Necla YASDIMAN DEMİRDÖVEN, Suliman Husain ALOMİRAT

بلاغةُ التَّشبيهِ في التَّعبيرِ عن مَقاصِدِ القُرآنِ الكريم

Teşbih (benzetme sanatı) güzel anlatımın renklerinden bir renktir. Herhangi bir dil ya da millete de tahsis edilemez. Bilakis tüm beşeri unsurlar arasında müşterek bir lisanın sıfatıdır. Çünkü benzerlikler ve zıtlıklar tümüyle beşeri aklın karakteridir. Bunun için havas ve avam, zengin ve fakir, bedevi ve şehirlinin dilinde söyleniş ve anlama kolaylığı ve güzelliği dolayısıyla dolanıp durmaktadır. Arap lisanında anlatım inceliklerinin resmedilmesine kinâye ve mecazın da katıldığı teşbih, beyan ilminin rukünlerinden biridir. Apaçık Arapça lisanıyla inen Kur’an-ı Kerim çeşitli teşbihlerle özellikle temsili teşbih yönünden zengin bir kitaptır. İşte bu araştırma; tergib ve terhib (uyarı ve teşvik), dünya hayatında tefekküre davet, kafirlerin amellerinin vasfı, haşr gününün vasfı gibi çeşitli makamlardaki Kur’ân-ı Kerim teşbihlerini edebi güzelliği bakımından, Kur’an-ı Kerim’in maksatlarını anlatım kudreti bakımından, bu teşbihlerin içinde geçtiği makama, siyak ve sibaka ne derece uygunluk gösterdiği bakımından ve bu teşbihin Kur’an nassına kattığı manevi kıymetin ne olduğu açısından inceleyecektir.

Anahtar Kelimeler:

Teşbih, Anlatım, Kur’an-ı Kerîm’in Maksatları, Arap Dili, Beyan İlmi.

PDF

___

--------------------------------------------------Kur'ân-ı Kerim
Ahmed b. Hanbel (241/855), Müsnedu Ahmed b. Hanbel, (Thk. Şuayb el-Arnavut ve başkaları), Beyrut, 2001.
Buhârî, Ebû Abdillah (256/870), Sahîhu'l-Buhârî, (Tahk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır, h.1422.
Ebû Aliyy el-Fârisiyy (377/987), el-Hucce li'l-Kurrâi's-Seb'a, (Thk. Bedreddîn Kahveci, Beşîr Cuveycâtî) Dımaşk, 1993.
Ebû Hilâl el-Askerî (395/1005), Kitâbu's-Sınâateyn, (Thk. Muhammed el-Beccâviyy ve Muhammed Ebu'l-Fadl İbrâhim), Beyrut, h.1419.
-------------------Ebû Hilâl el-Askeriyy (395/1005), Cemheratü'l-Emsâl, Beyrut, t.y.
Ebû İshâk es-Seâlebî (427/1035), el-Keşfu ve'l-Beyân an Tefsîri'l-Kur'ân, (Tahk. Ebî Muhammed b. Âşûr, Beyrut, 2002.
Nuaym el-Esbehânî 430/1038), Hilyetu'l-Evliyâ ve Tabakâtu'l-Asfiyâ, Mısır, 1974.
Ebû Ubeyde, Ma'mer b. Müsennâ (209/824), Mecâzü'l-Kur'an, (Thk. Muhammed Fuâd Sezgin, Kahire, h.1381.
Ebu'l-Hasen el-Kayravânî (479/1086), en-Nüket fi'l-Kur'âni'l-Kerîm, (Tahk. Dr. Abdullah et-Tavîl), Beyrut, 2007.
el-Bâkûlî, Câmiu'l-Ulûm el-Esfehânî (543/1149), İ'râbu'l-Kur'ân, (Tahk. İbrâhîm el- Ebyârî) (el-Mensûb Hataen li'z-Zeccâc,) Dâru'l-Kitâbi'l-Misriyy, Kahire, (4. Baskı) h.1420.
el-Begavî, Ebû Muhammed (510/1117), Meâlimu't-Tenzîl fî Tefsîri'l-Kur'ân, (Tahk. Abdürrezzak el-Mehdî), Beyrut, h.1420.
el-Beydâvî, Abdullah b. Ömer (685/1292), Envâru't-Tenzîl ve Esrâru't-Te'vîl, (Tahk. Muhammed el-Mar'aşli, Beyrut, t.y.
el-Bikâî, Burhâneddîn (885/1480), Nazmu'd-Dürer fî Tenâsübü'l-Âyati ve's-Süver, Kâhire, t.y.
el-Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ (207/822), Meâni'l-Kur'ân, (Thk. en-Necâtî ve'n-Neccâr ve Şelebî), Mısır, t.y.
el-İzz b. Abdi's-Selâm (660/1262), Tefsîru el-İzz b. Abdi's-Selâm, (Tahk. Dr. Abdullah b. İbrâhim el-Vehbî), Beyrut, 1996.
------------el-Mahallî (864/1459), es-Suyûtî (911/1505), Tefsîru'l-Celâleyn, Kâhire, ty.
el-Mâverdî, Ebu'l-Maverdi (450/1058), Tefsîru'l-Mâverdî (en-Nüket ve'l-Uyûn), (Tahk. es-Seyyid b. Abdi'l-Maksud b. Abdirrahim, Beyrut, Lübnan, t.y.
el-Vâhidî (468/1076), el-Vecîz fî Tefsîri'l-Kitâbi'l-Azîz, (Thk. Safvân Dâvûdî), Dımaşk, h. 1415.
-----------------------------------er-Râzî (606/1209), Mefâtîhu'l-Gayb, Beyrut, h.1420.
es-Sem'ânî (489/1096), Tefsîru Ebi'l-Muzaffer es-Sem'ânî, (Thk. Yâsir b. İbrâhim ve Ganim b. Abbâs b. Ganîm, Riyad, 1997.
et-Taberî (310/923), Câmiu'l-Beyân fî Te'vîli'l-Kur'ân, (Thk. Ahmed Muhammed Şâkir), Müessesetü'r-Risâle, 2000.
------------------------et-Tâhir b. Âşûr (1393/1973), et-Tahrîr ve't-Tenvîr, Tunus, 1984.
----------------ez-Zemahşerî (538/1143), el-Keşşâf, Beyrut, 1407.
İbn Atıyye el-Endelusî (542/1146), el-Muharrar el-Vecîz fî Tefsîri'l-Kitâbi'l-Azîz, (Tahk. Abdüsselam Abdüşşafî Muhammed), Beyrut, 1422.
İbn Ebî Hâtim (327/938), Tefsîru'l-Kurâni'l-Azîm, (Thk. Es'ad Muhammed et-Tayyib), Suudiyye, 1419.
İbn Kesîr (774/1373), Tefsîru'l-Kurâni'l-Azîm, (Thk. Sâmî b. Muhammed Sellâme) Dâru Tıybe, 1999.
İbn Mâce (273/887), Sünenü İbn Mâce, (Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî), Kahire, t.y.
İbn Mâlik (672/1274), Şerhu Teshîli'l-Fevâid, (Tahk. Dr. Abdurrahman es-Seyyid, Dr.
------------------------------Muhammed Bedvî el-Mahtûn),ts. 1990.
-------------------İbn Manzûr (711/1311), Lisânu'l-Arab, Beyrut, 1414.
İbnu'l-Cevzî (597/1201), Zâdü'l-Mesîr fî İlmi't-Tefsîr, (Tahk. Abdürrezzak el-Mehdî, Beyrut, h.1422.
----------------------------------Muhammed Ali es-Sâbûnî, Safvetü't-Tefâsîr, Kahire, 1997.
------------------------Seyyid Kutub (1385/1966), Fî Zılâli'l-Kur'ân, Mısır, 1974.
---------------------------Şevkânî (1250/1839), Fethu'l-Kadîr, Dımaşk, h.1414.
Yahya b. Sellâm el-Kayravânî (200/815), et-Tesârîf li Tefsîri'l-Kur'ân mimme'ştebehet Esmâuhû ve Tesarrafet Meânîhi, (Tah. Hind Şelebî), Tunus, 1979.