İMAMU’L-HAREMEYN EL-CÜVEYNÎ’YE GÖRE HABER VE ÇEŞİTLERİ -EL-BURHÂN FÎ USÛLİ’L-FIKH İSİMLİ ESERİ BAĞLAMINDA
Haber, bir bilgi elde etme vasıtası olarak başta hadis olmak üzere kelam, tarih,mantık ve fıkıh usûlü gibi farklı disiplinlerin konusu olmuştur. Hadis ilmindehaberin önemsenmesi ve neredeyse hadisin eş anlamlısı olarak kullanılması, builmin habere dayanması diğer bir deyişle Hz. Muhammed’in söz, fiil vetakrirlerinin insanlar tarafından aktarılmasına ve bu bilgilerin sözlü rivayetyoluyla bilinebilmesine dayanmasından dolayıdır. Bu yönüyle haber, hadisilminin en önemli konularından birisini teşkil etmektedir. Bu arada haberinepistemolojik açıdan hem fıkıh usûlu literatüründe hem de hadis usûllerindeincelendiği görülmektedir. Dolayısıyla haber konusu, hem muhaddisler hem defakihler açısından önemi haiz bir meseledir. Fıkıh ve hadis usûlcüleri haberlerikendi metodolojileri bağlamında ele almış ve konuyu değerlendirmeye tabitutmuşlardır.Muhaddislerin haber konusunu usûllerinde birkaç sayfada ve yüzeysel olarakolarak ele almalarına mukabil, fıkıh usûlü alimlerinin konuya daha ciddi birşekilde yaklaştıkları, ilgili konuları irdelerken daha çok tahlil ve tenkit yönteminebaşvurdukları görülmektedir.Fıkıh usûlcüleri hadis/sünnet konularını haber teorisi içinde ele almış, âhâd ve mütevatirhaberleri; kabulünün gerekliliği ve delilleri ayrıca bilgi ve amel yönünden değeriaçısından inceleyerek uzun mülahazalarda bulunmuşlardır.Bu bağlamda önemli bir Eş‘arî kelamcısı ve Şafîî fakihi olan ve adı İmâmü’lHaremeyn Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf el-Cüveynîet-Tâî en-Nîsâbûrî (v. 478/1085) olan Cüveynî, özellikle fıkıh, usûl-i fıkıh, kelâm,tefsir ve hadis alanlarındaki çalışmalarıyla tanınmış; bunlardan özellikle kelâm veusûl-i fıkıh ilimlerinde otorite kabul edilmiştir. Biz de Onun şafiî mezhebiusûlcüsü olarak onun ilgili konulara yaklaşımını meşhur usûl eseri olan el-Burhânfî usûli’l-fıkh bağlamında inceleyecek ve değerlendirmeler eşliğinde bir sonucavarmaya gayret göstereceğiz.
KHABAR İTS TYPES ACCORDING TO İMAM AL-HAREMEYN ALJUWAYNI –WITHIN THE CONTEXT OF HIS WORK TITLED “ALBURHAN FÎ USÛL AL-FIQH”
The khabar is the subject of different disciplines such as hadith, history, logic and Usûl al-Fiqh as a means of obtaining information. The use of news in the knowledge of hadith and almost the use of the hadith as synonyms, Muhammad 's words, deeds, and their imperatives are transmitted by people and their knowledge can be known through verbal narration. In this respect, the news topic constitutes one of the most important topics of the hadith. In this context, the news is examined both epistemologically in the fiqh periodical literature as well as hadiths. In this respect, news is a matter of great importance both in terms of muhaddis and jurists. Fiqh and hadith instruments have handled the news in the context of their methodology and have evaluated it. However, it is seen that the correspondents in several pages in the method of news and in the fiqh studies which they deal with superficially refer to the more analytical and criticism methods when examining the related issues which they are more serious about the issue. Fıkıh processes use hadith / circumcision issues by using news texts, news of worship and mutawatir; the necessity of acceptance, the evidence of acceptance, and the value in terms of information and conduct In this context, an important Eş'arî theologian and the full name of the Shafi'i Faqi, Imam al-Haremeyn Abu'l-Meali Ruknuddin Abd al-Melik b. Abdillah b. alCüveynî et-Tâî en-Nîsâbûrî (d. 478/1085), Cüveynî devotes most of his time to reading, writing and writing activities due to the great love he has had against love He is particularly known for his works in the fields of fiqh, usûl-i fiqh, kelâm, tafsir and hadith; especially in the fields of theology and the law of jurisprudence. We will examine his approach to the subject of Shafi'i sectarianism and related issues in the context of al-Burhân fi usu'l al-fiqh, a well-known work of art, and endeavor to reach a conclusion in the context of the evaluations.
___
- AKAY, İhsan, Şâfiî Usûl Geleneğinde İmâm Şâfiî’ye Muhalif Usûlî Görüşler, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Diyarbakır, 2015.
- ÂMİDÎ, Seyfeddin, el-İhkâm fi Usûli'l-Ahkam, I-IV, (Talik: Şeyh Abdurrezzak Afifi), Riyad, 2003
- APAYDIN, H. Yunus, “Haber-i Vâhid”, DİA, XIV.
- AYBAKAN, Bilal, İmam Şafii ve Fıkhi Düşüncesinin Mezhepleşmesi, İstanbul, 2007.
- el-BAĞDÂDÎ, Hatîb, el-Kifâye fî ilmi’r-rivâye, I-II, (Thk. Mâhir Yâsin el-Fahl), Daru İbni'l-Cevzi, Kahire, 1432.
- el-BÂKILLÂNÎ, Muhammed b.Tayyib, Kitabu Temhîdu’l-evâil ve telhisu’d-delâil (nşr. İmaduddin Ahmed Haydar), Beyrut, 1987.
- BAKTIR, Mustafa, “el-Burhân fî Usûlil-Fıkh”, DİA, VI. CENGİZ, Mehmet, Cüveynî‟de İcmâ Teorisi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya, 2007.
- CÜRCÂNÎ, et-Ta'rifat (Thk. İbrahim el-Ebyârî), Dâru'l-Kütübi'l- Arabî, Beyrut, 1405.
- CÜVEYNÎ, el-Burhân fî Usûli’l-Fıkh, I-II, (Thk. Abülazim ed-Dib), Katar, 1399.
- ed-DÎB, Abdulazîm, Fıkhü İmâmi’l-Harameyn, Hasâisuhu-Eseruhu-Menziletuhu, Dârû’l-Vefâ, Katar, 1988.
- ed-DÎB, Abdulazîm, “Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn”, DİA, VIII. EKİNCİ, Özden Kanter, Haberin Bilgi Değeri, Kelam Araştırmaları 7:1, 2009.
- ERDEMCİ, Cemalettin, Kelam İlminde Haberin Epistemolojik Değeri, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, cilt: VI, sayı: 1, 2006, ss. 153-176
- ERTÜRK, Mustafa, “Haber-i Vâhid”, DİA, XIV.
- EŞ'ARİ, Makalatü-İslamiyyin, I-II, (Thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid), Mektebetü'n-Nehdati'l-Mısriyye, Kahire, 1369/1950.
- FEVKIYYE, Hüseyin Mahmud, el-Cüveynî, İmamü'l-Haremeyn, el-Müessesetü'lMısriyyeti'l-Amme, Kahire, 1964.
- FIĞLALI, Ethem Ruhi, Çağımızda İtikadi İslam Mezhepleri, Selçuk yayınları, Ankara, 1993.
- GAZZÂLÎ, Ebû Hâmid, Mustasfa (İslam Hukukunda Deliller Ve Yorum Metodolojisi), I-II (Trc. Yunus Apaydın), Kayseri, 1994.
- GAZZALÎ, el-Mustasfâ min ilmi'l-Usûl, I-IV, (Thk. Hamza bin Züheyr Hafız), Medine, 1413.
- GAZZÂLÎ, Menhul min Ta’likati’l-Usûl, (Thk. Muhammed Heyto), yy. ts.
- GÜLEÇ, Hüseyin, Şafii Fıkıh Usulünde Hadis Metodolojisi, AÜSBE, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara, 2002.
- HANSU, Hüseyin, Mutezile ve Hadis, Ankara, 2004.
- HARBÎ, Muhammed b. Ali Osman, İmamü'l-Haremeyn Ebü'l-Meali el-Cüveynî ve Eserühü fi İlmi'l kelam, Alemü'l-Kütüb, Beyrut, 1986.
- HUMPHREYS, R. Stephen, İslam Tarih Metodolojisi (çev. Murtaza Bedir-Fuat Aydın), İstanbul, 2004.
- İBN AKÎL, Bahâeddin, el-Vâdıh fi Usûli’l Fıkh, I-V, (Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türki), Beyrut 1999.
- İBN DUREYD, Cemheretü'l-lüğa, Darü Sadır, Beyrut, ts.
- İBN MANZUR, Lisanü'I-Arab, Daru Sadır, Beyrut, ts.
- İBRAHİM, Muhammed, Hanefi ve Şafiilerde Mezhep Kavramı, çev. Faruk Beşer, İstanbul, ts.
- İSFEHÂNİ, Râğıb, el-Müfredât fî Garibi’l-Kur’ân, İstanbul, 1986.
- İZMİRLİ, İsmâil Hakkı, “İmâmü‟l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî b. Cüveynî”, Dârü‟lFünûn İlâhiyat Fakültesi Mecmuası, IX:II, 1928, ss.1-33.
- KARAMAN, Hayreddin, İslam Hukuk Tarihi, İstanbul, 2004. Cüveynî'nin el Gıyâsî'sinde Kat'iyyat-Zanniyyat Ayrımı ve Modern Yorumları, cilt: XIV, sayı: 27, 2009/2, ss. 21-55.
- KAVAK, Özgür, "Siyasî-FıkhîAhkamın" Fıkıh Usûlü Zemininde Temellendirilmesi:
- el-KEFEVÎ, Ebu’l-Bekâ, Külliyâtü ebi’l-Bekâ (neşr. Adnan Derviş- Muhammed el-Mısrî) Beyrut, 1413/1993.
- KIRBAŞOĞLU, M. Hayri, Alternatif Hadis Metodolojisi, Ankara, 2002.
- KOÇYİĞİT, Talat, Hadis Usûlü, Ankara, 1993.
- MAKDİSİ, George, İslam'ın Klasik Çağında Din-Hukuk-Eğitim, çev. Hasan Tuncay, Başoğlu, İstanbul, 2007.
- OCAK, Ahmet, “Osmanlı Medreselerinde Eş’arî Geleneğinin Oluşmasında Selçuklu Medreselerinin Etkileri”, XII. Türk Tarih Kongresi (4-8 Ekim 1999) Bildirileri, III/2, Ankara, 2002, ss. 763-776.
- ÖZLER, Mevlüt, İslâm Düşüncesinde İnsan Hürriyeti: Cüveynî Eksenli Bir Tetkik, İstanbul, 1997.
- RAHİLİ, Muhammed, el-İmamel-Cüveynî: İmamü'l-Harameyn, 2. bsk., Darü'lKalem, Dımaşk,1992.
- SEM’ÂNÎ, Ebû‘l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed, Kavâtı‘u’l-edille fi Usûli’lFıkh, I-V, nşr. Abdullah b. Hâfız b. Ahmed el-Hakemî, Mektebetü‘t-Tevbe, Riyâd, 1998.
- Şa‘ban, Zekiyyüddin, İslâm Hukuk İlminin Esasları (trc. İbrahim Kâfi Dönmez), Ankara 1990.
- es-SEMERKANDÎ, Alaüddin, Mizânü'l-Usûl fi Netâicil Ukûl, I-II (Thk. Abdülmelik Abdurrahman es-Sa'di), Mekke, 1404/1984.
- SOFUOĞLU, Cemal, “Gadir HumMeselesi”, AÜİFD, XXVI, 1983, ss. 461-470.
- SOFUOĞLU, Cemal,”Gadir-i Hum” , DİA, XII. Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, I-II, Ankara, 1988.
- ÜNALAN, Abdullah, İmâmü’l-Haremeyn Ebu’l-Meâl-î el-Cüveynî (419- 478/1028-1085)’nin Gıyasü’l-Ümem fi İltiyasi’z-Zulem Adlı Eserine Göre Bey’at ve İmâmet, AÜSBE, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 1994.
- YARGI, Mehmet Ali, Fıkıh Usûlcülerine GöreYaygın Olarak Nakledilmesi Gereken Haberler, İslam Hukuku Araştırmalan Dergisi, sy. 7, 2006, ss. 141-179.
- ZEMAHŞERÎ, Mahmûd b. Ömer, Esâsu’l-Belâğa, (Thk. Abdurrahim Mahmûd), Beyrut, ts.
- ZÜHAYLÎ, Muhammed, el-İmâmu’l-Cüveynî el-İmâmu’l-Haremeyn, Beyrut, 1996.
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Yayıncı: Şarkıyat Araştırmaları Derneği