MİMARİDEN DİN HİZMETLERİNE: DİN HİZMETLERİNDE “EVRENSEL TASARIM”

“Evrensel Tasarım”, her yaş ve her beceri düzeyinde insanın sahip oldukları ya da olmadıkları bir takım özelliklerden ötürü bir engelle karşılaşmaksızın her tür ürüne ve çevreye erişimini ve kullanımını mümkün kılan bir tasarım yaklaşımıdır. Bu yaklaşımın felsefesinde, çeşitlilik ve içermecilik iki önemli kavramdır. Evrensel Tasarımın isim babası olan Roland Mace, tasarımların ortalama insanın özellik ve ihtiyaçları baz alınarak yapılmasına meydan okumuş ve herkes için tasarım yaklaşımını ortaya atmıştır. Mace ve onunla aynı vizyona sahip meslektaşları, Evrensel Tasarım kavramı için bir tanım geliştirmiştir. Kuzey Carolina Üniversitesi Evrensel Tasarım Merkezi tarafından kullanılan bu tanım şu şekildedir: “ Evrensel Tasarım, ürünlerin ve çevrenin, her yaştan ve her yeterlilik seviyesinden mümkün olan en fazla insan tarafından kullanılabilir olacak şekilde tasarlanmasıdır.” Evrensel Tasarım ilkelerinin eğitim alanına tatbiki ile ilgili çalışmaların gündeme gelmesi uzun sürmemiştir. Eğitimde evrensel tasarım, eğitim ortam ve ürünlerinin mümkün olan en geniş yelpazede insan çeşitliliğine hitap etmesini amaçlamaktadır. Bu yaklaşım, ilerleyen zaman içinde pek çok eğitim ortamı (kütüphaneler, sınıflar, uzaktan eğitim ortamları gibi) ve eğitim aracına (bilgisayar programları, laboratuvar araçları, web siteleri gibi) uygulanmıştır. Toplum tarafından normal kabul edilen kriterlerin dışında kalan bireylerin ihtiyaçları, çevresel ve ürünlere yönelik düzenlemelerden ibaret değildir. Her türüyle, bir engele sahip bireylerin sosyal ve psikolojik sorunlarla karşı karşıya kalması kaçınılmazdır. Dini kurumlar, engelli bireylerin sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarını karşılamak için değerli fırsatlar sunma potansiyeline sahip merkezlerdir. Bu kaynağın yeterince değerlendirilebilir hale gelmesi engelli bireylerin maddi manevi erişilebilirliklerinin artırılması ile mümkün olabilir. Bu noktada din hizmetlerinde Evrensel Tasarım ilkelerinin kullanılması akla gelmektedir. Bu çalışma, din hizmetlerinde Evrensel Tasarım konusunda, alanda çalışanlara bir fikir vermek amacıyla hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Evrensel Tasarım, Engellilik, Din, Din Hizmetleri

FROM ARCHITECTURE TO RELIGIOUS SERVICES: APPLYING “UNIVERSAL DESIGN” PRINCIPALS ON RELIGIOUS SERVICES

Universal Design is a design concept of all products, environments and information systems which aims to be accessed, understood and used by the broadest possible spectrum of human ability regardless of their age, size, ability or disability. Universal design puts high value on both diversity and inclusiveness. The name father of Universal Design is Ronald Mace, who challenged the conventional approach of designing for the average user and provided a design foundation for more accessible and usable products and environments. Mace and his colleagues developed the definition of Universal Design. This definition is used by the Center for Universal Design at North Carolina State University: "the design of products and environments to be usable to the greatest extent possible by people of all ages and abilities". Not long after, the universal design principals are applied on education. The practice of universal design in education considers people with a wide range of characteristics in the design of all educational products and environments. The aim of Universal design in education is providing a philosophical framework for the design of a broad range of educational products and environments. These include computer and science labs, curriculum, libraries and other student services. Needs of disabled people are not be composed of environmental and educational designs. Disabled people have a considerable amount of social and psychological problems and needs. Religious services have a potential to serve disabled people as a strong supporter in social and psychological aspects. This study presents an idea about applying “universal design” principals on religious services.

Keywords:

Universal Design, Disability, Religion, Religious Services,

PDF

___

Ayşe Burcu Gören, Down Sendromlu Bireylerin Manevi Bakım İhtiyacının Belirlenmesi ve Bir Model Önerisi, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2015.
Ann Turnbull, Denise Poston, “Role of spirituality and religion in family quality of life for families of children with disabilities”, Education and Training İn Developmental Disabilities, 39, 2004.
Bonnie Todis and George Singer, “Stress and stress management in families with adopted children who have severe disabilities”, Journal of the Association for Persons with Severe Handicaps, 16, 1991.
Center for Applied Special Technology (CAST). www.cast.org/udl Erişim: 29.05.2016.
Center for Universal Design, About UD: Universal design principles, Raleigh, NC: North Carolina State University, 1997. Online: www.ncsu.edu/www/ncsu/design/sod5/cud/ about_ud/udprinciples.htm.
Courtney E. Taylor, Erik W. Carter, Naomi H. Annandale, Thomas L. Boehm ve Aimee K. Logeman, Welcoming People with Developmental Disabilities and Their Families: A Practical Guide for Congregations, Vanderbilt University, 2014.
Hüseyin Tural, “Ibn Ümmü Mektum”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1999), c. XX, s.434-435.
Inger Marie Lid, “Universal Design and disability: an interdisciplinary perspective”, Disability and Rehabilitation, Cilt: 36, Sayı: 16, 2014.
John Swain, Vic Finkelstein, Sally French ve Mike Oliver. (Eds.),The commonality of disability, In Disabling barriers -Enabling environments London: Sage, 1993.
Linda L. Treloar, “Engellilik, dini inançlar ve kilise: Engelli yetişkinlerin ve aile bireylerinin deneyimleri”* Çev., İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (27), 2012.
Mark Whiting, “What İt Means To Be The Parent Of A Child With A Disability Or Complex Health Need”, Nursing Children and Young People, 26:5, 2014.
Megan M Griffin, Lydia W Kane, Courtney Taylor, Susan H Francis, Robert M Hodapp,“Characteristics of Inclusive Faith Communities: A Preliminary Survey of Inclusive Practices in the United States”, Journal of Applied Research In Intellectual Disabilities, 25(4), 2012, s.383-391. Doi:10.1111/j.1468-3148.2011.00675.x
Melinda Jones Ault, “Inclusion of Religion and Spirituality in the Special Education Literature” Journal of Special Education, 44, 2010.
Naci Kula, Bedensel Engellilik ve Dini Başa çıkma, İstanbul: DEM Yay., 2005.
Neslihan Dostoğlu, Ece Şahin, Yavuz Taneli, “Tasarıma Kapsayıcı Yaklaşım: Herkes Için Tasarim Evrensel Tasarım: Tanımlar, Hedefler, İlkeler”, Mimarlık Dergisi , Sayı 347, 2009.
Neville Stanton, Steven Landry, Giuseppe Di Bucchianico, Andrea Vallicelli, (Ed.), Advances in Human Aspects of Transportation: Part III 9. Cilt, AHFE Conference, 2014.
Raymond Orkwis, Kathleen McLane, A curriculum every student can use: Design principles for student access ERIC/OSEP Topical Brief, Reston, VA: ERIC/OSEP Special Project on Interagency Information Dissemination, 1998.
Richard Duncan, Universal Design–Clarification and Development: A Report for the Ministry of the Environment, Norveç Hükümeti Çevre Bakanlığı için rapor, NC State University, The Center for Universal Design, ABD, 2007.
Sherly Burgstahler, Equal access: Universal design of instruction, Seattle: University of Washington, 2007a.
Sherly Burgstahler, Equal access: Universal design of student services, Seattle: University of Washington, 2007c.
TASH, TASH resolution on spirituality, Baltimore, MD: TASH, 2003.
The Center for Universal Design, The principles of universal design, Version 2.0. Raleigh NC: North Carolina State University, 2007.