YENİLİKÇİ MÜSLÜMAN DÜŞÜNÜR OLARAK ALİYA İZZETBEGOVİÇ

Bağımsızlığa giden çetin yıllarda Bosna-Hersek halkına önderlik etmesi hasebiyle daha çok bir siyaset adamı olarak tanınmakla birlikte Aliya İzzetbegoviç, yirminci yüzyıl Avrupa’sındaki önemli müslüman düşünürlerinden biridir. Bir aydın olarak dikkat çeken yanı, İslâm dünyasındaki krizleri yalnızca fark etmesi değil; krizlerin çözülmesine ilgisini yoğunlaştırmasıdır. Adıyla nerdeyse özdeşleşmiş olan üçüncü/orta yol anlayışı bağlamında İzzetbegoviç, İslâm dünyasındaki fikir önderlerini üç gruba ayırarak incelemiştir. Buna göre tutucu ve modernistler iki aşırı ve hatalı olan tutumu, yenilikçiler ise doğru ve üçüncü/orta yol olan tutumu temsil etmektedir. Tutucuları; ‘yerli ve çağdışı’, modernistleri; ‘yabancılaşmış ve çağdaş’ olarak değerlendiren İzzetbegoviç, yenilikçileri ise ‘yerli ve çağdaş’ olarak görmektedir. Kendisini de aralarında kabul ettiği yenilikçilerin görevi, samimiyetle benimsedikleri İslâm’ı, çağdaş dünyayla buluşturmaktır. Bu bakış açısından hareketle İzzetbegoviç, aşağılık kompleksinden değil fakat hayatın dayatmalarından kaynaklanan modern sorunların müslümanca çözülmesini temel bir ilke olarak kabul etmiştir. Bu bağlamda İzzetbegoviç, Avrupalı İslâm, İslâm demokrasisi gibi yeni kavram ve anlayışlarla modern İslâm düşüncesini zenginleştirmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Aliya İzzetbegoviç, İslâmî Yenilikçilik, Avrupa İslâmı, İslâm Demokrasisi

ALIYA IZZETBEGOVIC AS A REFORMIST MUSLIM SCHOLAR

Alija Izetbegovic, mostly known as a politician due to his leadership in the years of Bosnia’s years of hardship along sovereignty, is one of the prominent Muslim thinkers in Europe in 20th century. Alija Izetbegovic did not only notice the problems in Islamic world, but also focused on the solutions as an intellectual. He examined the Islamic intellectuals into three categories in the context of his idea of “third way” which can be identified with his name. To him, conservatives and modernists represent the extreme attitude; reformists do the true and third way. He states that conservatives are local and outdated; modernists are alienated and contemporary and reformists are local and contemporary ones. The task of the reformists, which Alija regards himself as their member, is to reconcile Islam they sincerely embraced with contemporary world. Thus, Alija approves that the modern problems emerging from life enforcement not from inferiority complex should be resolved by Islamic way. In this sense, Alija enriched modern Islamic thought with new concepts and understandings such as European Islam and Islamic democracy.

Keywords:

Alija Izetbegovic, Islamic Reformism, European Islam, Islamic Democracy,

___

Akın, Mahmut Hakkı, “Aliya İzzetbegoviç’in Entelektüel Mirası” (Aliya İzzetbegoviç içinde), Pınar Yayınları, 2. Basım, İstanbul 2015 (s. 141-155).
Apaydın, H. Yunus, “İctihad”, DİA, C. XXI, İstanbul 2000 (s. 432-445).
Apaydın, Halil, “Alija İzzet Begoviç’in ‘Doğu ve Batı Arasında İslâm’ Adlı Kitabındaki Bazı Düşünceleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 10, Kahramanmaraş 2007, (s. 187-202).
Arıcan, Musa Kazım, “Bir Arada Yaşama Felsefesi ve Başkanlar Örneğinde Bir Öneri”, (Balkanlarda İslâm içinde), ed. Muhammet Savaş Kafkasyalı, Tika Yayınları, C. I, Ankara 2016 (s. 411-425).
Aydın, İbrahim Hakkı, “Dogmatizm ve Çağdaşlık Bağlamında İslâm”, Ekev Akademi Dergisi, Y. 10, S. 27, Erzurum 2006 (s. 169-182).
Aydın, Mehmet, “Rasyonel Düşünce ve İslâm Modernizmi”, (I. İslâm Düşüncesi içinde), ed. Mehmet Bekâroğlu, Beyan Yayınları, İstanbul trsz. (s. 147-154).
Bardhi, İsmail, “Aliya İzzetbegoviç: Bir Dindar ve Din Eğitimcisi”, (Uluslararası Aliya İzzetbegoviç Sempozyumu içinde), Bağcılar Belediye Başkanlığı Kültür Yayınları, İstanbul 2010 (s. 122-128).
Baykan, Erdal, Aliya Okumaları, Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya 2016.
Demirhan, Ahmet, “Avrupa ve Aliya: Aliya Hakkında Konuşamamak”, (Uluslararası Aliya İzzetbegoviç Sempozyumu içinde), Bağcılar Belediye Başkanlığı Kültür Yayınları, İstanbul 2010 (s. 157-160).
Düzgün, Şaban Ali, “Aliya İzzet Begoviç ve Kurucu İrade Olarak İslâm”, Kelam Araştırmaları Dergisi, C. VII, S. 1, 2009, (s. 1-20.)
Er, Tuba - Ataman, Kemal, “İslamofobi ve Avrupa’da Birlikte Yaşama Tecrübesi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 17, S.2, Bursa 2008 (s. 747-770).
Erkilet, Alev, “İslam Dünyasını Yeniden Kurmak: İslamcı Bir Dilin ve Hareketin Zemini Olarak Aliya’nın Düşüncesi”, (Doğu Batı Arasında İslam Birliği İdeali içinde), ed. Merve Akkuş Güvendi, Üsküdar Belediyesi- İlmi Etüdler Derneği, İstanbul 2013 (s. 35-40).
Eroy, Mehmet Âkif, Safahat, Hece Yayınları, 2. Basım, Ankara 2009.
İzzetbegoviç, Aliya, Doğu Batı Arasında İslâm, çev. Salih Şaban, Yarın Yayınları, 4. Basım, İstanbul 2013.
İzzetbegoviç, Aliya, İslâm Deklarasyonu, çev. Rahman Ademi, Fide Yayınları, İstanbul 2014.
İzzetbegoviç, Aliya, İslâmî Yeniden Doğuşun Sorunları, çev. Rahman Ademi, 3. Basım, İstanbul 2010.
İzzetbegoviç, Aliya, Konuşmalar, Klasik Yayınları, çev. F. Altun- R. Ahmetoğlu, 15. Basım, İstanbul 2011.
İzzetbegoviç, Aliya, Köle Olmayacağız, çev. Belirsiz, Fide Yayınları, İstanbul 2007.
İzzetbegoviç, Aliya, Özgürlüğe Kaçışım, Klasik Yayınları, çev. Hasan Tuncay Başoğlu, 14. Basım, İstanbul 2013.
İzzetbegoviç, Aliya, Tarihe Tanıklığım, çev. A. Erkilet-A. Demirhan-H. Öz, Klasik Yayınları, 7. Basım, İstanbul 2013.
Karaarslan, Faruk “Aliya İzzetbegoviç’te Sanat, Dram ve Ütopya” (Aliya İzzetbegoviç içinde), Pınar Yayınları, 2. Basım, İstanbul 2015 (s. 129-140).
Öztürk, Mustafa, “İslam Dünyasında Yenilik ve Yenilikçilik Karşıtlığının Zihniyet Kodları -Modern Türkiye Örneği-”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 1, Adana 2009 (s. 1-21).
Paçacı, Mehmet, “Doğu Batı Ortaçağ ve Modernlik Arasında Çokkültürlülük”, (Balkanlarda İslâm içinde), ed. Muhammet Savaş Kafkasyalı, Tika Yayınları, C. I, Ankara 2016 (s. 237-260).
Parlak, Nizamettin, “İki Yarımadada Yarım Kalmış Bir Serüven: İberya ve Balkan Yarımadalarında İslâm Varlığı”, (Balkanlarda İslâm içinde), ed. Muhammet Savaş Kafkasyalı, Tika Yayınları, C. II, Ankara 2016 (s. 293-319).
Ramazan, Tarık, Avrupalı Müslüman Olmak, çev. Ayşe Meral, Anka Yayınları, İstanbul 2005.
Şentürk, Recep, “Açık Medeniyet: Çok Medeniyetli Bir Toplum ve Dünya Düzeni”, (Uluslararası Aliya İzzetbegoviç Sempozyumu içinde), Bağcılar Belediye Başkanlığı Kültür Yayınları, İstanbul 2010 (s. 129-133).
Taşçı, Özcan, “Euro-İslam (Avrupa İslamı) Karşısında Türkiye” (Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne Girişinin Din Boyutu içinde), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2003 (s. 577-584).
Toktaş, Fatih, “Tarık Ramazan: Batılı Bir Müslüman Aydının İslâm Anlayışı” (Bilim, Ahlak ve Sanat Bağlamında Çağdaş İslâm Algıları içinde), ed. C. Batuk - H. Atsız, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun 1011 (s. 361-374).
Yorulmaz, Hüseyin, Bilge Lider Aliya İzzetbegoviç, Hat Yayınevi, İstanbul 2015.