FIKIH USÛLÜNDE İSTİDLÂL KAVRAMI VE İSTİDLÂL ÇEŞİTLERİ

Kitap, sünnet, icmâ ve kıyâsın şer‘î delil olduğu İslâm âlimleri tarafından genel kabul görmektedir. Fakat şer‘î deliller, bunlar ile sınırlı olmayıp, bunların dışında birtakım deliller de bulunmaktadır. Bu deliller, fıkıh usûlcüleri tarafından istidlâl terimi altında toplanmaya çalışılmış, istidlâl kavramı farklı açılardan tanımlanmıştır. Bazı usûlcüler, istidlâli geniş bir yelpazeyi içerecek şekilde ve benzer ifadelerle tanımlarken, diğer bazıları ise bu yelpazeyi nisbeten daraltan tanımlar yapmışlardır. Bazıları ise istidlâlin sözlük anlamıyla iktifa etmişlerdir. Bu üç grubun dışında yer alan birtakım usûlcüler ise her biri birbirinden farklı olan tanımlar yapmışlardır. İstidlâlin tanımını yapan usûlcüler, çeşitlerini de zikretmişlerdir. Bu makalede usûlcülerin istidlâl kavramına yaklaşımları ele alınacak,  istidlâlin “kitap, sünnet, icmâ ve kıyâsın dışındaki delil” anlamı üzerinde durulacak ve bu deliller sınıflandırılmaya çalışılacaktır. İstidlâlin hucciyyet değerine değinilmeyecek ve mezhep ayrımı yapılmayacaktır.
Anahtar Kelimeler:

İstidlâl, delil, usûl

___

  • Alâüddîn Abdülazîz b. Ahmed el-Buhârî. Keşfü’l-esrâr. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, t.y.
  • Alp, Taha. Mantık: İsagoci Tercümesi Mantık Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Yasin Yayıne-vi, 2013.
  • Âmidî, Ali b. Muhammed. el-İḥkâm fî uṣûli’l-aḥkâm. nşr. Abdürrezzâk Afîfî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1402.