Ayten KARAKOÇ, Nilüfer ALÇALAR, Mürvet YILMAZ, Penbe ÇAĞATAY, Dede ŞİT

HEMODİYALİZ VE PERİTON DİYALİZİ HEMŞİRELERİNİN STRES DÜZEYLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Amaç: iş stresi; işle ilgili durumlar, süreçler ve diğer çalışanlarla etkileşimin neden olduğu psikolojik ve fizyolojik dengenin bozulması şeklinde tanımlanabilir. Bu çalışmanın amacı hemodiyaliz HD ve periton diyalizi PD hemşirelerinin stres belirtilerini karşılaştırmak ve stres düzeylerini demografik özellikler açısından incelemektir.Gereç ve Yöntem: Türk Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireleri Derneğine kayıtlı olan ve Türkiye genelinde HD ve PD ünitelerinde çalışan 400 hemşireye e-posta yoluyla ulaşılmış ve katılmayı kabul eden 234 hemşire 150 HD hemşiresi ve 84 PD hemşiresi çalışmaya alınmıştır. Gönüllü katılımcılardan yazılı onam alınmıştır. Veri toplamak amacıyla hemşirelerin tanıtıcı özelliklerini içeren Sosyo-Demografik Bilgi Formu ve Stres Belirtileri Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde frekans, yüzde, ortalama ve standart sapma değerleri hesaplanmış ki-kare testi ve Mann-Whitney U testi uygulanmıştır.Bulgular: Analiz sonuçları PD hemşirelerine göre HD ünitelerinde çalışan hemşirelerde stres belirti düzeylerinin daha yüksek olduğunu göstermektedir. HD hemşire grubunda Stres Belirtileri Ölçeği'nin tüm alt boyut puanları ve toplam puan ortalaması daha yüksek saptanmıştır. Parasempatik sistem p=0,002 , bilişsel sistem p=0,030 , endokrin sistem p=0,008 , bağışıklık sistemi p=0,025 alt boyut puanları ve ölçek toplam puanı p=0,006 iki grup arasında anlamlı olarak farklı bulunmuştur. Demografik değişkenler açısından HD hemşire grubunda sadece yaşa göre bir farklılık varken p=0,016 PD hemşire grubunda bekârların ve bir sağlık problemi tanımlayanların daha yüksek stres puanına sahip olduğu saptanmıştır. Meslek ile ilgili değişkenler açısından HD hemşire grubunda fark saptanmamasına rağmen, PDhemşire grubunda diyaliz ünitesinde devam etmek istemeyen, çalıştığı ekipten memnun olmayan ve tıbbi yetersizlik yaşayanlarda daha yüksek stres puanı bulunmuştur.Sonuç: HD ünitelerinde çalışan hemşirelerin stres düzeyleri periton hemşirelerine göre daha yüksektir. Yoğun ve ağır koşullarda çalışan diyaliz hemşirelerinin, özellikle HD hemşirelerinin, mesleki eğitimlere daha çok katılmalarının desteklenmesi ve stresle başa çıkma becerilerinin arttırılmasına yönelik programların oluşturulması yararlı olacaktır

Anahtar Kelimeler:

Stres, Hemodiyaliz hemşiresi, periton diyalizi hemşiresi

COMPARISON OFSTRESS LEVELS HEMODIALYSIS AND PERİTONEAL DIALYSIS NURSES

Objective: Job stress refers to deterioration o f psychological and physiological balance caused by work-related situations, processes and interaction with other health çare workers. The purpose o f this study is to compare stress symptoms o f nurses at hemodialysis HD unit to those at peritoneal dialysis PD and to examine their stress levels in terms o f demographic characteristics.Material and Method: Of 400 nurses the study included 234 nurses 150 hemodialysis nurses and 84 peritoneal dialysis nurses who accepted to participate in research and are registered to Turkish Nephrology, Dialysis and Transplant Nurses Association and vvorking in hemodialysis and peritoneal dialysis units in Turkey reached via e-mail. The nurses gave their informed consent. Socio-Demographic Information Form containing the descriptive characteristics o f nurses and The Stress Symptoms Scale were used for the data. For evaluation o f the data, frequency, percentage, mean and Standard deviation values were calculated; x 2 and Mann-Whitney U testwere used.Results: Analysis showed that an increased /eve/ stress symptom was found in HD nurses as compared with that ofP D nurses. Ali the subscale score o f Stress Symptoms Scale and the mean o f total score were found to be higher in the HD nurse group. İt was found that parasympathetic system p=0,002 , cognitive system p=0,030 , endocrine system p=0,008 , immune system p=0,025 subscale scores and total scores p=0,006 were statistically significantly different between fwo groups. With respect to demographic variables, while HD nurses showed only one difference based on age p=0,016 an elevated /eve/ o f stress score was detected in PD nurses who were single and who had problems associated with their health status. İn terms o f professional variables, although there was no significant difference in the HD nurses group, increased /eve/ o f stress score was determined in the PD nurses group who was reluctant to continue vvorking in a dialysis unit, and were dissatisfied with their work team and were lacking medical 'Information and practice.Conclusion: As compared with PD nurses, HD nurses had significantly elevated levels o f stress. İt will be ofgreat value that dialysis nurses vvorking hard and under severe conditions, especially HD nurses, should be encouraged to participate in vocational training programs and that to cope with stress.

Keywords:

Stress, hemodialysis nurses and peritoneal dialysis nurses,

PDF

___

Akyol A. Diyaliz Hemşireliği. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2004; 1(1): 1-9
Arıkan F, Köksal CD, Gökce C. Work-Related Stress, Burnout, And Job Satisfaction of Dialysis Nurses in Association With Perceived Relations With Professional Contacts. Dialysis & Transplantation 2007; 36(4): 182-191
Ashker VE, Penprase B, Salman A. Work-related Emotional Stressors and Coping Strategies That Affect the Well-Being of Nurses Working In Hemodialysis Units. Nephrol Nurs J. 2012; 39:231-236
Ayraler A, Yavuz Göksan B, Bakım B ve ark. Diyaliz Ünitesinde Çalışan Sağlık Ekibinde Tükenmişlik Sendromu. JAREM 2011; 1: 52-56
Böhmert M, Kuhnert S, Nienhaus A. Psychological Stress and Strain in Dialysis Staff-a Systematic Review. Journal of Renal Care 2011; 37(4): 178-189.
Brunier G, Bartucci M. Nursing Management Acute and Chronic Renal Failure. In: Lewis SM, Heithkemper MM Dicksen SR, eds. Medical-Surgical Nursing. Assessment and Management of Clinical Problems.5th ed. St Louis: Mosby; 2000. p. 1299-1341
Callaghan P. Factors related to stress and coping among Chinese nurses in Hong Hong. Journal of Advanced Nursing 2000; 31 (6): 1518-1527
Canbaz S, Sünter AT, Dabak Ş ve ark. Hemşirelerde Tükenmişlik Sendromu, İş doyumu ve İşe Bağlı Gerginlik. Hemşirelik Forumu Dergisi 2001; 4 (2): 31-34
Chen MC, Huang YW, Hou WL et al. The correlations Between Work Stress, Job Satisfaction and Quality of Life Among Nurse Anesthetists Working in Medical Centers in Southern Taiwan. Nursing and Health 2014; 2(2): 35-47.
Çam O. The Burnout in Nursing Academicians in Turkey. International Journal of Nursing Studies 2001; 38 (2):201-207
Demir A. Hemşirelikte Tükenmişliğe Bir Bakış. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2004;7 (1): 71-79
Dermondy K, Bennett PN. Nurse Stress in Hospital and Satellite Hemodialysis Units. Journal of Renal Care 2008; 34(1): 28-32
Evans L. An Exploration of District Nurses Perception of Occupational Stress. British Journal of Nursing 2002; 11 (8): 576-585
Flynn L, Clarke SP. Organizational Traits, Care Processes, and Burnout Among Chronic Hemodialysis Nurses. Western Journal of Nursing Research 2009; 31 (5): 569-582
Garrosa E, Jimenez BM, Liang YL et al. The Relationship Between Socio Demographic Variables, Job Stressors, Burnout, And Hardy Personality in Nurses: An Exploratory Study. International Journal of Nursing Studies 2008; 45: 418-427
Ayten KARAKOÇ, Nilüfer ALÇALAR, Mürvet YILMAZ, Penbe ÇAĞATAY, Bennu ESEN, Dede ŞİT
Günüşen PN, Üstün B. Türkiye’de İkinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Hemşire ve Hekimlerde Tükenmişlik: Literatür İncelemesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi 2010; 3(1): 40-51
Hayes B, Bonner A. Job satisfaction, Stress and Burnout Associated with Hemodialysis Nursing: A review of Literature. Journal of Renal Care 2010; 36 (4): 174-179
Hayes B, Douglas C, Bonn A. Work Environment, job Satisfaction, Stress and Burnout Among Haemodialysis Nurses. Journal of Nursing Management 2013: 1-11
Kapucu S, Akkus Y, Akdemir N et al. The Burnout and Exhaustion Levels of Nurses Working in Haemodialysis Units. Journal of Renal Care 2009; 35(3): 134-140
Karahan A, Gürpınar K, Özyürek P. Hizmet Sektöründeki İşletmelerin Örgüt İçi Stres Kaynakları: Afyon İl Merkezindeki Hastanelerde Çalışan Cerrahi Hemşirelerinin Stres Kaynaklarının Belirlenmesi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 2007; 3 (1): 27-44
Kaya N, Kaya H, Ayık Erdoğan S ve ark. Bir Devlet Hastanesinde Çalışan Hemşirelerde Tükenmişlik. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 2010; 7(1): 401-420
Kersten M, Kozak A, Wendeler D et al. Psychological Stress and Strain on Employees in Dialysis Facilities: A Cross-Sectional Study with the Copenhagen Psychosocial Questionnaire. Journal of Occupational Medicine and Toxicology 2014; 9(4): 2-9
Miller LH, Smith AD, Mahler BL (1988) The Stress Audit Manual, Brookline.
Özaltın G, Nehir S. Ankara İlindeki Hastanelerin Yoğun Bakım Ünitelerinde Çalışan Hemşirelerin İş Ortamındaki Stres Etkenleri Ve Kullandıkları Baş Etme Yöntemlerinin Belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2007; 10 (3): 60-68.
Süleymanlar G, Altıparmak MR, Seyahi N ve ark. Türkiye’de Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon- Registry 2012. T.C. Sağlık Bakanlığı ve Türk Nefroloji Derneği Ortak Raporu. Türk Nefroloji Derneği Yayınları, Ankara, 2013.
Şahin NH, Batıgün AD. Özel Bir Sağlık Kuruluşunda İş Doyumu Ve Stres. Türk Psikoloji Dergisi 1997; 12 (39): 57-71.
Şenturan L, Karabacak BG, Alpar ŞE ve ark. Hemodiyaliz Ünitelerinde Çalışan Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2009; 2(2): 33-45
Theofilou P. Assessment of Job Stress and Burnout Among Hemodialysis Nurses. Community Medicine & Health Education 2012; 2:1.
Yeşil A, Aker T, Sezgin U. Hemodiyaliz Tedavisi Gören Hastalara Bakım Veren Ekipte Ruhsal Belirtiler. Düşünen Adam 2009; 22 (1-4): 9-17.
Yeşilbalkan Ö, Fadıloğlu Ç. Diyaliz Hemşirelerinde Değişim Ve İş Doyumu. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2005-2006; 65-70.