Kentsel Planlamadaki Değişim ve Dönüşümün Kent Formunun Gelişimine Etkisinin İncelenmesi: Düzce Örneği

Kentler ve kent makroformları dönemsel değişken dinamiklerden etkilenen, form arayış sürecinde sürekli bir değişim içinde olan ve bu değişim sonucunda da kendini sürekli yenileyen ve geliştiren canlı organizmalardır. Bu bağlamda kent formları, dış sınır çizgileri ile kentlerin kültürel, ekonomik ve sosyolojik yapıları hakkında bilgi vermektedirler. Ayrıca kent makroformları kentlerin okuma ve incelenmesinde planlayıcı ve tasarımcılara yardımcı olan bir kavram olarak da karşımıza çıkmaktadırlar. Kentler çevresel (iklim, coğrafya, topoğrafya), fiziksel (kent planlamaları, yapı adası düzenlemeleri, yapılaşma düzeni) ve sosyo-ekonomik (nüfus, kültür, yönetim biçimi) faktörlerin etkisinde kent mekânlarına ve dinamiklerine bağlı olarak çeşitli formlarda gelişme göstererek büyümektedirler. Bu doğal dinamiklere ek olarak kentlerin gelişimini etkileyen diğer bir etken ise deprem, sel, heyelan, kasırga ve tsunami gibi doğal afetlerdir. Kentin gelişimini etkileyen bir doğal afet olarak depremler, kentlerin sadece fiziksel görünümünü etkilemekle kalmayıp aynı zamanda o kentte yaşayan insanların psikososyal yapılarını, kültürlerini, ekonomik durumlarını ve yasayış biçimlerini de etkilemektedirler. Düzce kentinin hem stratejik bir konumda olması itibariyle hem de 1999 yılında geçirmiş olduğu depremler nedeniyle Düzce kenti ve kent makroformunun tarihsel gelişimi çalışmada incelenecek çalışma alanı olarak belirlenmiştir. Bu çalışmada kentsel değişim ve dönüşüm bağlamında kent makroformunun gelişimi kent planlamalarının tarihsel süreci içerisinde ele alınarak incelenmiştir. Düzce kent makroformu; kentsel gelişimde ve kent formunun şekillenmesinde etkili olan ve belediyenin ilk imar planı olarak bilinen1987 planı, deprem sonrası durumun analiz edilmesine olanak tanıyan 2001 yılına ait plan ve şu an halen kullanılmakta olan 2016 yıllına ait imar planları üzerinden üç dönem şeklinde irdelenmiştir. Çalışmanın materyalleri imar durumları, haritalar ve hava fotoğraflarından oluşmaktadır. Araştırmada kent makroformunun geçirdiği değişim ve dönüşüm süreçlerinin bu materyaller üzerinden incelenmesi ise çalışmanın yöntemini oluşturmaktadır. Çalışma sonucunda; deprem öncesi, deprem sonrası ve mevut duruma ait üç farklı dönemin imar planları incelenmiş ve kentsel süreçlere bağlı olarak özgün kent formunun ve değişen kentsel dokunun nasıl ortaya çıktığı ortaya konulmuştur. Ayrıca kentin var olan karakterinin, fiziksel ve kültürel formunun oluşum ve değişim dinamikleri belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

kent formu, makroform, deprem, kentsel planlama, değişim ve dönüşüm

PDF

___

[1] Türk Dil Kurumu – İnternet Kaynağı [http://www.tdk.gov.tr ].
[2] S.T. Tezer, “Kent Biçiminin Köprüler Etkisinde Değişiminin İncelenmesi: Floransa Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, 2013.
[3] D. Hasol, Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, 2. Baskı, Yem Yayınları, İstanbul, 2010.
[4] M. Yılmaz, “Çeper Kuşakların Mekânsal Büyüme Üzerindeki Etkisi: Bursa”, Türkiye Kentsel Morfoloji Sempozyumu, Mersin, 2015.
[5] M.P. Conzen, “Comparing Traditional Urban Form in China and Europe: A Fringe Beltapproach”, Journal of Urban Geography, vol.33, no.1, pp.22-45, 2012.
[6] K. Lynch, Kent İmgesi, 3. baskı, İ. Başaran (Çev.), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011.
[7] H. Blumenfeld, “Continuity and Change in Urban Form”, Journal of Urban History, vol.1, no.2, pp.131-135, 1975.
[8] M.S. Yenice, “Kentsel Planlama Sürecinde Konya Kent Formunun Gelişimi Üzerine Bir Araştırma”, Yüksek Lisan Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Selçuk Üniversitesi, Konya, 2005.
[9] P. Knox ve S.A. Marston, Places and Regions in Global Context Human Geography, 3.Baskı, Prentice Hall Yayıncılık, New Jersey, 2003.
[10] Ş. Beyhan ve H. Özdemir, “Türkiye Şehir planlama pratiğinin kentsel morfoloji ve tipoloji üzerindeki etkileri, Siverek kenti için bir değerlendirme”, İDEALKENT Dergisi, c. 7, s. 18, ss. 80-115, 2016.
[11] Ş. Beyhan, “Isparta kentinde yaşanan modernizmin kent kültürü ve tipolojisi üzerine yansımaları”, İDEALKENT Dergisi, c. 7, s. 18, ss. 116-143, 2016.
[12] B. Ayan, “Kent Morfolojisini Etkileyen Nedenler ve Eminönü Tarihi Yarımada Bölgesinin İstanbul Ulaşımına Etkileri”, Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul, 2010.
[13] B. Öztürk, “Kentsel Açık ve Yeşil Alan Sistemi Oluşturulması: Kayseri Kent Bütünü Örneği”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı, Ankara, 2004.
[14] G. Hayrullahoğlu, “Kentsel Yayılma Alanları ve Bu Alanlarda Konut Talebini Etkileyen Faktörlerin Analizi: Alaçatı-Yaşamkent Mahalleleri Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2018.
[15] K.A. Aru, Türk Kenti, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul, 1998.
[16] G. Erdoğan, “Kent Makroformlarının Mekanı Kullanma Verimliliklerinin Fraktal Boyut ile İncelenmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 2015
[17] E. Ö. Aktuğlu Aktan, “Kent Biçimi – Ulaşım Etkileşimine İlişkin (Tarihsel ve Güncel) Yaklaşımlar ve İstanbul Örneği”, Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, 2006.
[18] Y. Kaya, “Çorum Kent Morfolojisi”, Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Fırat Üniversitesi, Elazığ, 2019.
[19] Anonim 2016. (2020, Mart 10). Doku (Türük)-Texture. Erişim Adresi: https://slideplayer.biz.tr/slide/10710693/.
[20] S.S. Tekkanat ve S.N. Türkmen, “Tarih Boyunca Kent Formlarının Biçimlenişi Üzerine Bir İnceleme”, Aksaray Üniversitesi İİBF Dergisi, c.4, s.10, ss. 107–124, 2018.
[21] K. Lynch, A Theory of Good City Form, London: The Massachusetts Institute of Technology Pres, Cambrigde, 1981.
[22] Düzce Belediyesi, Düzce İli 2001 Revizyon İmar Planı ve İlave İmar Planı Raporu, Düzce, 2001.
[23] A.H. Polat, “12 Kasım Düzce Depreminin 10. Yılında Düzce İlinde Yapılan İmar Çalışmaları ve Uyğulamalarının Genel Değerlendirilmesi”, Ekonomi Yapılaşma ve İnsan Boyutlarıyla Düzce 1999 -2010, Düzce Üniversitesi, ss. 25-47, Düzce, 2009.
[24] A.T. Kaya, “Afetler ve Kent Morfolojisine Etkileri; Düzce Örneği”, İDEALKENT Dergisi, c.10, ss.943-957, 2019.
[25] N. Özkaraca, “Düzce Kent Merkezinin Tarihsel Değişim/Dönüşüm Sürecinin Mekânsal Açıdan İncelenmesi”, Mas International Conference on Mathematics - Engineerıng - Natural & Medical Sciences - V , New York, 2019.