Kültür Endüstrisi, Panoptisizm ve Edebiyat Dergileri

Bu çalışmada edebiyat dergilerinin birer süper-panoptikon olduğu anlatılmaktadır. Jeremy Bentham’ın hapishane modeli olarak çizdiği panoptik mimariye göre ortada yer alan gözetleme kulesi çevre odalardaki insanların davranışlarını etkiler. Öyleyse bu gözetlenme biçimi bir oto-kontrol oluşturur ve insanlar kendilerinden beklenen şekilde normalleşir. Bu mimari biçimden yola çıkan Fransız post-yapısalcı Michel Foucault’nun modern iktidar kuramına göre insanların normalleşmesi panoptik örgütlenmeden kaynaklanır. Birtakım söylemsel ifade ve pratiklerle nasıl davranılması gerektiği öğretilir. Söz konusu normallerin iletilmesinde en önemli araç medyadır. Her zaman normali temsil eden medya da panoptik bir örgütlenmedir. Nasıl giyineceğimiz, nasıl düşüneceğimiz, nerede tatil yapacağımız medya ile iletilerek normallik toplumu oluşturulur. Edebiyat dergileri de birtakım söylemlerin iletilmesinde önemli araçlardandır. Çalışmada, bu dergilerin bir süper-panoptikon olduğu iddiası kuramsal çerçeveye oturtulmaktadır. Böylece sonraki çalışmalarda dergilerin okuru normalize ettiği/ özneleştirdiği düşüncesiyle söylem analizi çalışmalarına katkı sağlamak hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

kültür endüstrisi, panoptisizm, yönetimsellik, edebiyat dergileri, söylem

PDF

___

Adorno, Theodor (2000), Minima Moralia, Çev. Orhan Koçak ve Ahmet Doğukan. İstanbul: Metis Yayınları.
Adorno, Theodor (2011). Kültür Endüstrisi: Kültür Yönetimi. Çev. Nihat Ülner vd. İstanbul: İletişim Yayınları.
Adorno, Theodor, Horkheimer, Max (2014). Aydınlanmanın Diyalektiği. Çev. Nihat Ülner vd. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
Akdede, Sacit Hadi (2014). Devlet Sanat İlişkisi: Sanatın Politik Ekonomisi. Ankara: Efil Yayınları.
Anar, Turgay (2013). “Türk Edebiyatında Edebiyat Kanonu: Kanon, Kanona Girmek ve Kanona Müdahale”. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri, 1, s. 40-78.
Artun, Ali (2015). Çağdaş Sanatın Örgütlenmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Bayraktar, Betül (2020). Kültür Endüstrisi ve Edebiyat Dergiciliği: Muhafazakârlığın Temel İlkeleri Bağlamında Sabitfikir (2011-2019). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Trabzon.
Chul Han, Byung (2019). Psikopolitika: Neoliberalizm ve Yeni İktidar Teknikleri, Çev. Haluk Barışcan, Metis Yayınları, İstanbul.
Coşkun, Sezai (2006). “Türkiye’de Edebiyat Sosyolojisi Çalışmaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4/8, s. 405-414.
Çıkla, Selçuk (2007). “Türk Edebiyatında Kanon ve İnkılap Kanonu”, Muhafazakâr Düşünce, 13, 47-68.
Çıkla, Selçuk (2008). “Selçuk Çıkla ile Türkiye’de Edebiyat Kanonu Sorununu Konuştuk” Mavi-Yeşil. 53. s. 9-12.
Davis, Anthony (2007). Mastering Public Relations. New York: Palgrave Macmillan.
Eagleton, Terry (2009). Eleştiri ve İdeoloji: Marksist Edebiyat Tarihi Üzerine Bir Çalışma. Çev. Savaş Kılıç. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Foucault, Michel (2001). Deliliğin Tarihi. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: İmge Kitabevi.
Foucault, Michel (2014). Özne ve İktidar. Çev. Işık Ergüden ve Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
İnalcık, Halil (2003). Şair ve Patron: Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerinde Sosyolojik Bir İnceleme. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Jusdanis, Gregory (1998). Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür: Milli Edebiyatın İcat Edilişi, Çev. Tuncay Birkan, Metis Yayınları, İstanbul.
Kartal, Gözde (2012). “Kültür Endüstrisinde Birey Otorite ve Tahakküm İlişkisi”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Denizli.
Kendall, Elisabeth (2006). Literature, Journalism and The Avant-Garde: Intersection in Egypt, Routledge, New York. May, Todd (2018). “Yeni Girişimciler: Foucault ve Tüketim Toplumu”. Çev. Erkal Ünal, Cogito, 70-71. s. 96-105.
Özdemir, Nebi (2015). Medya, Kültür ve Edebiyat. Ankara. Grafiker Yayınları.
Söylemez, Ayça (2010). “Foucault’da İktidar İlişkileri ve Toplumun Medya ile İlişkileri”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi.
Uçar, Aslı (2007). “1950’ler Türkiye’sinde Edebiyat Dergiciliği: Poetikalar ve Politikalar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
Yavuz, Hilmi (2013). Türkiye’nin Zihin Tarihi: Türk Kültürü Üzerine Kuşatıcı Bir Söylev. İstanbul: Timaş Yayınları.