Batı’da ve Türklerde Egemenlik Kavramı

Devlet, egemenlik gibi kavramlar arasındaki ayrılmaz ilişki, farklı toplumlarda değişik biçimlerde cereyan etmiştir. Batı’da farklı dönemlerde değiştiği halde; Türklerde formel değişikliklerin dışında, bu ilişkiler öz itibariyle aynı devam etmiştir. Kavramlar, bunların aralarındaki ilişkiler; Batı’da dinamik bir yapı göstermiş ve yeni koşullar yaşanan değişimde etkili olmuşken; tarih boyunca Türklerde, Batı’dan farklı olarak öz itibariyle daha statik ve özgün bir biçimde Türk siyasal kültüründeki yerini almıştır. Örneğin Türklerde, tartışmasız bir biçimde egemenliğin kaynağı Tanrı kabul edilmekte ve egemenlik iktidardaki kutsal hanedana Tanrı tarafından verildiği görüşü benimsenmiş ve egemenlik hanedan üyeleri arasında paylaştırılmıştır. Türkler açısından çok büyük bir değişim olan İslam’ın kabulü ile birlikte, tüm alanlarda İslam belirleyici olmasına rağmen; Orta Asya geleneği, ağırlıklı olarak devam etmiş ve bu dönemde de genel hatlarıyla özünü kaybetmeden İslami bir biçim kazanarak sürmüştür. Özellikle töre kavramı, Türklerde önemli bir yere sahip olup, egemenlik ilişkisinde belirleyici rol oynamıştır. Böylelikle Türk tarihi boyunca iktidar-halk arasındaki egemenlik ilişkisi töre kavramı aracılığı ile dengelenmiş ve iktidarlara hiçbir zaman despot olma imkanı doğmamıştır.

The Sovereignty Concept in Europe and Turks

An inseparable relation between concepts of state, sovereignty, and governer-citizen has continued in different ways in various societies. This relation has been changed in a natural way in European countries whereas it has been continued, except some formal changes, as unchanged in Turkish society. These concepts, and relations and processes between these concepts continued in line with expectations to new conditions and exhibited a dynamic structure in European political life. Whereas, they took their places in Turkish political history as original and genuine static characteristic from middle-asian era to Ottoman times. For example, in Turks, the God is accepted as the sole source of sovereignty, and the idea of that, this sovereignty is transferred to the dynasty in power and shared between the dynasty members. This caused one man Ülüş System. Even though Islam played a major role in defining every aspect of the life after acceptance of Islam, it could not erased middle-asian tradition totally, and continued without losing its main essence in an Islamic look. Especially, “Töre (Moral laws)” concept had an important place in Turkish society and played an important role in governer-citizen relation. During Turkish history, a relation between governer-citizen balanced with “Töre” concept, and idea of that, did not allow the Power to be despotic.

PDF

___

KİTAPLAR
-Abadan, Yavuz, (1952), Amme Hukuku ve Devlet Nazariyeleri, Ankara.
-Ağaoğulları, Mehmet Ali, (1987), Siyasal Düşünceler Tarihi-1-2 Ders Notları, AÜSBF, Ankara.
-Akın, İlhan F., (ty), Kamu Hukuku, Üçdal Neşriyat, İstanbul.
-Arat, Reşid Rahmeti, (1959), Kutadgu-Bilig (Çeviri), Ankara.
-Arsal, S. Maksudi, (1947 ), Türk Tarihi ve Hukuk, İÜHF, İstanbul.
-Arsel, İlhan, (1968), Anayasa Hukuku (Demokrasi) Sıralar Matbaası, İstanbul.
-Arslan, Ahmet, (ty.), İbn Haldun’un İlim ve Fikir Dünyası, KTB Yay., Ankara.
-Avcıoğlu, Doğan, (1993), Türklerin Tarihi, C.I, Tekin Yayınevi, İstanbul.
-Aydın, Mustafa, (1997), Kurumlar Sosyolojisi, Vadi Yay., Ankara.
-Barthold, V.V., (1975), Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler(Hz.: K Kopraman), Ankara.
-Boetie, Etienne De La, (1987), Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev (Çev.: M. Ali Ağaoğulları), Bilim/ Felsefe/Sanat Yay., İstanbul.
-Bolay, S. Hayri, (1996), Felsefi Doktrinler ve Terimler Sözlüğü, Akçağ Yay., Ankara.
-Cin, Halil ve Akgündüz, Ahmet, (1990 ), Türk-İslam Hukuk Tarihi, C.I, İstanbul.
-Daver, Bülent, (1993), Siyaset Bilimine Giriş, Siyasal Kitabevi Yay., Ankara.
-Dönmezer, Sulhi, (1978), Sosyoloji, İİTİA Yay., İstanbul.
-Dursun, Davut, (1992), Osmanlı Devleti’nde Siyaset ve Din, İşaret Yay., İstanbul.
-Ergin, Muharrem, (1970), Orhun Abideleri, İstanbul.
-Fazlurrahman, (1995), İslam’da Siyaset Düşüncesi (Çev.: K. Güleçyüz), Pınar Yay., İstanbul.
-Genç, Reşat, (1981), Karahanlı Devlet Teşkilatı, KB Yay., İstanbul.
-Göze, Ayferi, (1993), Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, Beta Yay., İstanbul.
-Güler, Ali, (1996), Türk Yönetim Anlayışının Kaynakları, Ocak Yay., Ankara.
-Güngör, Erol, (1996), Tarihte Türkler, Ötüken Yay., İstanbul.
-Güriz, Adnan, (1987), Hukuk Başlangıcı, AÜHF, Ankara.
-Habermas, Jurgen, (2002), Küreselleşme ve Milli Devletlerin Akıbeti, Bakış Yay., İstanbul.
-Hamidullah, Muhammed, (1979), İslam’da Devlet İdaresi, Nur Yay., Ankara.
-Huntington, P. ve Dominguez, J., (1975), Siyasal Gelişme(Çev.:E. Özbudun), SİD Yay., Ankara.
-İbn Haldun, “Hakikatül Mülk”, Mukaddeme, 23 Fasıl.
-Kafesoğlu, İbrahim, (1980), Eski Türk Dini, KB Yay., Ankara.
-Kafesoğlu, İbrahim, (1980), Kutadgu Bilig ve Kültür Tarihimizdeki Yeri, KB Yay., İstanbul.
-Kafesoğlu, İbrahim, (1997), Türk Milli Kültürü, Ötüken Yay., İstanbul.
-Kapani, Münci, (1989), Politika Bilimine Giriş, Bilgi Yayınevi, İstanbul.
-Kılıçbay, M. Ali, (1985), Feodalite ve Klasik Dönem Osmanlı Üretim Tarzı, Ankara.
-Köseoğlu, Nevzat, (1997), Devlet “Eski Türklerde, İslam’da ve Osmanlı’da”, Ötüken Yay., İstanbul.
-Kubalı, H. Nail, (1959), Esas Teşkilat Hukuku Dersleri, İstanbul.
-Lipson, Leslie, (1978), Politika Biliminin Temel Sorunları (Çev.:T. Karamustafaoğlu), AÜHF, Ankara.
-Mardin, Şerif, (1983), Din ve İdeoloji, İletişim Yay., İstanbul.
-Mizamül-mülk, (1999), Siyasetname (Haz.: M. A. Köymen,), TTK Yay., Ankara, I.Fasıl.
-Mumcu, Ahmet, (1986), Atatürk’e Göre Milli Egemenlik, TBMM Yay., Ankara.
-Mumcu, Ahmet, 1963, Osmanlı Devleti’nde Siyaseten Katl, Ajans-Türk Matbaası, AÜHF, Ankara.
-Ögel, Bahaddin,(1932), Türkler’de Devlet Anlayışı (13.Yy’a Kadar), MEB. Yay., Ankara.
-Ögel, Bahaddin, (1979), Türk Kültürünün Gelişme Çağları, C. I, II, MEB. Yay., Ankara.
-Rasonyi, Laszlo, (1996), Tarihte Türklük, TKAE Yay., Ankara.
-Rosonyi, Laszlo, (1971), Tarihte Türkler, Ankara.
-Rousseau, J. J., (1992 ), Toplum Anlaşması, MEB Yay., İstanbul.
-San, Coşkun, (1971), Max Weber’de Hukukun ve Meşru Otoritenin Sosyolojik Analizi, Ankara.
-Sencer, Muzaffer, (1974 ), Dinin Türk Toplumuna Etkileri, İstanbul.
-Spuler, Bertold, (1981), Göktürklerin Dini ve Kültürü Üzerinde Bazı Mülahazalar, C.II, TTK. Yay., Ankara.
-Taneri, Aydın, (1981), Türk Devlet Geleneği, Ankara.
-Tatar, Taner, (1997 ), Türk Yönetim Sistemi, Turan Yay., İstanbul.
-Togan, Zeki, V., (1946), Umumi Türk Tarihine Giriş, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul.
-Tunaya, T. Zafer, (1970), Türkiye’nin Siyasi Gelişmeleri: Eski Türkler, İslam Devleti, Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Baha Matbaası, İstanbul.
-Turan, Osman, (1996), Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi, Boğaziçi Yay., İstanbul.
-Tunçay, Mete (Derleyen), (1969), Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi-1-2-3, AÜSBF, Ankara.
-Üçok, Coşkun/Mumcu, Ahmet, (1987), Türk Hukuk Tarihi, Savaş Yay. Ankara.
-Weber, Max, (1993 ), Sosyoloji Yazıları(Çev.:T. Parla), Hürriyet Vakfı Yay., İstanbul.
-Weber, Max, (2002), Sosyoloji’nin Temel Kavramları(Çev.: M. Beyaztaş), Bakış Yay., İstanbul.
-Yusuf Has Hacib, (1947), Kutadgu-Bilig,(Yay: R. Rahmeti Arat,), I, (Metin), İstanbul.
-Yücekök, Ahmet, (1983), Türkiye’de Din ve Siyaset, Gerçek Yay., İstanbul.
MAKALELER
-Davutoğlu, Ahmet,(1995), “Seçim Sistemleri ve Siyasi Meşruiyet”, Aksiyon, Sayı:51, (Kasım-Aralık)
-Gömeç, Saadettin, (1996), “Kağan ve Katun“, Gök Dergisi, Ankara, C.II, Sayı:15.
-İnalcık, Halil, (1959),“Osmanlılar’da Saltanat Veraseti Usulü ve Türk Hakimiyet Telakkisiyle İlgisi”, AÜSBF Dergisi, C.XIV, Sayı: 1.
-Köprülü, M. Fuad, (1943), “Ortazaman Türk Hukuki Müesseseleri; İslam Amme Hukukunda Ayrı Bir Türk Amme Hukuku Yok mudur?”, II. TTKS, İstanbul.
-Mardin, Şerif, (1999), “Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez-Çevre İlişkileri”, Türkiye’de Toplum ve Siyaset (Makaleler I), İletişim Yay., İstanbul.
-Mumcu, Ahmet, (1985), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Egemenlik Kavramı ve Gelişmesi”, I.Milli Egemenlik Sempozyumu, Ankara.
-Özdemir, M. Niyazi, (1990), ”Türk Devletlerinde Hakimiyetin Mahiyeti ve Kaynağı“, Türk Yurdu Dergisi, C.X, Sayı: 29, (Ocak).
-Taşagıl, A., (1992), “Göktürklerde İnsani Değerler ve İnsan Hakları“, Türklerde İnsani Değerler ve İnsan Hakları, İstanbul.
-Turan, Osman, “Kılıç Arslan II”, İslam Ansiklopedisi, C.VI.
-Vergin, Nur, (1996), “Siyaset, İlgisizleşme ve Türkiye’de Temsil Sorunu”, Türkiye Günlüğü, Sayı:38, (Ocak-Şubat).