Kronik Böbrek Yetmezliğinde Yaşam Kalitesi ve Hemşirelik

Kronik Böbrek Yetmezliği (KBY) Dünya’da ve ülkemizde artan sıklığı, morbidite ve mortalite oranlarını arttırmakta, yaşamkalitesini azaltmaktadır. KBY hastalarında yaşam kalitesi bozukluğu görülme sıklığı yüksektir. Bireylerin yaşadığı kültürelyapı ve değerler sistemi bağlamında, kendi hedefleri, beklentileri, standartları ve endişeleri ile ilgili olarak yaşam kalitelerininarttırılması, hastalığının ilerlemesini ve risk faktörlerini önlemede önemlidir. KBY hastalarında daha uzun, kaliteli yaşamiçin hasta ve ailelerinin eğitimine, hasta takibine önem verilmeli, yaşam kaliteleri yükseltilmeye çalışılmalıdır. KBYhastalarında yaşam kalitesini arttırmak için hemşirelik bakımında; belirtileri azaltmak, yeterli ve dengeli besin alımınısağlamak, farmakolojik tedavinin etkilerini değerlendirmek, egzersiz toleransını artırmak, komplikasyonları önlemek, hastave aile eğitimine önem vermek gerekmektedir. Hasta bakımı, hemşirelik süreci doğrultusunda, hastanın sağlık durumunuoptimal düzeye getirebilecek uygulanmaları kapsamalıdır. Hastaları, durumları ile ilgili olarak gerçekçi bir biçimdebilgilendirmek ve tedaviye katılımlarını sağlamak, daha başarılı tedavi sonuçlarına ulaşmayı kolaylaştıracaktır. KBY’deyaşam kalitesini etkileyen birçok faktörün rol oynadığını unutmamak gerekir. Bu faktörleri saptamak, iyileştirmek ve hastatakibini yapabilmek için bu alanda çalışan yeterli bilgi ile donatılmış hemşirelere ihtiyaç vardır. Bu derlemede, kronik böbrekyetmezliği olan hastaların yaşam kalitelerini optimum seviyede sürdürebilmeleri için hemşirelerin üzerinde durması gerekenkonular ve hastaları bilgilendirmesi gereken durumlar ele alınmıştır.

Quality of Life in Chronic Renal Failure and Nursing

High prevalence of Chronic Renal Failure (CRF) in the world and our country increases its morbidity and mortality rates and decreases quality of life. Prevalence of impaired quality of life is high among CRF patients. In terms of cultural structures and value systems in which individuals live; enhancing patients’ quality of life in relation to their own goals, expectations, standards and fears will be important in preventing disease progression and risk factors. In order to enhance quality of life and to obtain a longer survival among CRF patients; in nursing care it is necessary to reduce symptoms, to provide adequate and balanced nutritional intake, to assess effects of pharmacological treatment, to increase exercise tolerance, to prevent complications, to provide patient and family training and to follow-up patient. Patient care should include practices that will maximize patient’s health status in line with nursing process. To inform patients of their condition in a realistic manner and to make them join treatment will produce more successful treatment results. It is necessary not to forget the fact that there are many factors that affect quality of life in CRF. To determine these factors, to heal and to follow up patients; there is a need for nurses who work in this field and possess adequate knowledge and skills. In this review, it has been dealt with situations in which nurses should emphasize and the cases where the patients should be informed in order to ensure that the patients with chronic renal failure can maintain their quality of life at the optimum level.

PDF

___

1. Kara B. Hemodiyalize giren son dönem böbrek yetmezlikli hastalarda öncelikli sorunlardan biri: yaşam kalitesi. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2012; 11(5): 631-8.
2. Akyol AD. Son dönem böbrek yetmezliği (SDBY) olan hastada palyatif bakım. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi. 2013; 2(1): 31-41.
3. Uysal H, Karataş C. Kronik böbrek yetersizliğinde fonksiyonel sağlık örüntülerine göre hemşirelik bakımı: olgu sunumu. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2017; 4(2): 49-61.
4. Kaçar G. Kronik böbrek yetmezliği ve bakım. Durna Z, editör. Kronik Hastalıklar ve Bakım. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2012. s. 381-96.
5. Serdengeçti K, Süleymanlar G, Altıparmak MR, Seyahi N. Türkiye’de nefroloji-diyaliz ve transplantasyon. Türk Nefroloji Derneği Yayınları. İstanbul; Metris Matbaacılık; 2011. s. 3-7.
6. Tanrıverdi MH, Karadağ A, Hatipoğlu EŞ. Kronik böbrek yetmezliği. Konuralp Tıp Dergisi. 2010; 2(2): 27-32.
7. Süleymanlar G, Ateş K, Seyhani N. Türkiye’de Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Registry 2016. T.C Sağlık Bakanlığı ve Türk Nefroloji Derneği Ortak Raporu. Ankara: Türk Nefroloji Derneği Yayınları; 2017.
8. Türkiye Sağlık Bakanlığı. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Böbrek Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı Eylem Planı (2014-2017). Ankara: Anıl Reklam Matbaa; 2014.
9. Uzun Ş, Kara B, İşcan B. Hemodiyalize giren kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda uyku sorunları. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi. 2003;12(1): 61-6.
10. who.int [Internet]. World Health Organization (WHO). WHOQOL: Measuring Quality of Life. Introducing the WOQOL Instruments [Update: 2017; Cited:18.12.2017]. Available from: http://www.who.int/healthinfo/survey/ whoqolqualityoflife/en/.
11. Yıldız AU. Kronik böbrek yetmezliği hastalarının yaşam tarzı değişikliği müdahalesinin yaşam kalitesine etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. Zonguldak: Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2010.
12. Özdemir Ü, Taşcı S. Kronik hastalıklarda psikososyal sorunlar ve bakım. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2013; 1(1): 57-72.
13. Nadir I, Topçu S, Gültekin F, Yönem Ö. Kronik böbrek yetmezliğinde etyolojik değerlendirme. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2002; 24(2): 62-4.
14. Yıldız AU, Kurcer MA. Life Style Education and Counseling Improved Quality of Life and Renal Function in Patients with Chronic Kidney Disease. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2012; 11(6): 667- 72.
15. Zouari L, Omri S, Turki S, Maâlej M, Charfi N, Ben Thabet J, et al. Quality of life in chronic hemodialysis patients: about 71 cases. Tunis Med. 2016; 94(1): 40- 5.
16. Oygar DD, Altıparmak MR, Apaydın S, Pekpak M, Erek E, Serdengeçti K. Hemodiyaliz hastalarında yaşam süresi ve yaşam süresini etkileyen faktörler. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi. 2003;12(1): 52-60.
17. Sun X, Guo L, Shang H, Ren M, Wang Y, Huo D, et al. The Cost-Effectiveness Analysis of Jinqi Jiangtang Tablets for the treatment on Prediabetes: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled, Multicenter Design. Trials. 2015; 16: 496.
18.Biçer S, Şahin F, Sarıkaya Ö. Hemodiyaliz hastalarının yeterli diyaliz hakkında bilgi düzeylerinin incelenmesi ve bu konuda eğitilmesi. Bozok Tıp Dergisi. 2013; 3(3): 36-43.
19. Oğuz GE, Erek M, Dede F. Programlı hemodiyaliz hastalarında beslenme ve malnütrisyon. İç Hastalıkları Dergisi. 2013; 20(3): 121-7.
20. Yıldız E. Kronik böbrek yetmezliği ve beslenme. Hacettepe Üniversitesi-Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayın No: 728; 2008.
21. Shigematsu T, Ohya M, Negi S, Masumoto AR, Nakashima YM, Iwatani Y, et al. Safety and Efficacy Evaluation of Lanthanum Carbonate for Hyperphosphatemia in End-Stage Renal Disease Patients. Chronic Kidney Diseases. Contrib Nephrol. 2015; 185: 42-55.
22. Karaca A, Yeşiltepe G. Üriner Sistem Hastalıkları ve Bakımı. Durna Z, editörler. İç Hastalıkları Hemşireliği. İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık; 2013. s. 468- 81.
23.Combs SA, Teixeira JP, Germain MJ. Pruritus in kidney disease. Semin Nephrol. 2015; 35(4): 383-91.
24. Ersoy NA. Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda 5- D kaşıntı ölçeği'nin geçerlik-güvenirlik çalışması ve hastaların kaşıntı düzeyinin belirlenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı; 2016.
25. Yeşil S, Karslı B, Kayacan N, Süleymanlar G, Ersoy F. Hemodiyaliz uygulanan kronik böbrek yetmezlikli hastalarda ağrı değerlendirmesi. Ağrı Dergisi. 2015; 27(4): 197-204.
26. Özveren H. Ağrı kontrolünde farmakolojik olmayan yöntemler. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi.2011; 18(1): 83-92.
27. Wang SY, Zang XY, Liu JD, Gao M, Cheng M, Zhao Y. Psychometric Properties of the Functional Assessment of Chronic Illness Therapy-Fatigue (FACIT-Fatigue) in Chinese Patients Receiving Maintenance Dialysis. American Journal of Nursing. 2015; 115(4): 24-32.
28. Soyupek F, Aşkın A. Diyaliz Hastalarında Egzersizin Önemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Derg. 2010: 17(1): 33-7.
29. Öz AH. Üriner sistem hastalıkları ve hemşirelik bakımı. Enç N, editör. İç Hastalıkları Hemşireliği. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2014. s. 227-36.
30. Yorulmaz H, Karahaliloğlu N, Kürtünlü Ş, Türkyılmaz Ç, Hacıoğlu N. Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda yorgunluğa etki eden faktörlerin değerlendirilmesi. Nöropsikiyatri Arşivi. 2011; 48(1): 59-65.
31. Guerra-Martín MD, Amador-Marín B, MartínezMontilla JM. Health problems of family caregivers of people over 65 suffering from chronic renal failure: A systematic review. Anales Del Sistema Sanit. Navar. 2015; 38(3): 425-38.
32. Özer FG, Beydağ DT, Cengiz Ş, Kiper S. Hemodiyalize giren hastaların umutsuzluk düzeyleri. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi. 2009; 4(10): 123-36.
33. Kalkan S. Periton diyalizi hastalarındaki psikiyatrik bozuklukların serum pro-ntbnp, kan basıncı, yaşam ve uyku kalitesi üzerine etkisi [Tıpta Uzmanlık Tezi]. Malatya: İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dahiliye Anabilim Dalı İç Hastalıkları Bilim Dalı; 2016.
34. Vicdan AK, Karabacak BG. Roy adaptasyon modelinin hemodiyaliz hasta eğitiminde kullanımı. International Journal of Human Sciences. 2014; 11(2): 209-20.
35. Yıldırım NK, Okanlı A, Karabulutlu EY, Karahisar F, Özkan S. Hemodiyaliz hastalarının anksiyete ve depresyon belirtilerine hastalık algısının etkisi: Çok merkezli bir çalışma. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2013; 14(3): 252-9.
36. Yılmaz FD. Mizaç ve karakterin şizofreni hastalarında sosyal işlevsellik, yaşam kalitesi ve klinik belirtiler üzerine etkisi [Tıpta Uzmanlık Tezi]. İstanbul: T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu İstanbul İli Bakırköy Bölgesi Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kliniği; 2015.
37. Fındıklı E, Camkurt MA, İzci F, Coşkun YY, Fındıklı HA, Altun H, et al. A case-control study on the affective temperament profiles, anxiety and depression levels of patients with chronic renal failure. Journal of Mood Disorders. 2016; 6(3): 133.
38. Uzun Ş, Kara B, İşcan B. Hemodiyalize Giren Kronik Böbrek Yetmezliği Olan Hastalarda Uyku Sorunları. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi. 2003; 12(1): 61-6.
39. Karagözoğlu Ş, Çabuk S, Tahta Y, Temel F. Hastanede yatan yetişkin hastaların uykusunu etkileyen bazı faktörler. Toraks Dergisi. 2007; 8(4): 234-40.
40. Guvel S, Zumrutdal A. Kronik renal yetmezlikli kadınlarda seksüel disfonksiyon: Kadın seksüel fonksiyon indeksi ile değerlendirilmesi. Journal of Clinical and Analytical Medicine. 2014; 5(5): 363-5.
41. Ateş F. Kronik böbrek yetmezliği, diyaliz ve böbrek naklinin cinsel ve üreme işlevleri üzerindeki etkileri. Gülhane Tıp Dergisi. 2010; 52(3): 229-36.
42. Yılmaz M, Özaltın G. Periton diyalizi tedavisi olan bireylerin cinsel sorunları. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi. 2010;14(5): 97-112.
43. Karakoyunlu FB, Öncel S. Cinsel fonksiyon bozukluklarında kadına ait hemşirelik bakım süreci örneği. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2009; 12(3): 82-92.
44.Beal-Lloyd D, Groh CJ. Dialysis and sexuality. Nephrology Nursing Journal. 2012; 39(4): 281-3.
45. Göriş S, Bilgi N. Son dönem böbrek yetmezliği olan hastalarda cinsel fonksiyon bozukluğu ve hemşirelik bakımı. Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2015; 10(1): 68- 74.
46. Tolasa AG, Akyol A. Diyaliz hastalarında aromaterapi kullanımı. Türk Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireleri Derneği Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2017; 2(12): 84-90.
47. Erdoğan Z, Atik DÖ, Çınar S. Kronik böbrek yetmezliğinde tamamlayıcı ve alternatif tıp yöntemlerinin kullanımı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 2014; 23(4): 773-90.
48. Özdemir A. Kronik Böbrek Hastalarında Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara: Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Anabilim Dalı; 2009.
49.Çevik K, Bolsoy N, Beler M. Hemşirelerin tamamlayıcı ve alternatif tedaviye ilişkin bilgi ve görüşleri. Uluslararası Hakemli Hemşirelik Araştırmaları Dergisi. 2016; 6(1): 1-15.
50. Acar EA. Kronik hastalıkların hastaların aile işlevleri ve yaşam doyumları üzerine etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Aile Eğitimi ve Danışmanlığı Anabilim Dalı; 2011.
51. Atik D, Atik C, Asaf R, Cinar S. Hemodiyaliz hastalarında algılanan sosyal desteğin sosyal görünüş kaygısına etkisi. Medicine Science. 2015; 4(2): 2210- 23.