أسطورة "حي بن يقظان"لابن طفيل بين الفلسفة والتصوف والأدب

تعتبر شخصية حي بن يقظاف التي أبرزىا-الفيلسوؼ اتظتصوؼ الأديب-ابن طفيل في القرف السادس اتعجرم، اتعجرم، الثاني عشر اتظيلادم؛ من الشخصيات الأسطورية التي امتدت في الثاني عشر اتظيلادم؛ من الشخصيات الأسطورية التي امتدت في وؼ الأديب-ابن طفيل في القرف السادس ماؿ الأدبية العاتظية إلى العصر اتضديث فقد ترترت من العربية إلى اللاتينية كعدة لغات أكركبية، كمن ثم أثرت في كثتَ من الأدباء كالكتاب الغربيتُ، منهم على . سبيل اتظثاؿ إدجار رايس باركز في ركايتو طرزاف، كدانياؿ ديفو في ركايتو ربنسوف كركسو. ت عليو ظبية فكانت ترضعو،

İbn Tufeyl’in “Hay Bin Yakzan” Efsanesinde Bulunan Felsefî, Tasavvufî ve Edebî Yönün Değerlendirilmesi

Edebiyatçı ve filozof İbn Tufeyl’in VI/XII. yüzyılda oluşturmuş olduğu “Hay Bin Yak-zan” karakteri, uluslararası edebî eserlerde modern çağa uzanan efsanevî karakterden birisidir. Bu eser, Arapçadan Latinceye ve birkaç Avrupa diline çevrilmiştir. Bu durum çoğu batılı yazarın etkilenmesine ve bu kurguyu yazdıkları romanlarında işlemelerine neden olmuştur. “Tarzan”-Edgar Rice Burroughs ve “Robinson Crusoe”-Daniel Defoe bunlara örnektir. Bu efsane, insanlardan izole olan bir adada, bir bebeğin dişi ceylan ta-rafından bulunmasını ve büyütülmesini, daha sonra bu dişi ceylanın ölümüyle, hayatının dönüm noktasından geçmesini, felsefî ve tasavvufî düşünceler edinmesini, bu düşünceler sonucunda da tevhide ulaşmasını anlatmaktadır. Bu araştırma, felsefî ve edebî özellikler barındırmakla birlikte bu karakterin dünya edebiyatında yer almasının başlıca nedenini ele almaktadır. Aynı zamanda yoğun okuma ve araştırma yöntemiyle İbn Tufeyl’in roma-nını edebî, felsefî ve tasavvufî boyutlarıyla incelemeyi, dil bilimsel olguları ve bunların tahlillerini ve sonuçlarını, içinde felsefî ve tasavvufî ögeler barındıran metnin yalnızca edebî bir hale dönüşmesini de ele almaktadır. Araştırma şu şekilde bölünmüştür: Mu-kaddime: Araştırmanın tanımını, hedeflerini, yöntemini ve planını kapsamaktadır. Giriş: Hay Bin Yakzan ve İbn Tufeyl tanıtılmaktadır. Araştırılan üç kısım: Araştırmanın felsefi, tasavvufi yönü ve edebi üslubu ele alınmakla birlikte edebi üslup büyüme, akıl, kalp-ruh, kendi kendine edindiği kazanç ve başkaları tarafından edindiği kazanç şeklinde ayrılmış-tır. Sonuç ve kaynak listesi sonlandırılmıştır.

PDF

___

Abdulmuttalib, Muhammed, ”Cedeliyyetu’l-İfrâd ve’t-Terkîb fi’n-Nakdi’l-Arabî el-kadîm”, Loncman, kahire, 2004.

Ebu’l-Mekârim, Ali, “el-Cumle el-Fi’liyye”, Muessetu’l-Muhtar, Kahire, 2007.

Ed-dali’, Muhammed Salih, “el-Eslubiyye es-Savtiyye”, Dar Ğarib: Kahire, 2002.

El-‘Acem, Rafik, “Mevsuetu Mustalahat et-Tasavvuf el-İslamî”, Mektebetu Lübnan, Beyrut, 1999.

El-‘Alavî, Yehya, “et-Tıraz”, Thk. Abdulhamid Hndavî. El-Mektebetu’l-Asrıyye, Beyrut, 2002.

El-Ansari, İbn-u Hişam, “Muğni’l-Lebib ‘An Kutubi’l-A’arîb”, Thk. Abdullatif Muhammed el-Hatip, Kuveyt, 2000

El-Curcânî, Abdulkahir, “Esraru’l-Belağa”, Thk. Mahmud Muhammed Şakir, Daru’l- Medeniy, Cidde, 1991.

El-Curcânî, Abulkahir, “Delailu’l-İ’Caz”, Thk. Mahmud Muhammed Şâkir, El-Hanicî, Kahire, 2000.

El-Fâsî, Ali, “el-Enis el-Mutrıb Biravdi’l-Kırtas fi Ahbar Muluk el-Meğrıb ve Tarih Medinetu Fas”, Daru’l-Mansur, er-Ribat, 1972.

El-Hadisî, Hatice, “Ebniyetu’s-Sarf-i fi Kitab-i Sibeveyh”, Mektebetu’n-Nahda, Bağdat, 1965.

El-Hatib, Abullatıf Muhammed, “el-Mustaksi fi İlmi’t-Tasrif”, Daru’l-‘Urube, Kuveyt, 2003.

El-Hazrecî, ibn-u Ebi Usaybi’e, “Uyunu’l-Enbiya’ fi Tabakati’l-Atıbbe’”, Matba’atu Mustafa Vehbi, Kahire, 1882.

El-İstrabazi, Radiyyuddin, “Şerh-u Şafiyeti- ibni’l-Hacip”, Thk. Muhammed Muhyiddin Abulhamid ve diğerleri, Daru’l-Kutub-i el-İlmiyye, Beyrut, 1982.

El-Kazvinî, el-Hatib, “el-Îdâh fi ‘Ulumi’l-Belağa el-Me’ânî ve’l-Beyan ve’l-Bedî”, Daru’l-Kutub el-‘İlmiyye, Beyrut, 2003.

El-mekkî, Ebu Talib, “kutu’l-Kulubi fi Mu’ameleti’l-Mahbub ve Vasfu Tarıkı’l-Murid ile Makami’t-Tevhid”, Thk. ‘Asım el-Keylenî. Daru’l-kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 2005.

El-Melkî, Ahmed, “Rasfu’l-Mebanî fi Şarh Hurufi’l-Me’ânî”, Thk. Ahmed Muhammed el-Harrat, Mecme’u’l-Luğati’l-Arabiyye, Dımeşk, H.1394.

El-Merâkişî, İbn-u Ali, “el-Mu’cib fi Talhîs Ahbar el-Mağrib”, Şerh. Salahaddin el-Havvarî.

El-Mektebetu’l-‘Asriyye, Beyrut, 2006. El-Muradî, el-Hasan, “el-Cene ed-Danî fi Hurufi’l-Me’ânî”, Thk. Fahruddin Kabave ve diğerleri, Daru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 1992.

Enis, İbrahim, “el-Asvâtu’l-Luğaviyye”, Mektebetu’l-Enclu el-Mısrıyye, Kahire, 1999.

Enis, İbrahim, “Dilatu’l-Alfaz”, Mektebetu’l-Enclu el-Mısrıyye, Kahire, 2004.

Er-Razî, Fahruddin, “Nihâyetu’l-İcaz fi Dirayeti’l-İ’caz”, Thk. Nasrullah Hacı Müftüoğlu, Daru Sâdir: Beyrut, 2004.

Es-Sekkakî, Ebu Yakup, “Miftahu’l-Ulum”, Thk. Abdulhamid Hindavî, Daru’l-Kutub elİlmiyye, Beyrut, 2000.

Es-Sı’ıdî, Abdulmete’al, “el-Belağatu’l-‘Aliye – İlmu’l-Me’ânî”, Mektebe’u'l-Êdêb, Kahire, 1991.

Es-sı’ıdî, Abdulmete’al, “Buğyetu’l-Idah litelhısı’l-Mıfteh fi ‘ulumi’l-Belağa”, Mektebe’u'l-Êdêb, Kahire, 1999.

Eş-Şerkavî, İffet, “Belağetu’l-‘Atf fi’l-Kur’ani’l-Kerim”, Daru’n-Nahda el-Arabiyye, Beyrut, 1981.

Et-Tennuhi, Zeynuddin, “el-Aksa el-Karib fi ilmi’l-Beyan”.el-Hanicî, kahire, H.1327.

Ez-Zerkaşî, Bedruddin, “el-Burhan fi ‘ulumi’l-Kur’an”, Thk. Muhamed Ebu’l-fadl İbrahim, Daru’t-Turas, Kahire, 1957.

Faruk, kerim, “el-Mufassalu fi’s-Sarfi’l-‘Arabî”, Sonçağ, Ankara, 2016.

Faruk, kerim, “Miftahu’l-Belağa – İlmu’l-Me’ânî”, Sonçağ, Ankara, 2017.

Hamidî, Hamisî, “Makalatun fi’l-Edebi ve’l-Felsefeti ve’l-Tasavvuf”, Daru’l-Hikme, Cezair, trs.

Hasan, Abbas, “en-Nahvu’l-Vâfî”, Daru’l-Me’arif, Kahire, 1984.

İbn-i Dihye, Ömer, “el-Mutrib Min ‘Aşar-ı Ehli’l-Mağrib”, Thk. İbrahim el-İbyari ve diğerleri, Daru’l-‘ilm-i lil-Cemi’, Beyrut, 1954.

İbn-i Malik, Cemaluddin, “Şerhu’t-Teshil”, Thk. Abdurrahman es-Seyid ve diğerleri, Hacr, el-Cize, 1990.

İbn-i Manzur, Cemaluddin, “Lisanu’l-Arab”, Thk. Abdullah Ali el-Kebir ve diğerleri, Daru'l-Me’arif, Kahire, 1981

İbn-i Tufeyl, Muhammed, “Hay Bin Yakzan li’bn-i Sina ve İbn-i Tufeyl ve es-Sahruverdî”, Thk. Ahmed Emin, Daru’l-Me’arif, Kahire, 2008.

İbn-i Tufeyl, Muhammed, “Hay Bin Yakzan”, Dar-u Hindavî, Kahire, 2012.

İbn-i Ya’îs, Muvaffakuddin, “Şerhu’l-Mufssal”, İdaratu’t-Tıbâ’e el-Muniriyye, Kahire, trs.

İbnu’l-Abbar, Muhammed, “el-Muktadap Min Kitab-ı Tuhfetu’l-kâdim”, Thk. İbrahim el-İbary, Daru’l-Kitap el-Mısrıy, kaire, 1989.

İbnu’l-Esir, Diyau’d-Din, “el-Meselu’s-Sair fi Edebi el-Kâtib ve’ş-Şair”, Thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, El-Mektebetu’l-Asriyye, Beyrut, 1990.

İbnu’l-Farhan, Kemaluddin, “el-Mustevfi fi’n-Nahv”, Thk. Muhammed Bedevi el-Mahtun, Daru’s-Sakafe el-Arabiyye, Kahire, 1987.

İbrahim, İhab Said, “Nefyu’t-Tadad ve te’vilu’l-Addad fi’l-Munceu’l-Luğaviy lildoktor Muhammed Hasan Cebel”, Miceletu Siyakati’l-Luğa ve’d-Dirasatî el-beyniyye, Kahire, 2018.

İsmail, Yahya Abdulhalim, “et-Tevahhud fi felsefeti ibn-i Tufeyl”, El-Ezher, Kahire, 2015.

Mahmud, Abdulhalim, “Felsefetu İbn-i Tufeyl ve Risâletuhu Hay Bin Yakzan”, El-Encelu, Kahire, 1999.

Ömer, Ahmed Muhtar, “Mu’cemu’l-Luğati’l-Arabiyye el-Mu’asıra”, ‘Âlemu’l-Kutub, Kahire, 2008.

Salih, Medenî, “İbnu Tufeyl kadâyâ ve Mavâkif”, Daru’r-Reşid, Bağdat, 1980.

Sibeveyh, Ebu Bişr, “el-Kitâb”, Thk. Abdusselam Muhammed Harun, El-Hancî, Kahire, 1982.

Zeydan, Yusuf, “Hay Bin Yakzan”, Daru’l-Emin, Kahire, 1998.