Okulda Sağlık Eğitimi Yoluyla Beslenme Ve Bedensel Etkinlik Davranış Değişimi

Okul çağındaki çocuklar yetersiz dengesiz beslenme ve sedanter yaşam alışkanlıklarından en çok etkilenen grupların başında gelmektedir. Öğün atlama, şeker, tuz ve yağ içeriği yüksek yiyecek-içecek tüketimi, televizyon ve bilgisayar başında uzun zaman geçirmek bu uygulamaların başında yer almaktadır. Çocukluk dönemindeki bu yanlış beslenme uygulamaları büyüme gelişme geriliği ve obezitenin nedenlerindendir. Ayrıca uzun dönemde sedanter yaşamın diyabet, kolon kanseri, yüksek kan basıncı ve kolestrol gelişmesi riskini arttırdığı yapılan çalışmalarla desteklenmektedir. Okullarda yapılacak sağlık eğitimi konuları çocukların yaşına, zeka düzeylerine ve gereksinimlerine göre belirlenmelidir. Sağlık eğitimi çalışmalarında bilgi ile davranış bütünleştirilmelidir. Böylece çocukların sağlıkla ilgili kavramları daha iyi anlamaları sağlanabileceği gibi, tüm yaşantıları boyunca gerekli olacak bazı davranış biçimlerini benimsemeleri de gerçekleşebilir. Etkili sağlık eğitimi programları sınıf odaklıdır. Tüm okul personelinin katılımıyla, aileye ve topluma ulaşmanın yollarını da içermelidir. Sağlık eğitimi konuları katılımcı ve karşılıklı etkileşimi sağlayıcı eğitim teknikleriyle sunulmalıdır. Aynı zamanda sağlık eğitimi programları davranışı etkileyen hazırlayıcı, olanak sağlayıcı ve güçlendirici faktörlerle öğrenme deneyimlerini birleştirmelidir. Çünkü yüksek derecede güdülenmiş ve güçlendirilmiş bir davranış eğer olanaklı kılınmaz ise önlenecek ve yapılmayacaktır. Bu nedenle okul çağındaki çocukların sağlık eğitimlerinde sadece bilgi, tutum ve becerilere odaklanan programlar yerine davranışları olanaklı kılıcı faktörleri ortaya çıkaran, olumlu sağlık davranışlarını güçlendirmeyi sağlayan yöntemler ve araç-gereç ile donanmış programlar hazırlanmalıdır.

BEHAVIOR CHANGE FOR NUTRITION AND PHYSCIAL ACTIVITIES THROUGH HEALTH EDUCATION AT SCHOOL

One of the main groups which effected from malnutrition, unbalanced diets and sedentary habits is school age children. Skipping meals, consuming foods that have more sugar, salt and fat, spending more time with television and computer are mainly sedentary habits. These malnutrition habits in childhood are the reasons of growth retardation and obesity. Studies are also supported the findings that sedentary life style causes increasing risks for diabetes, colon cancer, high blood pressure and occurrence of cholesterol. Heath education topics at schools should be established according to ages, intelligent levels and needs of children. Knowledge and practice should be integrated in these health education activities. By this way, it provides to better understanding for health concepts and adopting some behavior styles for lifelong habits. Effective health education programs are focused on classroom. But also it should concern with reached to families and society by attendance of all school personals. Health education issues should be presented by participating and interactive education techniques. Also, health education program should integrate the preparing, enabling and strengthen factors which effect behaviors of person. If a highly motivated and strengthened behavior could not be achieved; this would be precluded and wouldn't be performed. Therefore, the programs include the methods and tools for uncovering the factors that enabled behavior changing and strengthened the positive health habits should be arranged, instead of health education programs for school-age children that focused on knowledge, behaviors and skills.

PDF

___

1. Hayta A, Şanlıer N. İlkoğretim 6. 7. 8. sınıf öğrencilerinin beslenme davranışları ve sosyal onaylanma isteği. Milli Eğitim Dergisi 2007;174:193-205.
2. Keskin M. Yatılı ilköğretim bölge okullarında öğrencilere verilen beslenme eğitiminin besin tüketimlerine etkisinin araştırılması. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitü- sü Yüksek Lisans Tezi, 2009.
3. Ünüsan N. Avrupa Birliğine üye ülkelerde beslenme eğitimi ve Türkiye için öneriler. Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi 2005;33:167.
4. Küzdere Y. Çubuk ilçesi'nde iki ilköğretim okulunda okuyan üçüncü sınıf öğrencileri arasında yeterli ve dengeli beslenme konusunda bir müdahale araştırması. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2008
5. Lobstein T, Baur L, Uauy R. Obesity in children and young people: a crisis in public health. Obesity Reviews 2004;5:4-85.
6. Wang Y, Lobstein T. Worldwide trends on childhood overweight and obesity. International Journal of Pediatric Obesity 2006;1:11-25.
7. World Health Organization. Diet, nutrition and the prevention of chronic diseases. WHO Technical Report Series:916. Erişim adresi: http://whqlibdoc.who.int/trs/WHO_TRS_916.pdf Erişim tarihi: 15 Nisan 2009
8. Özçırpıcı B, Şahinöz S, Özgür S, Bozkurt İ. Gaziantep ilinde şişmanlık prevelansı. IX. Ulusal Halk Sağlığı Kongre Kitabı: 37, 2004, Ankara.
9. T.C Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı. Sağlık hizmetlerinde okul sağlığı kitabı. Ankara: Yücel Ofset, 2008;56-65.
10. Lee SU, Burgeson CR, Fulton SE, Spaın CG. Physical education and physical activity: results from the school health policies end programs study 2006. The Journal of School Health 2007;77:435-463.
11. U.S. Department of Health and Human Services. Physical activity guidelines advisory committee report. Washington, DC:U.S. Department of Health and Human Services; 2008.
12. Mokdad AH, Ford ES, Bowman BA, et al. Prevalence of obesity, diabetes, and obesity-related health risk factors, 2001. Journal of the American Medical Association 2003;289:76-79.
13. Öztora S. İlköğretim çağındaki çocuklarda obezite prevalansının belirlenmesi ve risk faktörlerinin araştırılması. Sağlık Bakanlığı Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Uzmanlık Tezi, 2005.
14. American Academy of Pediatrics. Children, adolescents and television. Pediatrics 2001;107:423-426.
15. World Health Organization. Health behavıour ın schoolaged chıldren ınternatıonal report from the 2005/2006 survey. Erişim adresi: http://www.euro.who.int/Document/E91416.pdf. Erişim tarihi: 5 Haziran 2009.
16. Okul Çağı Çocukların Sağlık Araştırması Türkiye 2006 Raporu. İstanbul: Üniform basım, 2009;48-55.
17. T.C Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı. Birinci basamak sağlık çalışanlarına yönelik okul sağlığı rehberi. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayını, 2005;15.
18. Pekcan H. Okul sağlığı. Halk sağlığı temel bilgiler kitabı (ı) içinde Ed: M Bertan, Ç Güler, Hacettepe Üniversitesi Hastanesi Basımevi, Ankara 2006; 459-461.
19. Özvarış ŞB. Sağlık eğitimi ve sağlığı geliştirme. Ankara: Hacettepe Halk Sağlığı Vakfı, 2001;18-19.
20. Güler Ç, Akın A. Sağlık eğitimi ve iletişimi. Halk sağlığı temel bilgiler kitabı (ı) içinde Ed: M Bertan, Ç Güler, Güneş Kitabevi Ltd. Şti, Ankara 1995; 421-432.
21. T.C Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı. Okullarda sağlık eğitimi: Mevcut durum. Ankara: Sağlık Bakanlığı yayını, 2005;1-7.
22. Potts L, Mandleco L. Pediatric nursing. USA: Delmar & Thomson Learning Press; 2002.
23. Gidding S, Dennison A, Birch L, et al. Dietary recommendations for children and adolescents: a guide for practitioners. Pediatrics 2006;117:544-559.
24. Sallis F, Patrick K, Frank E, et al. Interventions in health care settings to promote healthful eating and physical activity in children and adolescents. Preventive Medicine 2000; 31:112-120.
25. Regis D. Pastoral models: Personal development and "self empowerment" in health education. Erişim adresi: http: //www. ex. ac.uk/sheu/Phd/2b.html. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2009.
26. Özyurt B. Manisa kent merkezinde okul sağlığı düzeyinin tanımlanması. Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Uzmanlık Tezi,2004.
27. Özvarış ŞB, Demirel Ö. Öğrenen merkezli tıp eğitimi: Eğitici rehberi. Ankara: Türk Tabipler Birliği Merkez Konseyi yayını,2002.
28. Özden Y. Öğrenme ve öğretme. Ankara: Önder Matbaacılık, 1998;183.
29. Özvarış ŞB. Sağlık eğitimi ve sağlığı geliştirme. Ankara: Hacettepe Halk Sağlığı Vakfı, 2001;18-19.
30. Gürbüz K. Olumlu sağlık davranışlarının kazandırılmasında okul sağlığı hemşireliği uygulamaları. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2006.
31. Aslan D. Sağlığın geliştirilmesinde yeterli ve dengeli beslenme: Halk sağlığı profesyonellerine yönelik bilgiler. İzmir: HASUDER İzmir Çalıştay kitabı, 2009; 45-47 . 32. Friel S, Kelleher C, Geraldine Nolan P. Evaluation of the nutrition education at primary school (NEAPS) programme. Public Health Nutrition 1999;2:549-555.
33. Harrison M, Burns CF, McGuinness C, et al. Influence of a health education intervention on physical activity and screen time in primary school children: 'Switch Off-Get Active'. Journal of Science and Medicine in Sport 2006; 9:388-394.
34. Reynolds KD, Franklin FA, Binkley D, et al. Increasing fruit and vegetable consumption of fourth-graders: results from the High 5 Project. Prev Med 2000;30:309- 319.
35. Matvienko O. Impact of a nutrition education curriculum on snack choices of children ages six and seven years. J Nutr Educ Behav 2007;39:281-285.
36. Milli Eğitim Bakanlığı okul kantinlerinde gıda satışı genelgesi. Erişim adresi: http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/34/33/74244 3/dosyalar/2013_01/14024238_okulkantinlerigenelgesi.pd f. Erişim tarihi:21 Ağustos 2011
37. Cullen KW, Baranowski T, Rittenberry L, Olvera N. Social-environmental influences on children's diets: results from focus groups with African, Euroland, Mexican-American children and their parents. Health Educ. Res 2000a;15:581-590.
38. Gotmarker S, Cheung L, Peterson K, Chomitz G. Impact of a school-based interdisciplinary intervertion on diet and physical activity among urban primary school children. Arch Pediatr Adolesc Med 1999;153:975-983.
39. Garipağaoğlu M, Özgüneş N. Okullarda beslenme uygulamaları. Çocuk Dergisi 2008; 8:152-159