisi, 2014, C. II, S. 3, s. 183-204.
Öngören, Reşat, Tarihte Bir Aydın Tarikatı Zeynîler, İstanbul: İnsan, 2003. Özlem, Doğan, Etik-Ahlâk Felsefesi, İstanbul: Say, 2010.
Seneca, Epistulate Morales, (Ahlâki Mektuplar), Çev.: Türkan Uzel, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999.
Tahir Efendi, Mehmet, Osmanlı Müellifleri, C.I, İstanbul: Meral, trs.
Taşköprîzâde, eş-Şakâiku’n-Nu’mâniyye fî Ulemâi’d-Devleti’l-Osmâniyye, Çev.: Muharrem Tan, İstanbul: İz, 2007.
Tosyevî, Fezâilü’l-İlm ve’l-Âlim, Kastamonu Yazma Eserler Kütüphanesi, nr. 3674/9, vr. 264b-269a.
, Münâcâtü Levâhibi’n-Necât, Kastamonu Yazma Eserler Ktp., nr: 3674/9, vr.294b-296a.
Turhan, Kasım, Bir Ahlâk Problemi Olarak Kelâm ve Felsefe Açısından İnsan Fiilleri, İstanbul: İFAV, 1996.
Uludağ, Süleyman, “Anka (Tasavvuf)”, DİA, İstanbul, 1991, C.III, s. 200-201. , “Bâtın İlmi”, DİA, İstanbul, 1992, C.V, s. 188-189.
Wensinck, Arent Jean, el-Mu’cemü’l-Müfehres li-Elfazi’l-Hadisi’n-Nebevi: Concordance et indices de la tradition musulmane, Leiden: E. J. Brill, 1936, C. I-VII.