EKONOMİNİN ÖNEMLİ BİR PARÇASI: SAVUNMA SANAYİİ

Bir gösteri sanatı olarak tiyatro, bilinç oluşturma ve yaygınlaştırma özelliğine sahip bir sanat dalıdır. Bu özelliği dolayısıyla da tiyatro sanatı, hem Batı hem de Doğu toplumlarında tarihin çeşitli dönemlerinde belli siyasi görüşleri toplumsallaştırma amaçlı kullanılmıştır. Ancak XIX. yüzyılda Osmanlı’da tiyatro, yenileşme sonrası eski sanat biçimlerinin ortadan kalktığı alanlardan biri haline gelmiştir. Tiyatro bu yeni dönemde eskisinden farklı bir bilinç aktarım aracına dönüşmüştür. Osmanlı Batıcılaşmasına eklenmek istenen yeni ilişki ve konular yeni dönemin tiyatro sanatını da belirlemiştir. Fakat oluşan bu eklektik sanat Batılı ya da Doğulu bir kimliğin sözcüsü olamamış, geleneksel tiyatrodan kopmuş ve yeni bir atılım da gerçekleştirememiştir. Tiyatronun belli bir bilinci oluşturma ve yaygınlaştırma çabası, yenileşme döneminde Osmanlı’da yönetici kesimle sınırlı kalmış, Cumhuriyet Türkiyesi’nde ise topluma belli bir kimlik verme çabasına dönüşmüş fakat başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Biz bu çalışmamızda yenileşme dönemi Osmanlı tiyatrosunun metinleri, tiyatro yapıları ve ilişkilerinden yola çıkarak Cumhuriyet sonrasındaki süreklilik ve kopuşla beraber varsayımımızı temellendirmeye çalışacağız

Anahtar Kelimeler:

Yenileşme, Türk tiyatrosu, batılılaşma, kimlik, toplum

EKONOMİNİN ÖNEMLİ BİR PARÇASI: SAVUNMA SANAYİİ

As a performing art theater has a feature of forming and generalizing a conscious. Through this feature it has been used to socialized some political views in both Western and Eastern societies many times in history. Turkish theatre in modernization period that arised with a mission to form and shape a new identity of society in the Ottoman Empire in the nineteenth century failed in this effort. In the modernization period, the effort of forming and generalizing a conscious in the theatre was limited with goverment section in the Ottoman Empire. It changed in to an effort of giving an identity to the society in Turkish Republic, but resulted in failure. On this occasion, we tried to base our hypothesis by dealing with the modernization of Turkish theatre in the Ottoman Empire and the new topics of it and by connecting with the continuity and the rupture after the structure of Turkish Republic

Keywords:

Modernization, Turkish theater, to westernize, identity, society,

PDF

___

KİTAPLAR Akı, N. (1989). Türk Tiyatro Edebiyatı Tarihi. C.1. İstanbul: Dergâh
Akı, N. (1968). Çağdaş Türk Tiyatrosuna Toplu Bakış. Ankara: Ankara Üni.
And, M. (1983). Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu. Ankara: Türkiye İş Bankası
And, M. (1973). Elli Yılın Türk Tiyatrosu. İstanbul: Türkiye İş Bankası
And, M. (1985). Geleneksel Türk Tiyatrosu. İstanbul: İnkılap Kitabevi
And, M. (1971). Meşrutiyet Dönemi’nde Türk Tiyatrosu. Ankara: Türkiye İş Bankası
And, M. (1976). Osmanlı Tiyatrosu – Kuruluşu – Gelişimi – Katkısı. Ankara: Ankara Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi
And, M. (1972). Tanzimat ve İstibdat Dönemi’nde Türk Tiyatrosu. Ankara: Türkiye İş Bankası
Baltacıoğlu, İ. H. (1941). Tiyatro. İstanbul: Sebat
Enginun, İ. (2006). Yeni Türk Edebiyatı: Tanzimat’tan Bugüne (1839-1923). İstanbul: Dergah
Gökalp, Z. (1964). Milli Terbiye ve Maarif Meselesi. Ankara: Diyarbakırı
Tanıtma ve Türizm Derneği Gökalp, Z. (2003). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Bordo Siyah
Gökalp, Z. (2004). Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak. İstanbul: Bordo Siyah
Katoğlu, M. (t.y.). “Cumhuriyet Türkiyesi’nde Eğitim, Kültür, Sanat”, Yakınçağ Türkiye Tarihi. Haz. Sina Akşin. İstanbul: Milliyet Kitaplığı Perin, C. (1946). Tanzimat Edebiyatında Fransız Tesiri. İstanbul: İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sevengil, A. R.(1968). Meşrutiyet Tiyatrosu. İstanbul: Milli Eğitim
Sevengil, A. R.(1959). Opera Sanatı İle İlk Temaslarımız. İstanbul: Maarif
Sevengil, A. R.(1962). Saray Tiyatrosu. İstanbul: Milli Eğitim
Sevengil, A. R.(1968). Tanzimat Tiyatrosu. İstanbul: Milli Eğitim MAKALELER:
And, M. (1970). “Türk Tiyatrosunda Tarihi Oyunlar ve Bunların Yazılış
Gerekçeleri”, Uluslarası Tarih Kongresi Bildirileri. Ank.: T. T. K. s.768-773
Coşkun, İ. (1997). “Osmanlı Tarihçiliğinin Kaynakları”, Sosyoloji Yıllığı I:
Osmanlı Tarihçiliği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fak., s. 53-60
Çalışlar, A. (1995). Tiyatro Ansiklopedisi. Ankara: T. T. K., s. 650
Eğribel, E. (1997). “Osmanlı Vakanüvis Tarihçiliği”, Sosyoloji Yıllığı I:
Osmanlı Tarihçiliği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fak., s. 69-76
Eğribel, E. (1999). “Türk Tarih Tezi”, Sosyoloji Yıllığı 4:Tarih ve Sosyoloji. İstanbul: Çantay s. 121-129
Eğribel, E. – Genç, E. S. (2001). “XIX. Yüzyıl Osmanlı Siyasi Yaşamı”,
Sosyoloji Yıllığı 8: XIX. Yüzyıl. İstanbul: Kardeşler s. 144-173
Gerçek, S. N. (20 Ocak 1944). “Otuz Beş Senenin Tarihçesi”, Akşam Gaz.
Gerçek, S. N. (2001). “İlk Türk Tiyatrosu ve İlk Türk Piyesi”, Yaşamı,
Yapıtları, Kitaplarına Girmemiş Seçme Yazıları. Ankara: Kültür Bak.s.75-80
Nutku, Ö. (1970). “Ortaoyununda Yabancılaştırma Kavramı”, Tiyatro
Araştırmaları Dergisi. Sayı 1. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi Ortaylı, İ. (1976). “Tiyatroda Tarihi Oyunlar Üzerine Bir Analiz Denemesi”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi. Sayı 7.
Ankara: A. Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi. s. 217-232
Sezer, B. (1989). “Türk Sosyologları ve Eserleri I”, Sosyoloji Dergisi.
Dizi - 1.Sayı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi s. 1-96
Sezer, B.- Eğribel, E.- Özcan, U. (2002). “II. Meşrutiyetten Cumhuriyete
Düşünce Mirası”, Sosyoloji Yıllığı 9: XX. Yüzyıl. İstanbul: Öncü Basım s. 425-435
Şan, M. K. (2001). “XIX. Yüzyıl Geçiş Dönemi Aydını Üzerine”,Sosyoloji
Yıllığı 8:XIX. Yüzyıl. İstanbul: Kardeşler. s.243-254
Tüfekçioğlu, H.(1997).“Son Dönem Osmanlı Tarihçiliği”,Sosyoloji Yıllığı1:
Osmanlı Tarihçiliği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Ed. Fakültesi. s. 77-84
Yesarı, M. (1 Mayıs 1944). “Tuluat ve Tuluatçılar”, Perde ve Sahne Dergisi. Sayı 18. s. 4-15 OYUNLAR
Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemi Oyunları: Ali Bey. (1970). Çalma Kapıyı Çalarlar Kapını (Çıngırak). (ilk basım 1876) Tiyatro Araştırmaları
Dergisi. Ankara: Sayı 1 (2003). Çok Bilen Çok Yanılır. (ilk basım 1916). İst.: Ekrem, R. M. Bordo Siyah
Güntekin, R. N. (1972). Hançer. (ilk basım 1920). İstanbul: İnkılap Kitabevi Gürpınar, H. R.
(1960). Mürebbiye. (ilk basım 1908). İstanbul: Nurgök Kemal, N.
(2004). Vatan yahut Silistre. (ilk basım 1873). İstanbul: Bordo Siyah Yayınları
(1974). Zavallı Çocuk. (ilk basım 1873). İstanbul: Remzi
(1990). Akif Bey. (ilk basım 1874). İstanbul: Milli Eğitim
(2004). Gülnihal. (ilk basım 1875). İstanbul: Parıltı
(1989). Kara Bela. (ilk basım 1908). Ankara: Kültür Bak.
(1975). Celâlettin Harzemşah. (ilk basım 1875). İst.: Dergah
(1998). Eyvah. (ilk basım 1872)
Avrupanın Eski Medeniyeti. (ilk basım 1875) - Çerkez Özdenler. (ilk basım 1885) - Furs-i
Kadimde bir Facia yahut Siyavuş. (ilk basım 1885) - Açıkbaş. (ilk basım 1875) - Çengi Yahut
Danış Çelebi. (ilk basım 1885)Bütün Oyunları. Haz. İnci Enginun. İst.: Dergah
Celal, M. (1936). Köprülüler. (ilk basım 1912). İstanbul: Kanaat Kitabevi
(1936). Demirbaş Şarl. (ilk basım 1913). İstanbul: Kanaat Kitabevi
(1936). İstanbul Efendisi (ilk basım 1913). İstanbul: Kanaat (1936). İtaat İlâmı. (ilk basım 1923).
İstanbul: Devlet Basımevi (1936). Kaşıkçılar. (ilk basım 1920). İstanbul: Kanaat Kitabevi
(1936). Lale Devri. (ilk basım 1914). İstanbul: Kanaat Kitabevi
Nahit, T. - R. Nevvare. (2004). Jön Türk. (ilk basım 1908). İst.: Bordo Siyah
Nahit, T.–Ş. Süleyman(2004). Ben…Başka, (ilk bas.1913). İst.: Bordo Siyah
Nevvare, R. (1976). “Tesir-i Aşk” (ilk basım 1902), Tiyatro Araştırmaları Dergisi. Sayı 7
Ozansoy, F. A.(1969). Nedim ve Lale Devri. İstanbul: Milli Eğitim Şinasi (1989). Tarhan, A. H. (1998)
Yadigar-ı Harb. (ilk basım 1917) -Sabr-u Sebat, (ilk basım 1875) - İçli Kız, (ilk basım 1875) - Abdülhak Hamid Tarhan Tiyatroları. C:I. Haz. İnci Enginun. İstanbul: Dergah Yayınları
Tarık yahut Endülüs Fethi. (ilk basım 1880). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi
Finten (ilk basım 1898). İstanbul: Dost Kitaplar
Zor Nikah. (ilk basım 1869) İstanbul: Remzi
Tartüf – Azarya – Savruk - Okumuş Kadınlar – Dudukuşları - Kadınlar Mektebi. İstanbul: Kanaat Kocalar Okulu. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi Zoraki Tabip. İstanbul: Remzi Kitabevi (1970)
Cumhuriyet Dönemi Oyunları: Altan, Ç. Asena, O. (1998). Hürrem Sultan. Ankara: Milli Eğitim Basımevi
(1998). Tohum ve Toprak. Ankara: Milli Eğitim Basımevi Başkut, C. F.(1972).
Büyük Şehir – Ayarsızlar - Hacı Kaptan - Küçük Şehir - Koca Bebek. Bütün Eserleri. C:1, İst.: İnkılap ve Aka (1972). Paydos - Sana Rey Veriyorum – Soygun - Kadıköy
İskelesi – Makine - Harputta Bir Amerikalı. Bütün Eserleri. C:2. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri (1936). Bir Kavuk Devrildi. (ilk basım 1929). İstanbul: Kanaat
(1936). Fermanlı Deli Hazretleri. (ilk basım 1924). İst.: Kanaat
(1969). Boş Beşik. İstanbul: İmbat Yayınları
(1969). Ezik Otlar. İstanbul: İmbat Yayınları
(1969). Vur Emri. İstanbul: İmbat Yayınları
(1962). Nalınlar. İstanbul: Kent Yayınları Çağan, S. Çağlar, B. K. Çamlıbel, F. N. Ezine, C. Giz, A. Karay, R. H.
Kısakürek, N. F.(1959). Bir Adam Yaratmak. Ankara: Ayyıldız Matbaası
(1940). Para. İstanbul: Semih Lütfi Kitabevi
Kurşunlu, N. (1952). Branda Bezi. İstanbul: Yeditepe Yayınları
(1967). Fatih. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi
(1933). İnkılap Çocukları. İstanbul: Hakimiyeti Milliye Nayır, Y. N.
Oflazoğlu, A. T.(1967). Deli İbrahim. İstanbul: Kent Yayınları Ozansoy, H. F.
(1933). On Yılın Destanı. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi Sayın, H. Sinanoğlu, N. H.(1934)
Bir Zabitin On Beş Günü. İstanbul: Devlet (1934). Sakarya. İstanbul: Devlet Matbaası
(1964). Keşanlı Ali Destanı. İstanbul: İzlem Yayınları Taner, H.