Çoklu Özellik-Çoklu Yöntem Analizlerinde Kullanılan Farklı Modellere İlişkin Sonuçların İncelenmesi

Bu çalışmada, çoklu özellik çoklu yöntem matrisleri üzerinde doğrulayıcı faktör analizi yapılırken kullanılacak olan modellerin yöntem kullanma durumları ve özellik ilişkileri açısından farklılıklarına bakılmıştır. Araştırmada, bireylerin problem çözme ve eleştirel düşünme becerileri ele alınarak, yaratıcı düşünme becerilerine ilişkin bir model ortaya konulmuştur. Ortaya konulan model bireylerden anketler sonucu elde edilen puanlar, bireylerin kendilerini değerlendirdikleri puanlar ve akranları tarafından değerlendirilmesi yöntemleri ile yükseköğretimde öğrenim gören 500 öğrenciden veri toplanarak elde edilmiştir. Farklı yöntemlerin farklı özelliklerle ölçülmesi sonucu oluşturulan çoklu özellik çoklu yöntem matrisi belirlenerek geçerlik ve güvenirlik yorumları yapılmıştır. Ardından model çoklu özellik çoklu yöntem matrislerine uygulanan yöntem ilişkili, bağımsız ilişkili ve eksik yöntem ilişkili modeller ile karşılaştırılarak, kullanılan yöntemlerden hangisinin modeli değerlendirmede uygun olduğu incelenmiştir. Üç farklı yöntem ile elde edilen problem çözme ve eleştirel düşünme becerilerine ait toplam puanlar ile yine üç farklı yöntemin kullanılması ile elde edilen yaratıcılık puanlarının toplamı, bir yapısal modele dönüştürülmüştür. Problem çözme ve eleştirel düşünme becerileri ile ölçülmeye çalışılan yaratıcılığın ölçme modeli üzerindeki uyumunun kabul edilebilir düzeyde olduğu belirlenmiştir. Çoklu özellik çoklu yöntem matrislerinde Doğrulayıcı faktör analizi model karşılaştırmalarında en iyi uyumu geçerliğe en az katkısı olduğu düşünülen yöntemin modelden atıldığı, geçerliğe ilişkin eksik yöntem ilişkili model vermiştir. En düşük uyumun ise yöntem ilişkisiz modelde olduğu belirlenmiştir. Bu yüzden doğrulatıcı faktör analizinde yöntem ilişkili ve özellikle eksik yöntem ilişkili model çok daha istenir sonuçlar almak adına önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Çoklu özellik-çoklu yöntem matrisi, çoklu özellik-çoklu yöntem matrislerinde doğrulayıcı faktör analizi, yaratıcılık, problem çözme, eleştirel düşünme

-

In this reseach, method related and trait related specifications are compared in multitrait-multimethod confirmatory factor analysis. Based on persons’ problem solving and crticital thinking abilities, a model related to creative thinking abilities was introduced. The model datas collected with self-report, questionnaire and friend report methods in 500 higher educationstudents. Reliability and validity was interpreted in a multitrait-multimethod matrix by measuring the different traits using different methods. Later, correlated method, uncorrelated method and “minus-1” method in multitrait-multimethod confirmatory factor analysis are compared to decide which method works better to evaluate the models. The reliability diagonal values confirmed to be highest values of the matrices while collecting validity evidence in creative thinking ability. The validity coefficients are also different from zero. In validity diagonal, heterotrait-heteromethod triangle and heterotrait-monomethod triangle values is lower than validity diagonal values.Total scores, which was calculated by three diffrent method on problem solving and creative thinking abilities set as a structural model on creative thinking ability. Fit indices of creative thinking model were found acceptable. In multitrait-multimethod matrices, best model to assess creative thinking ability is the “minus-1” model

Keywords:

Multitrait-multimethod matrices, confirmatory factor analysis correlated trait-correlated method, correlated trait-correlated uniqueness, creativity, problem solving, critical thinking,

PDF

___

Akay, H. (2006). Problem Kurma Yaklaşımıyla Yapılan Matematik Öğretiminin Öğrencilerin Akademik Başarısı, Problem Çözme Becerisi Ve Yaratıcılığı Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümü
Aksoy, B. (2004). Coğrafya Öğretiminde Probleme Dayalı Öğrenme Yaklaşımı. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümü
Anastasi, A. (1976). Psychological Testing 4th Edition. Baltimore: MacMillan Publishing Company, Inc.
Baykul, Y. (2000). Eğitimde ve Psikolojide Ölçme: Klasik Test Teorisi ve Uygulaması. Ankara: ÖSYM Yayınları
Bollen, K.A. (1989). Structural Equations with Latent Variables. New York: John Wiley Sons, Inc.
Campbell D. T., Fiske D W. (1959). Convergent And Discriminant Validation By The Multitrait-Multimethod Matrix. Psychological Bulletin, 56., 81-105
Cronbach, L. J.(1970) Essentials Of Psychological Testing. (3. Baskı) New York: Harper
Cohen, R. J., (1985). Computer-enhanced qualitative research. Journal of Advertising Research, 25(3), 48-52.
Cohen, R., J. (1989). Psychological Testing: An Introduction to Tests & Measurement. Myfield Pub. New York: Teacher College, Colombia University.
Eid, M. (2000). A Multitrait-Multimethod Model With Minimal Assumptions. Psychometrika, 65., 241-261.
Eid, M., Diener, E. (2006). Handbook of Multimethod Measurement in Psychology. Washington, D.C: American Psychological Association.
Erkuş, A. (2003). Psikometri Üzerine Yazılar. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
Facione, P. (1998). Critical Thinking: What It Is and What It Counts.California. California Academic Press.
Güçlü, N. (2003). Lise Müdürlerinin Problem Çözme Becerileri. Milli Eğitim Dergisi, 160, 272-300
Heppner, P. Paul ve Charles J. Krauskopf. (1982). An Information-Processing Approach to Personal Problem Solving. The Counseling Psychologist, 15, 3: 371-447
Jöreskog, K. G. (1974). Analyzing Psychological Data By Structural Analysis Of Covariance Matrices. In R. C. Atkinson, D. H. Krantz, R. D. Luce, P. Suppes (Eds.), Contemporary developments in mathematical psychology:Measurement, psychophysics, and neural information processing (Sayı. 2, S. 1–56). San Francisco: Freeman.
Jöreskog, K.G. (2002). Structural Equation Modeling with Ordinal Variables using LISREL. Available at http://www.ssicentral.com/lisrel/ordinal.htm.
Keleş, O.B. (2000). Eğitim Yöneticilerinde Sorun Çözme ve Denetim Odağı İlişkisi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara
Kökdemir, D. (2003). Belirsizlik Durumlarında Karar Verme ve Problem Çözme. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sosyal Psikoloji Anabilim Dalı. Ankara.
Lord, F. M., Novick, M. R. (1968). Statistical Theories Of Mental Test Scores. Reading MA: Addison-Welsley Publishing Company.
Messick, S. (1981). Evidence And Ethics İn The Evaluation Of Tests. Educational researcher,10(9): 9-20.
Murphy, K., Davidshofer, C. (1994). Psychological testing: Principles and applications (3. Baskı). Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall