Mehmet Emin YARDIMCI, Erkan OFLAZ, Oktay MENECLER

Tarihsel Süreçte İltizam Sisteminin Sosyo Ekonomik Etkileri; Devlet Erkinin Kişisel Kullanımı “Mültezim”

Osmanlı İmparatorluğunun yıkılış sebeplerinden olarak değerlendirilen ayanların yükselişinin ilk evresi, iltizam sisteminin uygulamaya koyulmasıydı. Osmanlı toprak sistemi klasik çağda Osmanlı militarizmini besleyen tımar sistemiydi. On yedinci yüzyılın ikinci yarısından itibaren gerek maaşlı ordu birliklerinin sayısının artması gerekse de yapılan savaşlarda ki maliyetlerin artışı Osmanlı maliyesinde boşluklar oluşturmuştu. İltizam sistemi hazinenin nakit ihtiyacını gidermek için kullanılan genel bir politika aracı oldu. Tımar sisteminin nüfus yönetimini kolaylaştırıcı yanı uygulamaya konulan iltizam sistemi ile merkezi otoriteyi zayıflatmıştı. İltizam sahibi olan mültezimler zamanla merkezi otoriteden bağımsız yerel otoriteler haline gelmişti. Çalışmanın amacı Osmanlı iltizam sisteminin birçok medeniyetin potası haline gelen Osmanlı imparatorluğunda uygulama başarısızlığının tarihsel süreçteki erken dönem uygulamalarla kıyaslanmasıdır.

Anahtar Kelimeler:

İltizam, Mültezim, Toprak Yönetimi, Devlet, Antik Çağ

Economic Effects of Iltizam System in Historical Process; Personal Use of The State Power "Mültezim"

First step of the rise of the Ayans, considered to be the reasons for the collapse of the Ottoman Empire, was the introduction of the iltizam system. The Ottoman land system was the timar system that fed Ottoman militarism in the classical age. Starting from the second half of the seventeenth century, both the increase in the number of the professional army units and the increase in costs in the wars created gaps in Ottoman finance. Iltizam system became a general policy instrument to supply cash needs of treasury. The simplification of the timar system to the population management, the iltizam system introduced has weakened the central authority. Iltizam owner who tax farmers became local authorities independent of the central authority over time. The aim of the study is to compare the application failure of the Ottoman tax farming system in the Ottoman Empire with the early practices in the historical process.

Keywords:

Iltizam, Mültezim, Land Management, State, Ancient History,

PDF

___

Arık, F. Ş. (1997). Osmanlılar’da kadılık müessesesi. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), Ankara, sayı 8.

Baltacı, C. (2010). İslam medeniyeti tarihi. (No. 197), İstanbul: MÜ İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.

Berkes, N. (1976). Türkiye İktisat Tarihi. c. 2. İstanbul: Gerçek Yayınevi.

Buluş, A. (2010). Vergi toplamanın özerkleştirilmesinin vergi toplamanın etkinliğine katkısı: İltizam sistemi ile bir mukayese. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), 81 – 120.

Delice, A. (1999). Emevi devletinin yıkılış nedenleri üzerine bazı mülahazalar. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (3), 299-320.

Demirci, M. (2001). Abbasilerde toprak sistemi (Doktora Tezi), https://katalog.marmara.edu.tr/eyayin/tez/T0046736.pdf (29.04.2020).

Demirci, M. (2007). Emevîler devrinde Aşağı Irak’ta (Sevâd) büyük çiftliklerin doğuşu ve gelişimi. İstem, Yıl 5 Sayı 9, 61-82.

Demirci, M. (2020). İktâ, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ikta#1 (09.05.2020).

Demircioğlu, H. (1967). Roma devletinin eyalet (provincia) sistemi hakkında. Tarih Araştırmaları Dergisi, 5(8), 443-459. http://static.dergipark.org.tr/article-download/6211/8601/9028/JA26DU64AC/5cb44b202f046_78434092044ebcd0303abc460b12cfea.pdf? (01.05.2020).

Demircioğlu, H. (2019 (İlk Baskı 1953)). Roma tarihi. 7nci Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Genç, M. (2000). İltizam. TDV İslâm Ansiklopedisi, 22nci Cilt, https://islamansiklopedisi.org.tr/iltizam--vergi (08.05.2020).

Genç, S. Y., Oflaz, E., ve Menecler, O. (2020). Sosyal devletin evriminde vergilendirmenin toplum–devlet çatışması üzerindeki etkisi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 12(1), 81-98.

Hammer, J. V. (1993). Büyük Osmanlı Tarihi. Cilt: 3, Çev.: Mümin Çevik. İstanbul: Üçdal Neşriyat.

İhsanoğlu, E., İnalcık, H., Göyünç, N. ve Halaçoğlu, Y. (1999), Osmanlı-3 İktisat. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.

İnalcık, H. (2019a). Osmanlı İmparatorluğu 1. Cilt Toplum ve Ekonomi, 3ncü Baskı, İstanbul: Kronik Kitap.

İnalcık, H., (2019b). Osmanlı İmparatorluğu 2.Cilt Sultan ve Siyaset. 3ncü Baskı, İstanbul: Kronik Kitap.

Karademir, Z. (1979). Osmanlı İltizam Sözleşmelerine Yansıyan Yönleriyle Yahudi Girişimciler (1560-1630)(7 Belge ile Birlikte). Osmanlı Araştırmaları, 50(50), 73-116.

Keyder, Ç. (2015(İlk Baskı 1989)). Türkiye'de devlet ve sınıflar. 20nci Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.

Lewis, B. (2006 (Orijinal Baskı 1995)). Ortadoğu. (Çev.: S. Y. Kölay), 3ncü Baskı, Ankara: Arkadaş Yayınevi.

Öztürk, Y. (2012). Timar-Thema Teriminin Ortaya Çıkması, Bizans Uygulaması ve Osmanlı ile Mukayesesi. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 31(31), 157-208.

Pirenne, H. (2013 (Orijinal Baskı 1936)). Orta çağ Avrupası'nın ekonomik ve sosyal tarihi. (Çev.: U. Kocabaşoğlu), İstanbul: İletişim Yayınları.

Roux, J. P. (2008). Türklerin tarihi. İstanbul: Kanalcı Yayınevi.

Tabakoğlu, A. (1985). Gerileme dönemine girerken Osmanlı maliyesi. Dergâh Yayınları.

Tabakoğlu, A. (2016a (İlk Baskı 1979)). İslâm İktisadına Giriş. 4ncü Baskı, (Dergâh Yayınları. 70), İstanbul: Dergâh Yayınları.

Tabakoğlu, A. (2016b). Osmanlı mali tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.

Ülken, H. Z. (2006). Türkiye tarihinde sosyal kuruluş ve toprak rejiminin gelişmesi (Osmanlılara kadar). Vakıflar Dergisi, 10, 1-62.

Uzunçarşılı, İ. H. (1988 (İlk Baskı 1941)). Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal: Büyük Selçukîler, Anadolu Selçukîleri, Anadolu beylikleri, İlhanîler, Karakoyunlu... 4ncü Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.

Yiğit, İ. (2004). Memlükler. TDV İslâm Ansiklopedisi, 29. Cilt, https://islamansiklopedisi.org.tr/memlukler#1 (18.04.2020).

ISSN: 2757-6558
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2020
Yayıncı: Şerif CANBAY

Arşiv

Sayıdaki Diğer Makaleler

Tarihsel Süreçte İltizam Sisteminin Sosyo Ekonomik Etkileri; Devlet Erkinin Kişisel Kullanımı “Mültezim”

Mehmet Emin YARDIMCI, Erkan OFLAZ, Oktay MENECLER

Katılım Bankası Çalışanlarının İslami Finans Hassasiyeti Üzerine Bir Araştırma

Cemil BALKANLI, Fatih YARDIMCIOĞLU

İaşe Temelli Ekonomik Model: Osmanlı Örneği

Mehmet BATMAN, Sema YILMAZ GENÇ

Kalkınma Söylemi ve Anlamının Değişimi-I: 1950-1980

Furkan TÜZÜN

COVID-19 Salgını İle Mücadelede Davranışsal İktisadın Rolü

Veysel KARAGÖL