191195

“Dışlanmış Olmanın Yıkıcı Bilinci”: Çingene ve “Gaco” Ekseninde Ötekilik

Çingeneler toplumun renkli ve görünür yüzlerinden olmalarına rağmen hem yaşamın içinde hem edebiyatta gerçek anlamda tanınmayan, ihmal edilen bir topluluktur. Kapalı toplum yapısına sahip olmalarından dolayı âdetleri, yaşayışları, alışkanlıkları hakkında bilgi sahibi olunamamasının yanında edebiyatta da ancak sınırlı örneklerin içinde kendilerine yer bulabilmişlerdir. Kurmaca yapıtlarda daha çok tipler üzerinden ele alınan Çingeneler müzik, dans, eğlence, fal, büyü gibi unsurlar ve uğraşlarla eşleştirilmiştir, edebiyatın başat kahramanı olamamışlardır. Oysa Çingenelerin yazılı olmayan tarihi göç, dışlanma, ölüm gibi çeşitli travmaları da barındırır. İşte Ağlayan Dağ Susan Nehir Naciye’yi odağına alırken toplumda neşeli yüzüyle tanınan, siyasi-toplumsal talepleri pek de duyulmayan Çingene toplumu üzerine yoğunlaşmayı tercih eder. Yazarın şahsi tanışıklığının da katkısıyla başarılı bir şekilde yazıya aktardığı Çingene, o zamana kadar ihmal edilen gerçekçi yönüyle işlenmiş, kimliğinin baskılanmasının benliği üzerinde yarattığı yıkım üzerinde durulmuştur. Bunun yanında anlatıcısını da Çingene mahallesine yerleştiren roman, tek yönlü bakışın dışına çıkmış ve ötekini anlamanın koşullarını da sunmuştur. Çingenelerin kendileri dışındakileri karşılamak için kullandıkları ve yabancı anlamına gelen “gaco” belirlemesi ile yabancılığı Çingene’den uzaklaştırarak çoğunluk mensubuna yüklemesi yabancı, öteki gibi etiketlerin ne denli değişken ve kaygan bir zeminde olduğunu gösterir. Bu çalışmada Naciye ve anlatıcının hikâyesi vesilesiyle yabancılığın sınırları üzerinde durularak romanda çizilen gerçekçi Çingene imgesi anlaşılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Çingene, Ağlayan Dağ Susan Nehir, Ayşegül Devecioğlu, öteki, yabancı

“Destructive Awareness of Being Ostracized”: Otherization in the Context of Romani People and “Gaco”

Although they are among the colorful and visible figures of the society, Romani people are a community which is not recognized in a real sense and neglected both in real life and literature. Due to their closed society structure, not much is known about their traditions, lifestyles, and habits, and they have found a limited space in literature in few examples. Romani people, who are mostly handled over flat characters in fiction works are pictured in association with elements and engagements such as music, dance, entertainment, fortunetelling, and magic, and they have never been the protagonist in literature. However, unwritten history of Romani people involves various traumas such as immigration, being ostracized, and death. The novel Aglayan Dag Susan Nehir (Crying Mountain, Silent River) puts Naciye in its focus and prefers to concentrate on the Romani society, who are known with their happy faces in the society but whose political-social demands are not heard enough. In the novel, which the author wrote through her personal acquaintances, Romani people are depicted through their real characteristics that had been neglected so far, and it deals with the destruction created over their self-identity perception and damage caused in their belonging as a result of suppression of the identity of Romani people. Moreover, the author also placed the narrator in a Romani neighborhood, thus took him out of a single perspective, and provided the conditions for understanding the other. Bu using the description “gaco” which means foreigner used by Romani people to identify people other than themselves, the author distanced alienation from Romani people and attributed it to the majority and showed how variable and slippery ground labels such as foreigner and the other are placed on. In the study, the limitations of foreignness will be discussed through the story of Naciye and the narrator, and the realistic Romani image depicted in the novel will be tried to be understood.

Keywords:

Romani person, Aglayan Dag Susan Nehir, Aysegul Deveci, the other, foreigner,

PDF

___

Aydın, Y. (2021). “Homo Narrans/Hikâye Anlatıcısı Olarak Çingeneler”, Çingeneler Edebiyata Girince, haz. Çağın, Ş. -Nemutlu, Ö., İstanbul: Dergâh Yayınları.
Bakanlar Mutlu, H. (2022). “Ekofeminizm Işığında Ağlayan Dağ Susan Nehir”, Journal of Literature and Humanities, S. 69, s. 122-130.
Bauman, Z. (2010). Sosyolojik Düşünmek, çev. Yılmaz, A., İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Berger, J. (2014). “Hikâye Anlatıcı”, Görme Duyusu, çev. Akınhay, O., İstanbul: Agora Kitaplığı.
Berger, J. (2017). Görme Biçimleri, çev. Salman, Y., İstanbul: Metis Yayınları.
Cobutoğlu, S. A. (2021). “Türk Roman ve Hikâyesinde Çingene Mahalleleri”, Çingeneler Edebiyata Girince, haz. Çağın, Ş. -Nemutlu, Ö., İstanbul: Dergâh Yayınları.
Connoly, W. E. (2020). Kimlik ve Farklılık, çev. Lekesizalın, F., İstanbul: Metis Yayınları.
Demiryürek, M. (2010). “Ayşegül Devecioğlu’nun Ağlayan Dağ, Susan Nehir Romanında Yapı, Tema ve Anlatım”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C. 7, S. 2, s. 122-135.
Devecioğlu, A. (2007). Ağlayan Dağ Susan Nehir, İstanbul: Metis Yayınları.
Fonseca, I. (2020). Beni Ayakta Gömün Çingeneler ve Yolculukları, çev. İlyas, Ö., İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Goffman, E. (2014). Damga Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar, çev. Geniş, Ş.; Ünsaldı, L.; Ağırnaslı, S.N., Ankara: Heretik Yayıncılık.
Gökçek, F. (2021). “Modern Türk Edebiyatında Çingene Kimliği”, Çingeneler Edebiyata Girince, haz. Çağın, Ş. -Nemutlu, Ö., İstanbul: Dergâh Yayınları.
Kalkan, E. (2008). “Atiye Abla’nın Çingene Mahallesindeki Evi İnsanların Selamı Sabahı Kestiği O Günlerde Bana Açılan Sıcak Bir Kapıydı”, Hürriyet Kelebek, https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/aKtiye-abla-nin-cingene-mahallesindeki-evi-insanlarin-selami-sabahi-kestigi-o-gunlerde-bana-acilan-sicak-bir-kapiydi-9235742. Erişim Tarihi: 13.02.2023.
Kearney, R. (2012). Yabancılar, Tanrılar ve Canavarlar Ötekiliği Yorumlamak, çev. Özkul, B., İstanbul: Metis Yayınları.
Kiracı, A. Ö. (2019). Yeni Türk Edebiyatı Tahkiyeli Metinlerinde Çingeneler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
Kolukırık, S. (2004), Aramızdaki Yabancı: Çingeneler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İzmir.
Kolukırık, S. (2007). “Madun ve Hakim: Çingene/Roman Kimliğinin Toplumsal Eleştirisi”, Yeryüzünün Yabancıları Çingeneler, haz. Kolukırık, S., İstanbul: Simurg Kitapçılık.
Kristeva, J. (1996). “Yabancı için Tokkata ve Füg”, çev. Savaşır, İ., Defter, S. 28, s. 9-36.
Martinez, N. (1992). Çingeneler, çev. Aktaş, Ş., İstanbul: İletişim Yayınları.
Millas, H. (2005). Türk ve Yunan Romanlarında “Öteki” ve Kimlik, İstanbul: İletişim Yayınları.
Özateşler, G. (2016). Çingene Türkiye’de Yaftalama ve Dışlayıcı Şiddetin Toplumsal Dinamiği, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Özbay, F. (2019). “Evlerde El Kızları: Cariyeler, Evlatlıklar, Gelinler”, Kadın Emeği Seçme Yazılar, İstanbul: İletişim Yayınları.
Özyeğin, Gül (2010). “Ön söz”, Kadınların Sınıfı Ücretli Ev Emeği ve Kadın Öznelliğinin İnşası, haz. Bora, A., İstanbul: İletişim Yayınları.
Sennett, R. (2013). Gözün Vicdanı, çev. S. Sertabiboğlu, S.; Kurultay, C., İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Sınar, A. (2003). “Yazarlarımızın Gözüyle Çingeneler”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 8, s. 143-164.
Simmel, G. (2015). Bireysellik ve Kültür, çev. T. Birkan, T., İstanbul: Metis Yayınları.
Simmel, G. (2017). Gizliliğin ve gizli toplumların sosyolojisi, çev. Dündar, İ., İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
Yılmayan, E.K. (2023). “Edebiyat doğasında direnişi barındırıyor”, BirGün, https://www.birgun.net/haber/edebiyat-dogasinda-direnisi-barindiriyor-445258, Erişim Tarihi: 14.09.2023.