Samiha Ayverdi’nin Son Menzil Romanında Ruh-Madde Düalizmi ve Değişik Boyutlarıyla Aşk

Yirminci yüzyıl Türk edebiyatı romancılarından Samiha Ayverdi, mistik konulara ağırlık veren spiritüalist yazarlarımızdandır. Makaleye konu olan Son Menzil romanı, ruh-madde düalizmi ve roman kahramanlarının aşk boyutları yönüyle ele alınmıştır. Birinci bölümde, aşkın zaman üstü bir olgu olarak Doğu ve Batı medeniyetlerindeki yeri ve mahiyeti kısaca değerlendirilmiştir. Bu bölümde, Doğu medeniyetinin aşk algısı ile ruh ve maddenin Samiha Ayverdi'nin düşünce dünyasındaki yeri ele alınmıştır. İkinci bölümde aşkın roman kahramanları eksenindeki boyutlarına yer verilmiştir. İkinci bölümde beş alt başlık bulunmaktadır. Yazarın tasavvuf öğretisinden benimseyip romana aktardığı mecazi ve hakiki aşk çerçevesinde, birinci ve ikinci alt başlıkta, bazı roman kahramanlarının mecazi aşka ulaşma serüveni değerlendirilmiştir. Bazı kişilerin mecazi aşk durağını sancılı bir süreçle; bazılarının ise daha az sorunla aştıkları ifade edilmiştir. Üçüncü alt başlıkta, ruh ve madde bütünlüğünün kavrandığı ideal aşk ve dördüncü alt başlıkta yalnızca ruh/mana boyutu olan aşk ele alınmıştır. Beşinci alt başlıkta, cezbe hâlindeki aşk konusu üzerinde durulmuştur. İkinci bölümdeki alt başlıkların ardından üçüncü bölüme geçilmiştir. Üçüncü bölümde, ruh-madde düalizmi çerçevesinde kahramanlar arası çatışmalar değerlendirilmiş ve romandaki ruh-madde ve aşk olguları bir sonuca bağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Samiha Ayverdi, roman, ruh, madde, aşk

Spirit-Matter Dualism and Love with Its Different Dimensions in Samiha Ayverdi's Novel Son Menzil

Samiha Ayverdi, one of the novelists of twentieth century Turkish literature, is one of our spiritualist writers who focus on mystical subjects. The novel Son Menzil, which is the subject of the article, has been discussed in terms of spirit-matter dualism and the love dimensions of the heroes of the novel. In the first chapter, the place and nature of love as a timeless phenomenon in Eastern and Western civilizations is briefly evaluated. In this section, the Eastern civilization's perception of love and the place of spirit and matter in Samiha Ayverdi's world of thought are discussed. In the second part, the dimensions of love in the axis of the novel heroes are given. There are five sub-titles in the second part. Within the framework of human and divine love, which the author has adopted from the Sufi teaching and transferred to the novel, the adventure of finding human love of some novel heroes has been evaluated in two sub-titles. Some people's human love stop with a painful process; some of them were stated to be overcome with less problems. In the third sub-title, ideal love, in which the unity of spirit and matter is comprehended, and in the fourth sub-title, only love, which has a spiritual dimension, is discussed. In the fifth sub-title, the subject of love in the state of acstasy is emphasized. In addition to these, in the third chapter, conflicts between heroes are evaluated within the framework of spirit-matter dualism. The spirit-matter and love phenomena in the novel are tied to a conclusion.

Keywords:

Samiha Ayverdi, novel, spirit, matter, love,

PDF

___

Ayvazoğlu, B. (2015). Aşk Estetiği, İstanbul: Kapı Yayınları.
Ayverdi, S. (2014). Son Menzil, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
Ayverdi, S. (2017). İnsan ve Şeytan, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
Ayverdi, S. (2020). Âbide Şahsiyetler, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
Ayverdi, S., Araz, N. (2017). “Birinci Etüd”. Kenan Rifai ve Yirminci Asrın Işığında Müslümanlık, haz. Yüksel, A., İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
Erginli, Z.; Karslı, İ.; Köktaş, Y.; Ödül, N.; Sevinç, R. R.; Yavuz, S. S. (2006). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Trabzon: Kalem Yayınevi.
Huri, S. (2017). “İkinci Etüd”. Kenan Rifai ve Yirminci Asrın Işığında Müslümanlık, haz. Yüksel, A., İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
Freidman, N. (1988). “Romanda Yapı Şekilleri”, Roman Teorisi, ed. Stevick, P., çev. Kantarcıoğlu, S., Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
Güner, A. O. (1984). “Samiha Ayverdi ve Tarih Şuuru”, Türk Edebiyatı Dergisi, 127, s. 24-30.
Kara, M. (2017). Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, İstanbul: Degâh Yayınları.
Karaismailoğlu, A. (2007). Mevlana - Mesnevi V., Ankara: Akçağ Yayınları.
Kılıç, M. E. (2020). Tasavvufa Giriş-Dispilinler Arası Bir Bakış, İstanbul: Sufi Kitap.
Kırzıoğlu, B. (1990). Samiha Ayverdi Hayatı - Eserleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Erzurum.
Nesefi, A. (2015). Tasavvufta İnsan Meselesi - İnsanı Kâmil, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Tatçı, M. (2008). Yunus Emre Divanı IV - Âşık Yunus, İstanbul: H Yayınları.
Uğurlu, M. (2020). Samiha Ayverdi'nin ve Peyami Safa'nın romanlarında spiritüalizm, Yayınlanmamış Doktora tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Sivas.
Yaşar, H. (2015). “Samiha Ayverdi’de Doğu-Batı Medeniyeti Meselesi”, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 4, s. 195-211.
Yılmaz, H. K. (2014). 300 Soruda Tasavvufi Hayat, İstanbul: Erkam Yayınları.