ÇOK BOYUTLU PERFORMANS DEĞERLENDİRME ARACI OLARAK BALANCED SCORECARD MODELİNİN ÇİMENTO SEKTÖRÜNDE KULLANILMASI

Bu çalışmada çok boyutlu performans değerleme modellerinden Balanced Scorecard (BSC) modelinden yola çıkılarak, ülkemiz çimento sektöründe faaliyet gösteren firmaların performans değerlendirme çalışmalarında kullanabilecekleri bir model önerisi oluşturma amaçlanmıştır. Uygulamada modelin mimarları Kaplan ve Norton’un (1992) önerdikleri klasik modelde yer alan 4 boyut (finansal, müşteriler, işletme içi süreçler ve öğrenme gelişme) temel alınarak boyutlar içerisinde yer alan performans ölçütleri literatürdeki çalışmalardan derlenmiştir. Boyutlar içerisindeki ölçütlerin ağırlıkları Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) yöntemi kullanılarak hesaplanmıştır. Oluşturulan model, Adana Çimento firmasının 2013-2015 yılı verileri üzerinde uygulanmıştır. Uygulamada, veriler özgün olarak oluşturulan puanlama ölçeği ile normalleştirilmiştir. Çalışma sonucunda, yöneticilerin görüşleri alınarak belirlenen performans ölçütlerinin ağırlıkları ile çimento firmalarının kullanılabilecekleri bir BSC modeli oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Balanced Scorecard Yöntemi, Analitik Hiyerarşi Süreci, Çimento Sektörü

USING BALANCED SCORECARD MODEL AS A MULTIDIMENSIONAL PERFORMANCE ASSESSMENT TOOL IN CEMENT INDUSTRY

The aim of this study is to propose a model based on Balanced Scorecard (BSC) Model, which is a multi-dimensional performance assessment model, that can be used in the performance assessment of the companies operating in the cement industry in Turkey. In practice, four dimensions (financial, customer, internal processes, and learning and development perspectives) in the classical model proposed by Kaplan and Norton (1992) have been used as a base and the performance criteria in the dimensions are compiled from the studies in the literature. The weights of the criteria in the dimensions have been determined by using the Analytical Hierarchy Process (AHP) method. The developed model has been applied to Adana Cement Plant's data between 2013-2015. In the implementation process, the data have been normalized by using a specific scoring scale. At the end of the study, a BSC model which can be used by cement companies has been developed by using performance criteria weights determined by getting the opinions of the managers.

Keywords:

Balanced Scorecard Method, Analytic Hierarchy Process, Cement Industry,

PDF

___

Abdolshah, M., Javadinia, M., Astanbous, M. & Eslami, M. (2002). An integrated approach to analyze strategy map using BSC–Fuzzy AHP: A case study of auto industry. Management Science Letters, 2(2): 705-712.
Acar, O. (2006). Bireysel bankacılıkta ürün geliştirme sürecinin bir alt süreci olarak rekabetçi fiyatlama stratejisi ve bu stratejiye göre fiyatlama yönteminin AHP tekniği ile belirlenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Ahn, H. (2001). Applying the Balanced Scorecard concept: An experience report. Long Range Planning Journal, 34(4): 441-461.
Akça Albeniz, A. Z. (2014). Balanced Scorecard performans yönetim sistemi ile halka arz sonrası performans analizi ve bir uygulama: BİST’de işlem gören gıda perakende sektöründe yer alan şirketlerin performans analizi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Aktürk, A. & Özgür E. (2011). Otel işletmelerinde bir faaliyet denetim aracı olarak kurumsal karnenin uygulanabilirliği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Nisan (2011): 17-32.
Aktürk, A. , Okutmuş E. & Yirik Ş. (2013). Konaklama sektöründe finansal boyutuyla bir kurumsal karne uygulaması. World of Accounting Science, 15(1): 109-122.
Amaratunga, D. , Baldry D. & Sarshar M. (2001). Process improvement through performance measurement: The Balanced Scorecard methodology. Work Study, 50(5): 179-188. (https://doi.org/10.1108/EUM0000000005677)
Andersen, H. , Cobbold I. & Lawrie G. (2001). Balanced Scorecard implementation in SMEs: Reflection in literature and practice. SMES Conference Paper, Copenhagen, Denmark. https://s3.amazonaws.com/academia.edu.documents/3469528/Barriers_to_Effective_Product_Development_Within_SMEs_In_the_Medical_Manufacturing_Sector.pdf?AWSAccessKeyId=AKIAIWOWYYGZ2Y53UL3A&Expires=1509182605&Signature=3GbpogDmqIqPC28HcEHBr23XBbY%3D&response-content-disposition=inline%3B%20filename%3DBarriers_to_Effective_Product_Developmen.pdf#page=103
Asil, E. , Shahraki A. & Shahgholian K. (2013). Ranking critical success factor in chaos management using BSC and AHP method. Management Science Letters, 3(6): 1649-1654.
Bentes, A. V. , Carneiro J., Da Silva J. F. & Kimura H. (2012). Multidimensional assessment of organizational performance: Integrating BSC and AHP. Journal of Business Research, 65(12): 1790-1799.
Coşkun, A. (2007). Stratejik performans yönetimi ve performans karnesi. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
Çelikdin, H. K. A. (2013). Balanced Scorecard ile analitik hiyerarşik proses yönteminin kullanılabilirliği üzerine bir uygulama. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(2): 142-151.
Çukurçayır, M. A. & Eroğlu H. T. (2004). Yerel yönetimlerde yeniden yapılanmaya farklı bir yaklaşım: Verimlilik ve başarı karnesi (Balanced Scorecard). Sayıştay Dergisi, (53): 41-67.
DeBusk, G. K. , Brown R. M. & Killough L. N. (2003). Components and relative weights in utilization of dashboard measurement systems like the Balanced Scorecard. The British Accounting Review, (35): 215-231.
Dinçer, T. (2009). Stratejik planların izlenebilirliği çerçevesinde Balanced Scorecard. T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Ankara.
Elitaş, C. & Ağca V. (2006). Firmalarda çok boyutlu performans değerleme yaklaşımları: Kavramsal bir çerçeve. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1): 345-369.
Farid, D. , Nejati M. & Mirfakhredini H. (2008). Balanced Scorecard application in universities and higher education institutes: Implementation guide in an Iranian context. Annals of University of Buchares, Economic and Administrative Series, 2(2008): 31-45. https://search.proquest.com/openview/ca9bacd3bb4d0c2c029cfcbba4769352/1?pq-origsite=gscholar&cbl=2032297 Feng, L. & Hongwei D. (2008). Mine safety management performance evaluation based on BSC and AHP. Proceedings of 2008 conference on regional economy and sustainable development. China 2 National Security Production Training First-Level Qualification Unit, 1354-1360. http://www.china-un.org/eng/zt/sdreng/P020120608816288649663.pdf Fürüzan, V. G. (2009). Yükseköğretim kurumlarında stratejik planlama ve Balanced Scorecard uygulamaları: Türkiye için bir model önerisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Güner, F. (2006). Stratejik performans değerlemede Dengeli Sonuç Kartı: Bir sanayi işletmesinde uygulama. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Haddadi, F. & Yaghoobi T. (2014). Key indicators for organizational performance measurement. Management Science Letters, 4(9): 2021-2030. Hazır, Ö. B. (2007). Balanced Scorecard and its effects on firm performance of non-financial firms in Istanbul Stock Exchange (ISE). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Hendricks, K. B. , Wiedman C. I. & Menor L. (2004). The Balanced Scorecard: To adopt or not to adopt. Ivey Business Journal, 69(2): 1-7. Kaplan, R. S. & Norton D. P. (1992). The Balanced Scorecard: Measures that drive performance. Harvard Business Review, 83(7): 111-121. Kaplan, R. S. & Norton D. P. (1996a). Using the Balanced Scorecard as a strategic management system. Harvard Business Review, 85(7/8): 75-85. Kaplan, R. S. & Norton D. P. (1996b). Translating strategy into action. Boston, Massachusetts: Harvard Business School Press. Karsavuran, S. (2013). Stratejik değerlendirme ve kontrol: Dengeli Puan Kartı’nın sağlık hizmetlerinde kullanımı. Hacettepe Üniversitesi Sağlık İdaresi Dergisi, 16(2): 69-89. Kel, A. E., Gösling E., Reuter L., Cheremushkin E., Kel-Margoulis O. V. & Wingender E. (2003). MATCH: A tool for searching transcription factor binding sites in DNA sequences. Nucleic Acids Research, 31(13): 3576-3579. https://doi.org/10.1093/nar/gkg585 Kohneh, A. V. M. A., Yazdani B. & Kamalian A. (2013). Performance measurement in governmental agencies using BSC-AHP: A case study of civil registry office in Tehran. Management Science Letters, 3(4): 1255-1260. Kuğu, T. D. & Kırlı M. (2013). İşletme performansının değerlendirilmesinde bir yenilikçi yönetim muhasebesi aracı olarak Balanced Scorecard uygulaması. Süleyman Demirel Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 18(2): 301-318. Lee, A. H., Chen W. C. & Chang C. J. (2008). A Fuzzy AHP and BSC approach for evaluating performance of IT department in the manufacturing industry in Taiwan. Expert Systems with Applications, 34(1): 96-107. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2006.08.022 Liao, S. K. & Chen S. F. (2010). Evidence-based study on performance evaluation of social education institutions with Balanced Scorecard. Journal of Social Sciences, 6(3): 453-458. Özcan, İ. (2013). Gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve Borsa İstanbul’da (BİST) işlem gören gayrimenkul yatırım ortaklıklarının Balanced Scorecard performans ölçüm modeline göre incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. Özyörük, B., Şirin Y., Yoksulabakan T., Şanver M. & Saraç M. A. (2014). Performans ölçümünde dengelenmiş skor kart ve analitik hiyerarşi prosesi entegrasyonu. Tübav Dergisi, 7(1): 7-28. Reisinger, H., Cravens K. S. & Tell N. (2003). Prioritizing performance measures within the Balanced Scorecard framework. MIR: Management International Review, 43(4): 429-437. Saaty, T. L. (1986). Dependence and independence: From linear hierarchies to nonlinear networks. European Journal of Operational Research, 26 (1986): 229-237. Saaty, R. W. (1987). The Analytic Hierarchy Process-what it is and how it is used. Mathematical Modelling, 9(3): 161-176. https://doi.org/10.1016/0270-0255(87)90473-8 Sharma, M. K. & Bhagwat R. (2007). An integrated BSC-AHP approach for supply chain management evaluation. Measuring Business Excellence, 11(3): 57-68. Tamayao, M. A. M. & Soriano V. J. (2009). Enhanced Balanced Scorecard: A proposed sustainability planning platform. In Proceedings of The World Congress on Engineering and Computer Science, (2), San Francisco, USA. http://www.iaeng.org/publication/WCECS2009/WCECS2009_pp1163-1170.pdf Tezel, B. (2009). Balanced Scorecard kullanılarak gıda sektöründeki ERP sistemleri seçimi için Bulanık AHP tabanlı karar destek sistemi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Tomovic, A. & Oakeley E. J. (2007). Position dependencies in transcription factor binding sites. Bioinformatics, 23(8): 933-941. Tsai, W. H., Chou W. C. & Hsu W. (2009). The sustainability Balanced Scorecard as a framework for selecting socially responsible investment: An effective MCDM model. Journal of The Operational Research Society, 60(10): 1396-1410. Tunçer, E. (2006). Çok boyutlu performans değerleme modelleri ve bir Balanced Scorecard uygulaması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon. Uygur, A. (2009). Çok boyutlu performans değerleme modeli olarak dengeli başarı göstergesi uygulaması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 10(1): 148-159. Wadugodapitiya, R. R. M. M. K., Sandanayake Y. G. & Thurairajah N. (2010). Building project performance evaluation model. In Proceedings of CIB 2010 World Congress. UK: The Lowry, Salford Quays, (13). http://site.cibworld.nl/dl/publications/w117_pub346.pdf Yıldız, M. S., Kethüda Ö. &. Kurutkan M. N (2013). Dengeli ölçüm kartının hastane işletmelerinde uygulanması: Örnek olay çalışması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi,27(4): 90-109. Yüksel, İ. & Dağdeviren M. (2010). Using the fuzzy analytic network process (ANP) for Balanced Scorecard (BSC): A case study for a manufacturing firm. Expert Systems with Applications, 37(2): 1270-1278. Yüreğir, O. H. & Nakıboğlu G. (2007). Performans ölçümü ve ölçüm sistemleri: Genel bir bakış. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2): 545-562.