VEHHABİ İSYANININ BASTIRILMASINDA VE SONRASINDA MEKKE MUHAFIZI HASAN PAŞA’NIN FAALİYETLERİ

Hasan Paşa, Abdülmecid’in sadrazamlarından Mustafa Naili Paşa’nın dayısı olup, Arnavut asıllıdır. Mustafa Naili Paşa’nın, çocukluk yılları dayıları Hasan ve Tahir Paşaların yanında geçmiştir. Hasan Paşa’nın, Kavalalı Mehmet Ali Paşa ile akrabalık boyutunda bir samimiyeti olduğu bilinmektedir. Hasan Paşa’nın Osmanlı Devleti’ne ilk hizmeti Mısır’ın Fransızlardan kurtarılması esnasında olmuştur. Kardeşi Tahir Paşa ile Yusuf Ziya Paşa’nın ordusunda yer almışlardır. Burada Tahir Paşa daha ön planda yer alırken, Hasan Paşa bir süre sonra Tahir Paşa’nın ölümü ile onun kariyerine sahip olmuştur. İkinci hizmeti ise Vehhabi İsyanı esnasında Mekke Muhafızı unvanı ile Mehmet Ali Paşa’nın hizmetinde göstermiş olduğu yararlılıklardır. Ardından Mekke’de bir takım imar faaliyetlerinde bulunmuştur. Üçüncü olarak Hasan Paşa, 1822’de Girit isyanlarını bastırmak için Mehmet Ali Paşa tarafından Mısır askerlerinin kumandanı olarak görevlendirilmiştir. Bu çalışmada ise, öncelikle Hasan Paşa’nın Mehmet Ali Paşa ile olan münasebetinin nasıl başladığı ve hangi mahiyette olduğuna değinilerek, Hasan Paşa’nın hayatından bir kesit olan, Vehhabi İsyanı esnasında yapmış olduğu mücadelelerden ve Mekke Muhafızı olarak gerçekleştirdiği imar faaliyetlerinden bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Vehhabi İsyanı, Hasan Paşa, Mekke Muhafızı

ACTIONS OF MECCA GUARD HASAN PASHA DURING WAHHABI REVOLT SUPPRESSION AND AFTER REVOLT

Hasan Pasha is uncle of Mustafa Naili Pascha who is grand vizier of Abdülmecid and he has Albanian roots. During childhood period Mustafa Naili Pasha was together with his uncles Hasan Pasha and Tahir Pascha. Hasan Pasha has relationship by affinity with Kavalalı Mehmet Ali Pasha.First mission of Hasan Pasha for Ottoman State was during freeing Egypt from French invasion. He took place among the army of his brother Tahir Pascha and Yusuf Ziya Pascha. Tahir Pascha was at the forefront, after his death Hasan Pascha took his place. He committed his second mission during Wahhabi revolt with the title of Mecca Guard while he was serving for Mehmet Ali Pascha. After that he made some constructions in Mecca. Thirdly, Hasan Pascha was charged by Mehmet Ali Pascha as the commander of Egptian soldiers with the mission of suppressing the revolt in 1822 in Cretan. Firstly, in this study, how the relationship between Hasan Pasha and Mehmet Ali Pascha started and quality of it was mentioned. As a period of the life of Hasan Pascha the struggle he made during Wahhabi invasion will be expressed and construction activities as the Mecca Guard will be mentioned.

Keywords:

Vahhabi Revolt, Hasan Pascha, Mecca Guard,

PDF

___

Cevdet Askeriye ( C. AS.), nr.14514/350
Cevdet Dâhiliye (C. DH), nr. 62/3092
Hatt-ı Hümayün (HAT), nr. 86/3541; nr. 89/3649/A; nr. 83/3447/J; nr. 344/19648; nr. 344/ 19648/B; nr. 760/35908; nr. 764/36070/B, C; nr. 764/36070/A; nr. 346/19697/A, B; nr. 344/19652; nr. 343/19592/E; nr. 343/ 19597; nr. 341/ 19530; nr. 341/19529/A, B, E; nr. 346/19697/C; nr. 345/19686; nr. 343/19600; nr. 343/ 19592/G; nr. 345/19688; nr. 344/19624; nr. 83/3446/A
Ahmet Cevdet Paşa. (1309). Tarih-i Cevdet. VII, Dersaadet: Matbaa-i Osmaniye.
Al-Rasheed, M. (2010). A History Of Saudi Arabia. Cambridge: Cambridge University Press.
Altundağ, Ş. (1988). Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı ve Mısır Meselesi. Ankara. TTK
Altundağ, Ş. (1970). Mehmet Ali Paşa. İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.c.VII, Ankara, s. 566-579.
Barchard, D. (2003/3004). The Princely Pasha of Crete. Cornucopia, s. 23.
Cezar, M., & Sertoğlu, M. (1971). Resimli Haritalı Mufassal Osmanlı Tarihi. İstanbul.
Çağatay, N. (1986). Vahhabilik. İslam Ansiklopedisi. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. c.XIII, Ankara, s. 262-263
Çelik, Yüksel (2013). Şeyhü'l -Vüzera Koca Hüsrev Paşa (II. Mahmut Devrinin Perde Arkası) Türk Tatih Kurumu
Değirmenci, K. (2013). Mustafa Naili Paşa'nın Hayatı ve Girit Valiliği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi
Ecer, A. V. (1990). Osmanlı Tarihinde Vahhabi Hareketinin Sebep ve Sonuçları. IX. TTK, Bildirileri .Ankara.
Ecer, A. V. (1993). Osmanlı Döneminde Mekke'nin Yönetimi. X.TTK Bildirileri 22-26 Eylül 1986, c. IV, s.14-17. Ankara.
Efendi, M. E. (2000). Vak'anüvis Es'ad Efendi Tarihi, Bahir Efendi'nin Zeyl ve İlaveleriyle (1821-1826), hazırlayan: Ziya Yılmazer. İstanbul.
Efendi, Şani-zade. M. (1284). Şani-zade Tarihi . Dersaadet.
Eyüp Sabri Paşa, Çeviren. Süleyman Çelik (1992). Tarih-i Vehhabiyan (Vehhabiler Tarihi). İstanbul.
Görgün, H. (2004). Mısır. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt: XXIX, Ankara. s. 555-557.
Gözüberk, Y. İ. (2006). Arşiv Vesikaları Işığında İlk Vehhabi Devleti. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Güler, E. M. (2002). Belgelerle Osmanlı Devrinde Hicaz (Mekke-i Mükerreme) . İstanbul.
J.H.Kramers. (1979). Mısır. İslam Ansiklopedisi, cilt: VIII. Ankara. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, s. 217-269
Jorga, N. (2009). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. İstanbul.
Karal, E. Z. (1988). Osmanlı Tarihi.c.V.Ankara .TTK
Kurşun, Z. (1998). Necid ve Ahsa'da Osmanlı Hakimiyeti, Vehhabi Hareketi ve Suud Devleti'nin Ortaya Çıkışı. Ankara.
Kurşun, Z. (1998). Hicaz (Osmanlılar Dönemi). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.XVII, Ankara, s. 437-439.
Kurşun, Z. (1999). Osmanlı Devleti İdaresinde Hicaz (1517-1919). Osmanlı, cilt: II, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, s. 316-325
Kutluoğlu, M. H. (2002). Kavalalı Mehmet Ali Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.XXV, İstanbul. s.63.
Küçükaşçı, M. S. (2003). Medine. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi,c.XXVIII,Ankara. s.305-318
Küçükaşçı, M. S. (2003). Mekke. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. XXVIII, Ankara. s.555-575.
Pakalın, M. Z. (2004). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. Milli Eğitim Bakanlığı
Parlatır, İ. (2011). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara.
Pekkirişçi, A. (2011). Hariciler ve Vehhabilerin ve Ortaya Çıktıkları Dönemlerin Ortak Özellikleri. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi
Rasim, A. (2004). haz. Metin Hasırcı, Osmanlı Tarihi, cilt.IV. İstanbul., Emre Yayınları
Şeker, M. F. (2007). Osmanlılar ve Vehhabilik. İstanbul. Dergah Yayınları
Uzunçarşılı, İ. H. (1984). Mekke-i Mükerreme Emirleri. Ankara.TTK
Yıldız, G. (2009). Neferin Adı Yok, Zorunlu Askerliğe Geçişi Sürecinde Osmanlı Devleti'nde Siyaset, Ordu ve Toplum (1826-1839). İstanbul.Kitabevi.
Yörükan,Y.Z.(1953).Vehhabilik.Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi.S.1,Ankara.s. 51-67
Zinkeisen, J. W. (2011). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. c. VI, İstanbul. Yeditepe Yayınevi