İaşe Temelli Ekonomik Model: Osmanlı Örneği

Osmanlı iktisadi modelinin özünde reayanın ve İstanbul’un iaşesi ön planda tutulmaktadır. İktisadi yapını başarısı bolluk ile ölçülmektedir. Ticari malların nüfusun yoğun olduğu bölgelere ulaştırılması sorunu Osmanlı’dan önceki imparatorluklarda da öncelenmiş bir konudur. Osmanlı imparatorluğunun ekonomik modelinde Mısır’dan İstanbul’a gelen tahılın önemsenmesi durumu aynı şekilde Mısır-Roma hattında Roma imparatorluğunda da karşımıza çıkmaktadır. Osmanlı’dan önce İslam uygarlığında ve Bizans’ta da karşımıza çıkan asker tedarikine dönük toprak yönetimindeki idari yapılanma, tarımsal üretimi önceleyen merkezi idareye bağlı mikro ölçekli bir iktisadi yapıdır. Osmanlı imparatorluğunun taşra yapılanması Tımar sistemi olarak literatürde yer almaktadır. Tımar sistemi merkezi idare tarafından denetlenen ve yerel otoritelere devredilmiş bulunan büyüklüğüne göre çeşitli isim ve yönetim tarzı ile geleneklere sahip idari ve iktisadi bir yapıdır. Sistemin temelinde denetlenebilir olma ve hesaplanabilir olma ilkeleri bulunmaktadır. Sistem merkezi idarenin yıllık olarak toplayabileceği vergi, sahip olduğu asker ve reayanın durumu hakkında bilgi sahibi olmasını sağlamaktadır. Günümüzde merkezi planlamanın ve öngörülebilirliğin iktisadi sistemdeki önemi yerini korumaktadır. Makalenin amacı Osmanlı klasik döneminde iktisadi yapının gerek reayanın huzuru gerekse devletin gücü bakımından üstünlüklerini, imparatorluğun piyasa dinamiklerinin dönemin ekonomi politiğine etki kabiliyetini izah etmektir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı, İktisat, Reaya, Merkez, Planlama, İaşe

An Economic Model Based On Provisionism: Ottoman Case

The provisionalism of citizens, who live in the empire border, is placed on the top of Ottoman economic model. The success of its economic structure is tested by wealth. The problem of transporting commercial goods to densely populated regions was an primary issue in the early empires too before the Ottoman Empire. The subject of the grain coming from Egypt to Istanbul, which had considered by the Ottoman Empire, is also considered in the Roman Empire on the Egypt-Rome line. The administrative structuring in land management towards the ready military system, which seen in also Islamic states and in Byzantium before the Ottoman Empire, is a micro-scale economic structure connected to the central administration that prioritizes agricultural production. The provincial structuring of the Ottoman Empire takes place in the literature as the Ottoman Timar System (manorialism). Tımar is a system controlled by the central government and delegated to local authorities. It is an administrative and economic structure with various names and management styles and traditions depending on its size. The purpose of the Tımar system was based on controllable army and calculable power during the needed times. Central administration had information with Tımar system about the taxes it can collect for each year and the status of army and citizens. Central planning and predictability are still important in the economic system in present. The aim of the article is to explain the superiority of the economic structure during Ottoman classical period in terms of not only peace of the citizen and the power of the state but merely the ability of empire’s economic enviroment to influence the politial economy of the period.

Keywords:

Ottoman, Economy, Raia, Centre, Planning, Provisionalism,

PDF

___

Aktan, C. Coşkun (1988). Osmanlı Tımar Sisteminin Mali Yönü. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 52, 69-78.

Berkes, Niyazi (2018). Türkiye İktisat Tarihi. İstanbul: İstanbul YKY Yayınevi.

Eryılmaz, Bilal (1992). Osmanlı Devleti’nde Millet Sistemi. İstanbul: Ağaç Yayıncılık.

Faroqhi Suraiya (1978). 16. Yüzyılda Batı ve Güney Sancaklarında Belirli Aralıklarla Kurulan Pazarlar (İçel, Hamid, Karahisar-i Sahib, Kütahya, Aydın ve Menteşe). Ortadoğu Teknik Üniversitesi Gelişme Dergisi, Türkiye Tarihi Üzerine Araştırmalar.

Fukuyama, Francis (1992). The End of History and the Last Man, New York: The Free Press.

Genç, Mehmet (2014). Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi. İstanbul: Ötüken.

Gide, C. ve Rist, C. (1949). A History of Economic Doctrines From The Time of The Physiocrats To The Present Days, Boston: D.C. Heath and Company.

Gilpin, Robert (2015). Uluslararası İlişkilerin Ekonomi Politiği. İstanbul: Kripto Yayınları.

İnalcık, Halil (2003). Osmanlı İmparatorluğu, Klasik Çağ (1300-1600). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları

İnalcık, Halil (2008). Devlet-i 'Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar- I. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

İslam Ansiklopedisi 32. Cilt, https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/32/C32015734.pdf (10.12.2020).

Kadı Sicilleri, www.kadisicilleri.org (10.12.2020).

Köprülü, Fuad (1986). Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri. İstanbul: Ötüken Neşriyat

Merçil, Erdoğan (2000). Türkiye Selçukluları’nda Meslekler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.

Öz, Mehmet (2007). TDV İslâm Ansiklopedisi Cilt 34, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/34/C34011303.pdf, (03.02.2020).

Pamuk, Şevket (2015). Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.

Pedani, Maria Pia (2017). The Ottoman-Venetian Border (15th-18th Centuries), Venezia: Edizioni Ca’ Foscari - Digital Publishing. https://edizionicafoscari. unive.it/media/pdf/books/978-88-6969-138-6/978-88-6969-138-6.pdf (25.12.2019).

Rasim, Ahmet (2000). Osmanlı Tarihi, Cilt II. İstanbul: Hikmet Neşriyat.

Roux, Jean-Paul (2007). Türklerin Tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

Singer, Amy (2008). Kadılar, Kullar, Kudüslü Köylüler. (Çev: S. Bulutsuz). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (1993). https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/osmanli-arsivi-yayinlar/3%20NOLU%20M%C3%9CH%C4%B0MME.pdf (10.12.2020).

T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (1995). https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/osmanli-arsiviyayinlar/166_numarali_muhasebei_vilayeti_anadolu_defteri_937_1530(t%C4%B1pk% C4%B1bas%C4%B1m).pdf (21.03.2020).

TDV İSLAM ANSİKLOPEDİSİ, www.islamansiklopedisi.org.tr (10.12.2020).

Toynbee, Arnold (1978). Tarih Bilinci. İstanbul: Bateş Yayınları.

ISSN: 2757-6558
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2020
Yayıncı: Şerif CANBAY

Arşiv

Sayıdaki Diğer Makaleler

Kalkınma Söylemi ve Anlamının Değişimi-I: 1950-1980

Furkan TÜZÜN

İaşe Temelli Ekonomik Model: Osmanlı Örneği

Mehmet BATMAN, Sema YILMAZ GENÇ

COVID-19 Salgını İle Mücadelede Davranışsal İktisadın Rolü

Veysel KARAGÖL

Katılım Bankası Çalışanlarının İslami Finans Hassasiyeti Üzerine Bir Araştırma

Cemil BALKANLI, Fatih YARDIMCIOĞLU

Tarihsel Süreçte İltizam Sisteminin Sosyo Ekonomik Etkileri; Devlet Erkinin Kişisel Kullanımı “Mültezim”

Mehmet Emin YARDIMCI, Erkan OFLAZ, Oktay MENECLER