PARA VAKIFLARI TEMELİNDE OSMANLI FİNANS FELSEFESİ: SOFYALI BALİ ÖRNEĞİ

Bu çalışmada Bali Efendi’nin Osmanlı dönemi finans problemine bakışı ve onun görüşlerinden hareketle Osmanlı finans felsefesinin tespiti üzerine bir giriş denemesi yapılmaktadır. Bali Efendi, yaşadığı dönemde cereyan eden para vakfı tartışmalarına, yazdığı mektuplarla doğrudan katılmıştır. O, para vakfı tartışmalarına, bir “finans meselesi” olarak bakmıştır. Bali Efendi, bir finans kurumu olarak para vakfını dinsel, tarihsel açıdan ele almış, medeniyet felsefesi açısından onu “ihtiyaç” olarak değerlendirmiş ve bu ihtiyacın finansmanı konusunda, deyim yerindeyse, devrine ait bir finans felsefesi yapmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Sofyalı Bali, para vakfı, finans disiplini, finans felsefesi

FINANCIAL PHILOSOPHY OF OTTOMAN IN BASIC CASH FOUNDATIONS: EXAMPLE OF BALI EFENDI

In this study, Bali Efendi's view of financial problem in the Ottoman era is evaluated and assigned; an introduction essay is made on financial philosophy of Ottoman by benefiting from his views. Bali Efendi participated in discussions about cash foundations directly which occurred in his period of time with the letters written by him. He viewed these discussions as financial issues. Cash foundations are financial institutions. Bali Efendi evaluated them in terms of religious and historical aspects and appreciated it as a `need` in terms of civilization philosophy. On finance of this need he, if it is right to say, made a financial philosophy belong to his period of time.

Keywords:

Sofyalı Bali, cash foundation, financial discipline, financial philosophy,

PDF

___

AKGÜNDÜZ Ahmet, (1988) İslam Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müesesesi, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
ARİSTOTELES, (2007), Nakomakhos’a Etik, Çev.Saffet Babür, Bilgesu, Ankara.
ASLAN Nasi. (1998). "Osmanlı Toplumunda Para Vakıflarının Kurumsallaşmasında Rol Oynayan Faktörler." Dini Araştırmalar, Cilt 1, Sayı 2, 93-119.
AYDIN Nurhan, COŞKUN Metin, BAKIR Hasan, CEYLAN Ali ve BAŞAR Mehmet, Finansal Yönetim, Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi yayınları, yayın no: 779, Eskişehir.
BİLMEN Ömer Nasuhi, Hukuku İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhıyye Kamusu, Bilmen, İstanbul 1969, IV, 284
BOSTANCI Ali Haydar, “Tasavvufta Etvâr-ı Seb‘a ve Sofyalı Bâlî Efendi’nin Etvâr-ı Seb‘ası” (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), MÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1996.
BÜKER Semih, AŞIKOĞLU Rıza ve SEVİL Güven, (2009), Finansal Yönetim, Beşinci Baskı, Ankara.
ÇİFTÇİ Cafer, (2001). Bursa'da Vakıfların Sosyo-Ekonomik İşlevleri. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ÇİFTÇİ Cafer, (2004), 18.Yüzyılda Bursa’da Para Vakıfları ve Kredi İşlemleri, Cilt:23, Sayı:36, Ankara.
ÇİZAKÇA Murat (1993), Risk Sermayesi Özel Finans Kurumları ve Para Vakıfları, İlmi Neşriyat, İstanbul.
ERCAN Metin Kamil ve BAN Ünsal, (2005), Değere Dayalı İşletme Finansı Finansal Yönetim, Gazi Kitabevi, Ankara.
ERDEM, Hüsamettin (1993), İlkçağ Felsefesi Tarihi, Sebat Ofset Matbaacılık, 2.Baskı. Konya.
ERGENÇ Özer. (1977). XVI. Yüzyılın Sonlarında Bursa, Yerleşimi, Yönetimi, Ekonomik ve Sosyal Durumu Üzerine Bir Araştırma, Basılmamış Doçentlik Tezi, Ankara.
DÖNDÜREN Hamdi, (1998), “16. Yüzyıl Kültürümüzde Finansman ve İstihdam Politikası”, Uludağ Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 7, Cilt: 7, Bursa.
DUYAR Utku, (2003), Yönetim ve Türkiye, www.utkuduyar.com(30.10.2009)
HEIMSOETH Heinz, (1986), Felsefenin Temel Disiplinleri, Çev.Takiyettin Mengüşoğlu, Remzi Kitabevi, İstanbul.
GITMAN Lawrence J., (1991), Principles of Managerial Finance, Sixth Edition, HorperCollins, United State of Amerika. HİLMİ Ömer, İthafü‟l-Ahlaf fî Ahkami‟l-Evkaf, Vakıflar Genel. Müdürlüğü (VGM), Ankara 1977, md. 1
KARA Mustafa, (1992), “Sofyalı Bali Efendi”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.5, İstanbul, s.20-21
KAYAHAN Cantürk ve GÖRKAŞ İrfan, (2009), Osmanlı Dönemi Bölgesel Kalkınmanın Finansman Aracı Olarak Para Vakıflarının Kullanımı, MUFAD, Sayı: 44, ISSN 1304-0391 Ekim 2009, İstanbul, s 212-227.
KINALIZADE Ali Efendi, (Tarihsiz), Ahlak-ı Alaî, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
KİRAZ Celil (2007), Sofyalı Bâlî Efendi'nin Tasavvufî Düşünce Bakımından Önem Arzeden Bazı Âyetlerle İlgili Yorumları, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 1, s. 241-278.
KOÇİ Bey (1972), Risale, Sadeleştiren, Zuhuri Danışman, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
KOYUNOĞLU Hüsnü (2008), Para Vakıfları: Muhasebe Defterlerine Göre 17. Yüzyıl İstanbul Uygulaması, Dinbilimleri Akademik Araştırmalar Dergisi, VIII, Sayı:1, s.255-303.
KOZAK İ. Erol (1985), Bir Sosyal Siyaset Müessesesi Olarak Vakıf, Akabe, İstanbul.
KURT İsmail, (1996), Para Vakıfları Nazariyat ve Tatbikat, Ensar Neşriyat, İstanbul.
LYUU Yuh Dauh, (2004), Financial Engineering and Computation, Cambridge University Press, United Kingdom.
El- MERĞÎNÂNÎ Ali b. Ebû Bekr b. Abdulcelil, (1991), el-Hidâye, Eda Neşriyat, İstanbul, III
MERİÇ Cemil, (2008), Umrandan Uygarlığa, İletişim Yayınları, İstanbul.
MUSLU Ramazan (2007), “Halvetiyye’de “Atvâr-ı Seb‘a” Yazma Geleneği ve Sofyalı Bâlî’nin Atvâr-ı Seb‘a Risalesi”, TASAVVUF: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 8, sayı: 18, ss. 43-63.
ÖNGÖREN Reşat, (2008), Füsus Şârihi Sofyalı Bâlî Efendinin Tasavvufî Çizgisi, Tasavvuf | İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-1), yıl: 9 [2008], sayı: 21, ss. 57-66.
ÖZCAN Tahsin (1999), “Sofyalı Bali Efendinin Para Vakıflarıyla İlgili Mektupları”, İslam Araştırmaları, Sayı 3, 125-155.
ÖZCAN Tahsin (2008), Osmanlı Toplumuna Özgü Bir Finansman Modeli: Para Vakıfları, Çerçeve Dergisi, s.124-128, İstanbul.
ÖZDEMİR Rifat. (1990). Ankara Hatuni Mahallesi Nakit Avarız Vakfının Kredi Kaynağı Açısından Önemi (1785-1802). V. Milletlerarası Türkiye Sosyal ve İktisat Tarihi Kongresi, Tebliğler, Ankara, 733-754.
ŞİMŞEK Mehmet. (1985). "Osmanlı Cemiyetinde Para Vakıfları Üzerinde Münakaşalar." Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXVII, 207-220.
TABAKOĞLU Ahmet, (2002), Yenileşme Dönemi Osmanlı Ekonomisi, Genel Türk Tarihi-7, Ed. Hasan Celal Güzel ve Prof.Dr. Ali Birinci, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
TUSİ Nasreddin, (2005), Ahlak-ı Nasırî, Türkçesi R.Sultanov, A.Vahab Taştan, H.Nazlıgül, Fecr Yayınları, Ankara.
YALTKAYA M.Şerafettin, (1994), Simavne Kadısıoğlu Şeyh Bedrettin, Kitabevi, İstanbul, 164-166.
ZAİM Sabahattin, (1988) “Vakıfların Milli Ekonomiye Etkileri”, V. Vakıf Haftası Semineri (7-13 Aralık 1987), VGM, Ankara. http://www.wsfinanceacademy.com/finans-nedir.html(17.11.200). http://www.osmanlicasozluk.net/osmanlica/50894-sozluk-SULEHA-anlam.html(15.05.2010