Türkiye’de Rüzgâr Erozyonu Toprak Duyarlılık Değişkenlerinin Ulusal Ölçekte Belirlenmesi ve Haritalanması

Amaç: Küresel Isınma ve beraberinde gelen iklim değişimine dair beklentilerin gerçekleşmesi durumunda, Türkiye’de rüzgâr erozyonunun şiddetini ve etkilediği alan miktarını arttırması beklenilmektedir. Bu yayında Yenilenmiş Rüzgâr Erozyonu Eşitliğine (Revised Wind Erosion Equation [RWEQ]) ait toprak faktörü verilerinin değerlendirilmesinde kullanılan yaklaşımlara ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Materyal ve Metot: Türkiye topraklarının rüzgâr erozyonuna duyarlılıklarının belirlenmesinde, koordinatlı ve noktasal toprak yüzey örneklerine ait 14 801 analiz sonuçlarından faydalanılmıştır. Bulgular: Yapılan istatiksel analizlere göre sürekli yüzey haritalarının oluşturulmasında Kriking yönteminin daha uygun sonuçlar verdiği bulunmuştur. Ayrıca analiz ve haritalandırma sonuçlarına göre ülkemiz toprakları EF açısından bakıldığında, minimum:0.1132, maksimum:0.5600, ortalama:0.4173 ve standart sapmasının ise 0.0693 olduğu, SCF açısından değerlendirildiğinde ise minimum:0.0376, maksimum: 0.7035, ortalama: 0.1901 ve standart sapmasının ise 0.0878 olduğu bulunmuştur. Sonuç: Türkiye RWEQ modeli-tabanlı rüzgâr erozyonu tehlike tahmin teknolojisi uğraşıları, bitki örtüsü ve arazi pürüzlülüğü parametrelerinin de üretilmesi çalışmaları ile devam etmektedir. İklim ve toprak parametresine ek olarak, bitki örtüsü ve arazi pürüzlülüğü parametrelerinin de zamansal ve konumsal ölçeklerde elde edilmesiyle birlikte, var olan parsel temelli araştırma sonuçları ile kalibre-edilip doğrulanarak rüzgâr erozyonu haritaları üretilebilecektir. Böylece kullanılan tahmin sistemi ve ürettiği analitik veri altlıklarının, rüzgâr erozyonu ile arazi tahribatının görüldüğü bölgelerde, arazi kullanım planlamalarının hayata geçirilmesinde yaşamsal öneme sahip olması beklenilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

rüzgâr erozyonu, RWEQ, Kriking

Türkiye Topraklarının Rüzgâr Erozyonuna Duyarlılığının Model Tabanlı Belirlenmesinde Kullanılan Değişkenler ve Haritaları

Küresel Isınma ve beraberinde gelen iklim değişimine dair beklentilerin gerçekleşmesi durumunda, Türkiye’de rüzgâr erozyonunun şiddetini ve etkilediği alan miktarını arttırması beklenilmektedir. Bu yayında Yenilenmiş Rüzgâr Erozyonu Eşitliğine (Revised Wind Erosion Equation [RWEQ]) ait toprak faktörü verilerinin değerlendirilmesinde kullanılan yaklaşımlara ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Türkiye topraklarının rüzgâr erozyonuna duyarlılıklarının belirlenmesinde, koordinatlı ve noktasal toprak yüzey örneklerine ait 14 801 analiz sonuçlarından faydalanılmıştır. Yapılan istatiksel analizlere göre sürekli yüzey haritalarının oluşturulmasında Kriking yönteminin daha uygun sonuçlar verdiği bulunmuştur. Ayrıca analiz ve haritalandırma sonuçlarına göre ülkemiz toprakları EF açısından bakıldığında, minimum:0.1132, maksimum:0.5600, ortalama:0.4173 ve standart sapmasının ise 0.0693 olduğu, SCF açısından değerlendirildiğinde ise minimum:0.0376, maksimum: 0.7035, ortalama: 0.1901 ve standart sapmasının ise 0.0878 olduğu bulunmuştur. Netice olarak, Türkiye RWEQ modeli-tabanlı rüzgâr erozyonu tehlike tahmin teknolojisi uğraşıları, bitki örtüsü ve arazi pürüzlülüğü parametrelerinin de üretilmesi çalışmaları ile devam etmektedir. İklim ve toprak parametresine ek olarak, bitki örtüsü ve arazi pürüzlülüğü parametrelerinin de zamansal ve konumsal ölçeklerde elde edilmesiyle birlikte, var olan parsel temelli araştırma sonuçları ile kalibre-edilip doğrulanarak rüzgâr erozyonu haritaları üretilebilecektir. Böylece kullanılan tahmin sistemi ve ürettiği analitik veri altlıklarının, rüzgâr erozyonu ile arazi tahribatının görüldüğü bölgelerde, arazi kullanım planlamalarının hayata geçirilmesinde yaşamsal öneme sahip olması beklenilmektedir.

Keywords:

rüzgâr erozyonu, RWEQ, Kriking,

PDF

___

Abalı, İ., Taysun, A., Doğan, O., Önmez, O., Çanga, M., 1986. Orta Anadolu Bölgesinde Rüzgâr Erozyonu Oluşumu ve Alınacak Önlemler Rehberi, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Genel Yayınları, no: 54, Rehber no: 9 Ankara.Celik, S. (2017). Predicting Saltwater Intrusion Effects on Tidal Freshwater Wetlands of the Lower Apalachicola River.ÇEM., 2016. Ulusal Ölçekte Rüzgâr Erozyonu Risk Haritasının Hazırlanması Projesi, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, Ankara, Türkiye.Fryrear, D. W., Saleh A, Bilbro JD, Schomberg HM, Stout JE, Zobeck TM. 1998. Revised Wind Erosion Equation (RWEQ). Technical Bulletin 1, Southern Plains Area Cropping Systems Research Laboratory, Wind Erosion and Water Conservation Research Unit, USDA-ARS.Fryrear, D.W., Bilbro JD, Saleh A, Schomberg H, Stout JE, Zobeck TM. 2000. RWEQ: improved wind erosion technology. Journal of Soil and Water Conservation 55: 183–189.Fryrear, D.W., Krammes CA, Williamson DL, Zobeck TM. 1994. Computing the wind erodible fraction of soils. Journal of Soil and Water Conservation 49: 183–188.İnce, K., 2017. Ulusal Ölçekte Rüzgâr Erozyonu Modellemesinde Rüzgâr Hızı ve Rüzgâr Yönü Parametrelerinin Elde Edilmesi. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi. Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, Ankara.İnce, K., Şahin, S. ve Erpul, G., 2018. Yenilenmiş Rüzgâr Erozyonu Eşitliği İklim Faktörünün Ulusal Ölçekte Belirlenmesi. Toprak Su Dergisi (Eylül 2018 sayısı basım aşaması), Ankara.Meng, Q., Liu, Z., & Borders, B. E. (2013). Assessment of regression kriging for spatial interpolation–comparisons of seven GIS interpolation methods. Cartography and geographic information science, 40(1), 28-39.Myers, L., & Sirois, M. J. (2004). Spearman correlation coefficients, differences between. Encyclopedia of statistical sciences, 12.Okur, O., 2010. Karapınar (Konya) Tarihsel Çölleşme Alanı Topraklarının Uzun Süreçte Badem-Akasya Altındaki Kalite Değişimleri. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana.Oldeman LR. 1994. The global extent of soil degradation. In Soil resilience and sustainable land use, Greenland DJ, Szabolcs I (eds). CAB International: Wallingford; 99–118.Özden, D.M., Dursun, H., and Sevinç, A.N., 1998. The Land Resources Of Turkey And Activities Of General Directorate Of Rural Services, United Nation Convention to Combat Desertification, International Forum on European Policies to Combat Desertification in the Mediterranean Basin, Matera 29 – 31 October 1998, Ankara, Turkey.Özdoğan, N., 1976. Rüzgâr erozyonu ve rüzgâr erozyonu sahalarında alınacak başlıca tedbirler. Köy İşleri Bakanlığı Yayın No: 226, Toprak Su Genel Müdürlüğü, Genel Yayın No: 306, Güneş Matbaacılık T.A.Ş., Ankara, 95 s.Sajid, A. H., Rudra, R. P., & Parkin, G. (2013). Systematic Evaluation of Kriging and Inverse Distance Weighting Methods for Spatial Analysis of Soil Bulk Density. Canadian Biosystems Engineering, 55.Satıcı, Ö. (2014) Dönem II Ürogenital Sistem ve Hastalıkların Biyolojik Temelleri, Korelasyon Analizi, Spearman Korelasyon Analizi https://www.dicle.edu.tr/Contents/05ec89ab-2b9b-492d-a161-effe635296f9.pdfSkidmore, E.L., 2000. Air, soil, and water quality as influenced by wind erosion and strategies for mitigation. In: AGRONENVIRON 2000, Second International Symposium of New Technologies for Environmental Monitoring and Agro-Applications Proceedings, Tekirdağ, Turkey, pp. 216–221.Sterk, G., 1997. Wind Erosion In The Sahelian Zone Of Niger: Processes, Models and Control Techniques. Doctorate thesis Wageningen Agricultural University Wageningen, chapter 8.Sterk, G., Spaan WP., 1997. Wind erosion control with crop residues in the Sahel. Soil Science Society of America Journal 61, 911-917. URL_1, https://www.turkiye.gov.tr/ orman-ve-su-isleri-su-erozyonunun-izlenmesi-ve-degerlendirilmesi, 01 Ağustos 2018’de erişildi.Yalçın, H., Aykas, E. ve Evrenosoğlu, M., 2003. Koruyucu Tarım ve Koruyucu Toprak İşleme. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 40(2):153-160, ISSN 1018-8851Zadeh, M. R., Amin, S., Khalili, D., & Singh, V. P. (2010). Daily outflow prediction by multi layer perceptron with logistic sigmoid and tangent sigmoid activation functions. Water resources management, 24(11), 2673-2688.Zobeck, T.M., 1991. Soil properties affecting wind erosion. Journal of Soil and Water Conservation. 46: 112–118.Zou, K. H., Tuncali, K., & Silverman, S. G., 2003. Correlation and simple linear regression. Radiology, 227(3), 617-628.