TÜRKİYE’DE PROTESTAN EĞİTİM DİZGESİ “AMERİKAN KOLEJLERİ 1839–1922”

Bu araştırma Türkiye’de kurulan Amerikan kolejlerinin dini eğitim yoluyla uygulamaya çalıştığı kültürel yayılmayı incelenmeyi amaçlamaktadır. Bu incelemenin kapsamını 1839–1922 yılları arasında faaliyet göstermiş olan sekiz Amerikan koleji ve bu kolejlerde yürütülen dini eğitim oluşturmaktadır. Betimsel yönteme dayalı olarak gerçekleştirilen bu araştırmada, veri toplanma aracı olarak yazılı belgelerden yararlanma, diğer bir deyişle doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında toplanan verilerin büyük bir kısmı American Board of Commissioner for Foreign Mission Arşivine ait çok sayıda mikrofilmden elde edilmiştir. Ayrıca İstanbul Rıza Paşa Yokuşu’nda bulunan ve Türkiye’de açılmış olan Robert Kolej haricindeki diğer kolejleri kurmuş ve bu kolejlerin hamiliğini üstlenmiş olan Amerikan Board Heyeti Arşivleri, konuyla ilgili yerli ve yabancı kaynaklar ile Amerikan okullarını kuran ya da bu okullarda faaliyet göstermiş olan kişilerin yayınlanmış araştırmaları ve anılarından da yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda Amerikan kolejlerinin temel amacı olan Protestanlaştırma faaliyetlerinin, okulların öğretim programlarında yer alan Hıristiyanlık öğretimiyle ilgili din dersleri ve örtük programlar çerçevesinde yürütülen dini uygulamalarla yoğun bir şekilde işe koşulduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda Türkiye’de faaliyet göstermiş olan Amerikan kolejlerinin en önemli niteliklerinden olan Hıristiyanlık eğitiminin tüm kolejlerde yoğun bir şekilde verilerek, bu yolla kültürel yapının dönüştürülmeye çalışıldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Amerikan Kolejleri, Dini Eğitim

PROTESTANT EDUCATIONAL SYSTEM IN TURKEY "THE AMERICAN COLLEGE 1839-1922"

This research aims to investigate cultural dissemination that the American Collages established in Turkey tried to apply through religion education. The content of this investigation was consist of eight American Collages that had been operating between the years 1839-1922 and the religious instruction conducted in these colleges. Developed on the base of descriptive methodology, written documents were used as data collection tool, in another words, document analysis method was used for this research. The large part of the data of this research was collected from the numerous microfilms provided by the American Board of Commissioner for Foreign Mission Archive. Apart from Robert College which is located on İstanbul Rıza Paşa Yokuşu in Turkey the founder and patron of the other colleges American Board Commission Archives, domestic and foreign sources on the subject, and research and memoires of the founders of the American Colleges and people who were active in these schools were also utilized. Research results showed that dissemination of Protestant values as the main goal of American Colleges was put to work intensely through the religion courses about Christianity Education that were in the curriculum and the religious applications that were in the frame of the hidden curriculum. In this context, as one of the most important characteristics of American colleges that were operated in Turkey an intense Christianity education was given at these colleges and by this way the cultural structure was tried to be converted.

Keywords:

American Colleges, Religion Education,

PDF

___

ABA, PA12–139, The Life and Death of Armenia or Euphrates College, Harput (Kharpert), Turkey. Frank Andrews Stone Professor Ofınternational Education The Universty of Connecticut Storrs, CT 06268.
ABCFM (Papers of the American Board of Commissioners for Foreign Missions) Unit 5: The Near East, 1817-1919 (ABC 16): Reel 504, 143; Reel 505, 256; Reel 508, 196; Reel 533, 219, 408, 620; Reel 606, 230, 231, 559; Reel 617, 550, 551; Reel 618, 201, 231, 232, 561, 562, 565, 585, 596; Reel 628, 775, 776; Reel 652, 726, 727; Reel 661, 268, 306, 307, 457, 458, 697, 741, 752, 791, 974; Reel 667, 64, 542, 543, 545, 577; Reel 694, 1134, 1135; Reel 703, 719, 721, 764, 808, 810; Reel 712, 466.
Anatolıa College And Girls Boarding School, Report And Catalogue (1902). Marsovan, Turkey.
Anderson, Rufus (1872). History of The Missions of The American Board of Commissioners for Foreign Missions to The Oriental Churches, Volume II. Boston: Congregational Publishing Society.
Arslanoğlu, İbrahim (2005). Misyonerlik, Batı Emperyalizminin Silahıdır. Öğretmen Dünyası. 312. 26–27.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III (1997). (5. Basım). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
Barton, James L. (1913). Educational Missions. New York: Student Volunteer Movement for Foreign Mission.
Bliss, Edwin E. (1874). Robert College. The Missionary Herald. 70 (3). March. 66–67.
Bliss, E. Munsell (1908). The Missionary Enterpise/ A Concise History of Its Object, Methods and Extension. New York: Fleming H. Revell Company.
Borak, Sadi (1997). Atatürk’ün Resmi Yayınlara Girmemiş Söylev, Demeç, Yazışma ve Söyleşileri. (2. Basım). İstanbul: Kaynak Yayınları.
Catalogue of Euphrates College (1911–1912). Boston, Massachusetts: Published by The Trustees.
Catalogue of Central Turkey College at Aintab (1901). Constantinople: Presses of H. Matteosian Bible House.
Carey, Edward F. (1906). The Eastern Turkey Theological Seminary at Harpoot. The Missionary Herald. 102 (8). August. 375–377.
Central Turkey College (1914). The Year Before The War/ Report of the President of Central Turkey College, Aintab, Turkey, to the Board of Manegers of the College, for the Year 1913–1914. Aintab: College Press.
Curtis, William E. (1911). Around the Black Sea/ Asia Minor, Armenia, Caucasus, Cicassia, Daghestan, The Crima, Roumania. New York: Hodder and Stoughton, George H. Doran Company.
Daniélou, Jean (1997). Kilisede Misyoner Düşüncesi. (Çev. A. Küçük). A.Ü.İ.F. Dergisi. 37. 101–104.
Davison, Roderic H. (1987). Osmanlı Türkiye’sinde Batılı Eğitim. Belleten. (Çev. M. Seyitdanlıoğlu). Ağustos. LI. 1031–1044. (Orijinal makalenin yayım tarihi, 1962).
Dodge, Bayard (1972). American Educational and Missionary Afforts in the Nineteenth and Early Twentieth Culturies. The Annals Of the American Academy of Political and, Social Science. 401 May. 15–22.
Dwight, Henry O. (1901). Constantinople and its Problems/ Its Peoples, Customs, Religions snd Progres. London and Edinburg: The Revell Press United States America.
Eliot, Thomas S. (1981). Kültür Üzerine Düşünceler. (Çev. S. Kantarcıoğlu). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Freely, John (2000). A History of Robert College. Voume 1–2. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Gates, Caleb F. (1940). Not To Me Only. London, Princeton, New Jersey: Priceton Universty Press.
Gökalp, Ziya (1982). Makaleler VIII. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Greene, Joseph K. (1916). Leavening The Levant. Boston, New York, Chicago: The Pilgrim Press.
Hamlin, Cyrus (1877). Among The Turks. New York: American Tract Society/ Robert Carter and Brothers.
Jenkins, Hester D. (2008). Robert Kolejin Kızları/ Misyonerlik Feminizm Yabancı Okullar. (Çev. A. Aksu). İstanbul: Dergâh Yayınları.
Jessup, Henry H. (1910). Fifty-Three Years in Syria, Volume II. New York: Fleming H. Revell Company.
Johnson, Brian (2006). Eğitim Alanında Günümüze Aktarılan Miras/ Tarsus Amerikan Koleji’nin Gelişim ve Dönüşüm Evreleri 1888–1988. (Çev. H. Cingi). İstanbul: Ofset Yapımevi.
Kaplan, Mehmet (1999). Kültür ve Dil. (12. Basım). İstanbul: Dergâh Yayınları.
Kıeser, Hans L. (2005). Iskalanmış Barış/ Doğu Vilayetleri’nde Misyonerlik, Etnik Kimlik ve Devlet 1839–1938. (Çev. A. Dirim). İstanbul: İletişim Yayınları.
Kocabaşoğlu, Uygur (2000). Anadolu’daki Amerika, Kendi Belgeleriyle 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Amerikan Misyoner Okulları. (3. Basım). Ankara: İmge Kitabevi.
Kocamanoğlu, Emine (2003). Yabancı Okullarda Din Eğitimi, Robert Kolej-Mekteb-i Sultani (Galatasaray Lisesi) Örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Köse, Ayşe (2003). Yabancı Okullarda Kızların Din Eğitimi (Arnavutköy Amerikan Kız Koleji Örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Laurie, Thomas (1885). The Ely Volume or The Contributions of our Foreign Missions. (Second Edition). Boston: American Board of Commissioners Foreign Mission.
Nilson, Paul (1924). St. Paul’s Gate, Tarsus, Turkey. The Missionary Herald. 120 (1–12). January to December. 267–268.
Stone, Frank A. (2006). Academies for Anatolia/ A Study of the Rationale Program and Impact of the Educational Istitutions Sponsored by the American Board in Turkey, 1830–2005. San Francisco, California U.S.A.: Published by Caddo Gap Press.
Smith, Judson (1900). Central Turkey College at Aintab. The Missionary Herald. 96 (6). June. 223–228.
Şişman, Adnan (2006). XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti’nde Yabancı Devletlerin Kültürel ve Sosyal Müesseseleri. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
The Anatolian (1911–12). Anatolia College, Anatolia Girls School, Anatolia Hospital. Marsovan, Turkey.
The Anatolian (1913–14). Anatolia College, Anatolia Girls School, Anatolia Hospital, The Theological Seminary. Marsovan, Turkey.
The Anatolian/ Bulletin for The Year (1920). Anatolia College, Anatolia Girls School 1919–1920. Marsovan, Turkey.
The Missionary Herald (1888). Central Turkey Mission, Aintab Station-The College. 84 (8). Agust. 354–355.
Tozer, Henry F. (1881). Turkish Armenia and Eastern Asia Minor. London: Longmans, Gren, and Co.
Washburn, George (1909). Fifty Yerars in Constantinople and Recollections of Robert College. Boston and New York: The Riberside Press Cambridge.