Organ Transplantasyonu Sürecinde Donör Eğitimi ve Hemşirelik Bakımı

Organ transplantasyonu, son dönem organ yetmezliklerinin tedavi seçeneği olarak tüm dünyada yaygın olarakuygulanmaya başlanmış bir cerrahi tedavi girişimidir. Ülkemizde beyin ölümü gerçekleşmiş kadavralardan yapılantransplantasyon sayısı organ transplantasyonuna gereksinimi olan hasta sayısından daha azdır. Bu durum organtransplantasyonu için canlı donörleri gündeme getirmiş ve giderek canlı donörlerden yapılan transplantasyon sayısınınartmasına yol açmıştır. Donörler herhangi bir sağlık problemi olmayan sağlıklı bireylerdir. Bu nedenle ameliyat sonrasıdonörlerin yaşadıkları bedensel, ruhsal ve sosyal sorunlar donörlerin yaşam kalitelerini olumsuz olaraketkileyebilmektedir. Donöre transplantasyon öncesi ve sonrası uygun nitelikte hemşirelik bakımı ve eğitiminin verilmesidonörde komplikasyonların önlenmesinde, yaşam kalitesinin artırılmasında ve sürdürülmesinde oldukça önemlidir.Hemşireler donörlerin gereksinim duyduğu eğitimin tüm aşamalarında büyük rol oynayarak bireyin yeniden fiziksel,psikolojik ve sosyal yaşamında kendi kendine yeterli duruma gelmeleri ve evdeki bakımı sürdürmeleri için gerekli olanbilgi, beceri, tutum ve davranışları kazanmalarına yardımcı olabilir. Böylece, hemşireler bireylerin yaşam biçimindekideğişikliklere uyumlarını kolaylaştırarak kaliteli bir yaşam sürdürmelerini sağlayabilirler. Bu derlemede, transplantasyonsürecinde donörlerin yaşam kalitelerinin artırılmasında ve komplikasyonların önlenmesinde donör eğitiminin vehemşirelik bakımının önemi açıklanmıştır.

Donor Training and Nursing Care in Transplantation Process

Organ transplantation is a surgical treatment initiative that has begun to be widely employed worldwide as a treatment option for end-stage organ failure. The number of transplants made from brain-dead cadavers in Turkey is less than the number of patients who need organ transplant. This brought live donors into the spotlight for organ transplant and led to a progressively increasing number of transplants made from live donors. Donors are healthy individuals without any health problems. Therefore, the physical, mental and social problems experienced postoperatively by donors may have implications on their quality of life adversely. Providing high-quality nursing care and education for a donor during the pre-transplant and post-transplant period is effective in preventing complications in donors, improving and maintaining the quality of life in donors. Nurses play a major role in every stage of the education of donors which is crucial to acquire the knowledge, skills, attitudes, and behaviors for becoming self-sufficient in the physical, psychological and social life and for maintaining the care at home. Thus, nurses may also help individuals to maintain their quality of life by enabling them to adapt to any changes in their lives. The purpose of this review is to explain the importance of education and nursing care for donors in increasing their quality of life and prevention of complications in transplantation process.

PDF

___

1. Andrews PA. Renal transplantion. BMJ. 2002; 324(7336): 530-4.
2. Koçak Süren Ö. Organ ve doku naklinin yasal ve etik açıdan incelenmesi. TBB Dergisi. 2007; 2007(73): 174-95.
3. Elmas İ, Tepehan S. Beyin ölümü kavramı ve organ transplantasyonu. Turkiye Klinikleri J Foren MedSpecial Topics. 2016; 2(1): 8-11.
4. Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun [Internet]. [Erişim tarihi: 20.12.2017]. Erişim adresi: http://www.mevzuat.gov.tr /MevzuatMetin/1.5.2238.pdf.
5. Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği [Internet]. [Erişim tarihi: 20.12.2017]. Erişim adresi: https://www.saglik.gov.tr/TR,10528/organ-ve-dokunakli-hizmetleriyonetmeligi.html.
6. Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun [Internet]. [Erişim tarihi: 20.12.2017]. Erişim adresi: http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/01/20140 118-1.htm.
7. Uludağ Ö. Beyin ölümü tanısının önemi. Adıyaman Üniv Sağlık Bilim Derg. 2015; 1(1): 34-8.
8. Sabancı PA, Karasu A, Karadereler S, Barlas O. Beyin ölümü tanısı. Sinir Sistemi Cerrahisi Derg. 2008; 1(2): 81-5.
9. Karasu Z. Canlı vericiden karaciğer transplantasyonu; Dünya’daki ve Türkiye’deki durum. Turkiye Klinikleri J Int Med Sci. 2006; 2(51): 1-5.
10. Elola-Olaso AM, Gonzalez EM, Diaz JCM, Garcia I, Segurola CL, Usera MA, et al. Short and long term outcomes after living donor liver transplantation. Transplantation Proc. 2005; 37(9): 3884-6.
11. Akpolat T, Utaş C. Hemodiyaliz hekimi el kitabı. Samsun: Ceylan Ofset; 2008.
12. Gotardo DRM, Strauss E, Teixeira MCD, Machado MCC. Liver transplantation and quality of life: relevance of a specific liver disease questionnaire. Liver International. 2007; 28(1): 99-106.
13. Robert S, Brown JR. Live donors in liver transplantation. Gastroenterolog. 2008; 134(6): 1802-13.
14. Aydın ÇK. Organ veya doku ticareti suçu. Ankara Barosu Dergisi. 2011; 2011(1): 129-62.
15. Nadalin S, Malago M, Radtke A, Erim Y, Saner F, Valentin-Gamazo C, et al. Current trends in live liver donation. Transpl Int. 2007; 20(4): 312-30.
16. Middleton PF, Duffield M, Lynch SV, Padbury RT, House T, Stanton P, et al. Living donor liver transplantation--adult donor outcomes: a systematic review. Liver Transpl. 2006; 12(1): 24-30.
17. Humar A. Donor and recipient outcomes after adult living donor liver transplantation. Liver Transpl. 2003; 9(10): 42-4.
18. Kranenburg LW, Visak T, Weimar W, Zuidema W, Klerk M, Hilhorst M, et al. Starting a crossover kidney transplantation program in the netherlands: ethical and psychological considerations. Transplantation. 2004; 78(2): 194-7.
19. Daar AS. Strangers, intimates, and altruism in organ donation. Transplantation. 2002; 74(3): 424-6.
20. Türk Dil Kurumu [Internet]. [Erişim tarihi: 05.03.2018]. Erişim adresi: http://www.tdk.gov.tr/ index.php?option=com_bts&view=bts&kategori1=ver itbn&kelimesec=252785.
21. Ümmet D, Ekşi H, Otrar M. Özgecilik (Altruism) ölçeği geliştirme çalışması. Değerler Eğitimi Dergisi. 2013; 11(26): 301-21.
22.Bal PN, Topuz C. Özgeciliği artırmaya yönelik psikoeğitim programının üniversite öğrencilerinin özgecilik düzeylerine etkisi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi. 2015; 4(4): 206-16.
23. Spital A. Public attitudes toward kidney donation by friends and altruistic strangers in the United States. Transplantation. 2001; 71(8): 1061-4.
24. Şimşek M. Organ nakli hemşireliği. Çevik Ö, Özyürek P, editörler. Nakil immünolojisi. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi; 2017. s. 75-81.
25. Yücetin L. Canlı vericili nakil. Çevik Ö, Özyürek P, editörler. Organ nakli hemşireliği. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi; 2017. s. 51-62.
26. Taşkıran E, Akar H, Yıldırım M, Erbaş O. Karaciğer nakli: Endikasyonlar, kontrendikasyonlar, rejeksiyon ve uzun dönem takip. FNG & Bilim Tıp Transplantasyon Dergisi. 2016; 1(2): 59-66. doi: 10.5606/fng.transplantasyon. 2016.011.
27. Smeltzer SC, Bare BG. Assessment and management of patient with hepatic disorders, Brunner & Suddarth's Textbook of Medical-Surgical Nursing. 10th ed. USA: Lippincott Williams & Wilkins; 2005. p. 1074-122.
28. Murray KF, Carithers RL. AASLD practice guidelines: evaluation of the patient for liver transplantation. Hepatology. 2005; 41(6): 1407-32. doi: 10.1002/hep.20704.
29. Altınbaş Y. Karaciğer nakli ve hemşirelik bakımı. Çevik Ö, Özyürek P, editörler. Organ nakli hemşireliği. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi; 2017. s. 149-61.
30. Organ Nakli Merkezleri Yönergesi [Internet]. [Erişim tarihi: 15.12.2017]. Erişim adresi: https://www.saglik. gov.tr/TR,11284/organ-nakli-merkezleriyonergesi.html.
31. Dontlu Ç. Organ bağışı ve naklinde etik, dinsel ve yasal yaklaşımlar. Diyaliz, Transplantasyon ve Yanık. 2004; 15(2): 69-76.
32. Kaya H. Sağlık hizmetlerinde hasta eğitimi ve hemşirenin sorumlulukları. Turkiye Klinikleri J Nurs Sci. 2009; 1(1): 19-23.
33. Üstün ME, Karadeniz G. Hemodiyaliz tedavisi gören hastaların yaşam kalitesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi. 2006; 1(1): 33-43.
34. Taşocak G. Hasta eğitimi. 4. baskı. İstanbul: Kültür Sanat Basımevi; 2017.
35. Pieper B, Sieggreen M, Freeland B, Kulwicki P, Frattaroli M, Sidor D, et al. Discharge information needs of patients after surgery. J Wound Ostomy Continence Nurs. 2006; 33(3): 281-90.
36. Ludwig C, Stoelben E, Olschewski M, Hasse J. Comparison of mortality, 30-day mortality, and longterm survival after pneumonectomy and sleeve lobectomy for nonsmall cell lung carcinoma. Ann Thorac Surg. 2005; 79(3): 968-73.
37. Yılmaz E. Cerrahi hemşireliği ve yaşam kalitesi ile ilgili yapılan çalışmalar ulusal boyut. Cerrahi bakım ve yaşam kalitesi sempozyumu; 3-4 Mayıs 2012; Manisa. s.11-8.
38. Eti AF. Ameliyat sonrası bakım. Karadakovan A, Eti AF, editörler. Dahili ve Cerrahi hastalıklarda bakım. Adana: Nobel Kitabevi; 2010. s. 345-72.
39. Demir N. Preoperatif hazırlık-postoperatif bakım ve takip. Sabuncu N, Akça AF, editörler. Klinik beceriler: sağlığın değerlendirilmesi, hasta bakım ve takibi. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevi; 2010. s. 626-48.
40. Köşgeroğlu N, İlhan H. Transplantasyonda hasta eğitiminin önemi. Hemşirelik Forumu Dergisi. 2000; 3(2): 25-7.