Fatma AYKUT TONK, Deniz İŞTİPLİLER, Muzaffer TOSUN

Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Genotiplerinde Özellikler Arası İlişkiler ve Path Analizi

Buğday temel besin grubu olan vitaminler, mineraller, karbonhidratlar, lif ve diğer besin öğelerini içermeleri nedeniyle dünyada ve ülkemizde insan beslenmesinde önemli bir yere sahiptir. Ayrıca dünya açlık sorununun çözümünde temel tahıl türlerinden birisidir. Islah programlarının daha başarılı olabilmesi için verim, verim öğeleri ve kalite özellikleri arasında oluşan doğrudan ve dolaylı etkileşimlerin birbirinden ayrılması ve ayrıntılı bir şekilde incelenmesi gerekmektedir. Bu çalışma, 9 adet ekmeklik buğday hattı, 4 adet tescilli çeşit ve 1 adet ileri hattan oluşan 14 adet genotipte bazı verim komponentlerinin tane verimi üzerinde doğrudan ve dolaylı etkilerini iki farklı yılda incelemek amacıyla yapılmıştır. Denemeler 2013-2014 ve 2014-2015 buğday yetiştirme mevsiminde, tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Elde edilen sonuçlara göre tane verimi ile 1000 tane ağırlığı arasında olumsuz yönde önemli, diğer özellikler ile önemsiz korelasyon değerleri saptanmıştır. Path analizi sonuçlarına göre tane verimine en yüksek doğrudan etkiyi ilk yılda m2’de başak sayısı ve hektolitre ağırlığı gösterir iken ikinci yılda bitki boyu ve hektolitre ağırlığı özellikleri yapmıştır. 1000 tane ağırlığının tane verimine doğrudan etkisi her iki yılda da olumsuz yönde gerçekleşmiştir. Bu veriler ışığında tane verimini arttırmak için verime doğrudan olumlu etki yapan bu özellikler seleksiyon kriteri olarak dikkate alınmalı ve bundan sonraki buğday ıslah programlarında üzerinde durulmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

Buğday, korelasyon, path analizi, tane verimi

Correlation and Path Coefficient Analysis in Some Bread Wheat (Triticum aestivum L.) Genotypes

Wheat has an important place in human nutrition in the world and our country because of including the basic food groups vitamins, minerals, carbohydrates, fiber and other nutrients. It is also one of the main species of cereals in solving the world hunger problem. The successful of the breeding programs depends on the separating and examining the direct and indirect interaction occurs between yield, yield components and the quality in detail. This study was aimed to determine the direct and indirect effects of some yield components on grain yield using total of 14 wheat genotypes consisted of 9 bread wheat lines, 4 registered varieties and 1 advanced line in two growing seasons. The experiments were conducted using a randomized complete block design with 3 replications pattern in 2013-2014 and 2014-2015 wheat growing seasons. According to the results, it was determined that the correlation between grain yield and 1000 grain weights was significant and negative and the correlations between grain yield and other traits were the insignificant. Path analysis results showed that, the number of spike per m2 and test weight in the first year and plant height and test weight in the second year had the highest direct effects on grain yield. 1000 grain weight had the negative of direct effect on grain yield in both two years. As a result, these traits with direct positive effect on grain yield should be considered as selection criteria and emphasized in future wheat breeding program.

Keywords:

Wheat, correlation, path analysis,

PDF

___

Anwar, J., M. A. Ali, M. Hussain, W. Sabir, M. A. Khan, M. Zulkiffal and M. Abdullah. 2009. Assessment of yield criteria in bread wheat through correlation and path analysis. The Journal of Animal & Plant Sciences, 19(4):185-188.
Dewey, D.R. and K.H. Lu. 1959. A corelation and path coefficient analysis of components of crested wheat grass seed production. Agronmy Journal, 51:515-518.
FAO, 2014. Food and Agriculture Organization of the United Nations. http://faostat3.fao.org/download/Q/QC/E. (Son Erişim Tarihi: 24 Nisan 2016).
Gelalcha, S. and R. R. Hanchinal. 2013. Correlation and path analysis in yield and yield components in spring bread wheat (Triticum aestivum L.) genotypes under irrigated condition in Southern India. African Journal of Agricultural Research, 8(24):3186-3192.
Güler, M. ve G. Akbay. 2000. Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.)’da sulama ve azotlu gübrelemenin protein verimine etkisi. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 24: 317-325.
Kara, B. ve Z. Akman. 2007. Yerel buğday ekotiplerinde özellikler arası ilişkiler ve path analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi,11-3:219-224.
Kotancılar, G., İ. Çelik, Z. Ertugay. 1995. Ekmeğin besin değeri ve beslenmedeki önemi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 26(3):431-441.
Mohsin, T., N. Khan and F. N. Naqvi. 2009. Heritability, phenotypic correlation and path coefficient studies for some agronomic characters in synthetic elite lines of wheat. Journal of Food, Agriculture & Environment, 7(3-4):278-282.
Okuyama, L. A., L. C. Federizzi and J. F. B. Neto. 2004. Correlation and path analysis of yield and its components and plant traits in wheat. Ciência Rural, 34(6):1701-1708.
Öztürk, A. 1999. Kuraklığın kışlık buğdayın gelişmesi ve verimine etkisi, Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 23:531-540.
Polat, P.Ö.K., E. A. Çifçi ve K. Yağdı. 2015. Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.)’da tane verimi ile bazı verim ögeleri arasındaki ilişkilerin saptanması. Tarım Bilimleri Dergisi, 21:355-362.
Singh, R.K. and B.D. Chaudhary. 1985. Biometrical Methods in Quantitative Genetic Analysis. Kalyani Publishers, New Delhi, Ludhiana, India.
Sönmez, F., M. Ülker, N. Yılmaz, H. Ege, B. Bürün ve R. Apak. 1999. Tir buğdayında tane verimi ile bazı verim ögeleri arasındaki ilişkiler. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 23:45-52.
Şahin, M., A. Akçacık ve S. Aydoğan. 2011. Bazı ekmeklik buğday genotiplerinin tane verimi ile kalite özellikleri arasındaki ilişkiler ve stabilite yetenekleri. ANADOLU, 21(2):39-48.
Tonk, F. A., E. İlker, Ö. Tatar, A. Reçber, M. Tosun. 2011. Farklı yağış miktarı ve dağılımlarının ekmeklik buğday verimi üzerine etkileri, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 48:125-130.
TÜİK, 2015. Türkiye İstatistik Kurumu, “Bitkisel Üretim, Tahılların Üretim Miktarları”, https://biruni.tuik.gov.tr/bitkiselapp/ bitkisel.zul. (Son Erişim Tarihi: 24 Şubat 2016).
Türkeri, M. 2006. Yerfıstığında (arachis hypogaea L.) Verim ve Verim Unsurlarının Korelasyon ve Path Katsayısı Analizi Üzerinde Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Yüksek Lisans Tezi, 43 sayfa.
Yüce, S., İ. Demir, İ. Turgut, C. Konak, M. Tosun, R. Akçalı Can, Y. Yılmaz ve E. Köse. 2002. Ege Bölgesinde Ekmeklik Ve Makarnalık Buğdayda Verim Ve Kalitenin İyileştirilmesi. TÜBİTAK Projesi Sonuç Raporu. Proje No: TARP-1945.
Zaeifizadeh, M., M. Khayatnezhad, M. Ghasemi, J. Azimi and M. Vahabzadeh. 2011. Path analysis of yield and yield components in synthetic bread wheat (Triticum aestivum L.) genotypes. Advances in Environmental Biology, 5(1):98-103.