197202

Klasik Türk Şiiri Gazellerinde Veda

Hayatın içindeki klasik haliyle dahi duygusal ve estetik gerilimi ihtiva eden veda, şairlerin muhayyilesinde yeni boyutlar kazanarak estetik bir hüviyete bürünür. Klasik Türk şiirinde veda, gazeller itibarıyla mercek altına alındığında, üç çeşidinden söz edilebilir: Kederi doğuran veda, mutluluğu getiren veda ve gayr-ı ihtiyari veda. Kederi doğuran vedada, veda edenle veda edilen arasındaki sevgi bağı, hasreti ve kederi doğurur. Bu tarz vedada ayrılık bir kopuştur. Sevgi bağıyla birbirine bağlı özne ve nesne istemsizce birbirinden ayrılır. Hasret, aradaki bağın duygu boyutunda devamıdır. Mutluluğu doğuran vedada ise veda eden ile veda edilen arasındaki olumsuz bağ, veda nesnesinden duyulan rahatsızlık, memnuniyetsizlik ya da birlikteliğin zorunlu bir beraberlik olması itibarıyladir. Bu tür vedada ise ayrılık bir kurtuluştur. Getirdiği mutluluk buna bağlıdır. Gayr-ı ihtiyari yapılan vedada ise ayrılık, bir yitiriş, bir vazgeçiştir. İstemsizce, bazen gereklilikten bazen de zorunluluktan yapılır. Veda çeşitlerinin yanında klasik Türk şiiri şairleri, özellikle veda öznesi ve veda nesnesinin farklı kullanımlarıyla birçok kompozisyon oluşturarak kavramı zenginleştirmişlerdir. Veda biçimlerine de şiirlerinde yer veren şairler vedayı, yalnızca sevgili ile âşık arasında gerçekleşen klasik bir eylemin ötesine taşımışlardır. Bu çalışmada klasik Türk şiiri gazellerinde veda kavramı, veda türleri, veda eden/edilenler ve veda biçimleri itibarıyla ele alınmak suretiyle incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Veda, Uğurlama, Hasret, Kelime İşçiliği, Gazel

Farewell in Ghazals of Classical Turkish Poetry

Even in its classical form in life, farewell, which contains emotional and aesthetic intensity, gains new dimensions in the imagination of poets and takes on an aesthetic identity. When the farewell in classical Turkish poetry is examined in terms of ghazals, three types can be mentioned: The farewell that brings sorrow, the farewell that brings happiness, and the involuntary farewell. In farewell, which creates sorrow, the bond of love between the subject of farewell and the object of farewell reveals longing and sorrow. In this kind of farewell, separation is a break. Subject and object, bound together by the bond of love, are involuntarily separated. Longing is the continuation of the bond in the emotional dimension. In the farewell that brings happiness, the negative connection between the farewell subject and the farewell object is due to the discomfort, dissatisfaction felt from the farewell object, or the fact that the union is a compulsory union. In this type of farewell, separation is salvation. The happiness it brings depends on it. In an involuntary farewell, separation is a loss, a renunciation. It is done involuntarily, sometimes out of obligation and sometimes out of necessity. In addition to the farewell varieties, the poets of classical Turkish poetry have enriched the concept by creating many compositions, especially with the different uses of the farewell subject and the farewell object. The poets, who also included the forms of farewell in their poems, carried the farewell beyond a classical action that takes place only between the lover and the beloved. In this study, the concept of farewell in classical Turkish poetry ghazals has been examined in terms of farewell types, farewells and farewell forms.

Keywords:

Farewell, Sendoff, Longing, Word Art, Ghazal,

PDF

___

Ahterî Mustafa Efendi (2009). Ahterî-i Kebir, (haz. Kırkkılıç, H. A., Sancak, Y.), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Akalın, Ş. H. vd. (2005). Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Akdoğan, Y. (haz.) (t.y.). Ahmedî Dîvân, Ankara: KTB E-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78357/ahmedi-divani.html. Erişim Tarihi: 26.04.2023.
Akyüz, K. vd. (haz.) (1958). Fuzûlî Türkçe Divan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Arslan, M. (haz.) (2018). Şeref Hanım Dîvânı, Ankara: KTB E-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-215362/seref-hanim-divani.html. Erişim Tarihi: 26.04.2023.
Ayverdi, İ. (2007). Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
Coşar, M. (2011). “Şarkılarla Veda”, Veda, ed. Gürsoy Naskali, E. İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
Cûdî, İbrahim Efendi (2006). Lügat-ı Cûdî, (haz. Parlatır, İ., Tezcan Aksu, B., Tufar, N.), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Demirel, Ş. (haz.) (2017). Şehrî Dîvânı, Ankara: KTB, E-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-197364/sehri-divani.html. Erişim Tarihi: 26.04.2023.
Devellioğlu, F. (2005). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi.
Güleç, C. (2014). “Ney Neden Feryat Eder?”, Psikeart Ayrılık Özel Sayısı, S. 34, Temmuz-Ağustos.
Güneş, K. (2021). Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Mektep Yayınları.
Karaköse, S. (haz.) (2017). Nev‘i-zâde Atâyî Dîvânı, Ankara: KTB E-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194357/nevi-zade-atayi-divani.html. Erişim Tarihi: 25.04.2023.
Kaya, B. A. (haz.) (2017). Azmizâde Hâletî Dîvânı, Ankara: KTB E-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-196456/azmizade-haleti-divani.html. Erişim Tarihi: 26.04.2023.
Sami, Şemsettin (1989). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Enderun Kitabevi.
Tarancı, C. S. (2005). Otuz Beş Yaş -Bütün Şiirleri-, derleyen: Bezirci, Asım, İstanbul: Can Yayınları.
Taş, H. (haz.) (2017). Vahyî Dîvânı, Ankara: KTB E-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194335/vahyi-divani.html.Erişim Tarihi: 26.04.2023.
Turan, L. (1998). Yenişehirli Avnî Bey Dîvânı’nın Tahlîli Tenkitli Metin, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
Üst, S. (haz.) (2017). Edirneli Nazmî Dîvânı, Ankara: KTB E-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-206284/edirneli-nazmi-divani.html. Erişim Tarihi: 26.04.2023.
Yalçınkaya, Ş. (2023). “Ölümle Gelen Bir Veda Ânının Gazeli -Tokatlı Kânî’nin Veda Gazeli-”, Bizim Külliye, S. 94, Aralık-Ocak-Şubat, s.102-105.
Yazar, İ. (haz.) (2012). Kânî Dîvânı, Ankara: KTB E-Kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55833,3-kani-divanipdf.pdf?0. Erişim Tarihi: 23.04.2023.
Yenikale, A. (haz.) (2017). Ahmed Nâmî Dîvânı, Ankara: KTB E-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-196583/ahmed-nami-divani.html. Erişim Tarihi: 25.04.2023.
Zülfe, Ö. (haz.) (2009). On Altıncı Yüzyıl Şairi Selîkî ve Şiirleri, Ankara: KTB. https://docplayer.biz.tr/11455481-On-altinci-yuzyil-sairi-seliki-ve-siirleri-omer-zulfe.html. Erişim Tarihi: 23.02.2023
Zülfe, Ö. (haz.) (2010). Hecrî Dîvânı, Ankara: KTB, E-kitap. https://www.fikriyat.com/ekitap/detay/hecr-dvni/152. Erişim Tarihi: 26.04.2023.