KUR'ÂN'DA DİNÎ ŞÜPHE

İnsan, doğası gereği merak eden, sorgulayan, bir bilginin hakikatini kabullenebilmek için ikna olması gereken ve bu konuda sürekli tatmin arayışı içerisinde bulunan bir varlıktır. Bu durumdan dinî bilgi de istisna değildir. İnsan vahiy ile kendisine bildirilen dinî bilgiler hususunda da sürekli bir merak ve onların hakikatini arayış içerisinde olmuştur. Dinî bilginin fizikî dünyaya dair yönü her devrin imkânları nispetince araştırılmış ve araştırılmaya devam etmektedir. Dinî bilginin metafizik yönü ise fizikî imkânlarla doğrulanabilir bir alan değildir. Dolayısıyla bu konular iman sahası içine girmektedir. Sağlam bir imanın, içerisinde şüphe barındırmaması beklenir. Bununla birlikte imanın bu seviyeye ulaşması sürecinde birey, inandığı konular hakkında şüphe içerisine düşebilir. Bu durumda şüphe; bireyin imanî meselelerde çıkmaza girmesine ve hatta imanını kaybetmesine sebep olabileceği gibi onu, kuşku duyduğu konuları araştırmaya sevk ederek imanda tahkik seviyesine de ulaştırabilir. Bu çalışmada öncelikle, Kur'ân-ı Kerîm'de şüphe anlamında kullanılan kavramlar ele alınacak, Kur'ân-ı Kerîm'de hangi konularda insanların şüpheye düştüğü değerlendirilecek ve Hz. Peygamber'in konu ile ilgili hadîs-i şerîflerinden de yararlanılarak şüphenin iman ile olan ilişkisi, Kur'ân-ı Kerîm ışığında ortaya konmaya çalışılacaktır.

RELIGIOUS DOUBT IN THE QUR'AN

Human beings by nature, are curious and in need of persuasion to acknowledge the truth of knowledge accompanied by a pursuit of constant satisfaction in this matter. In this case, religious knowledge has no exception. The human being has been searching for a constant curiosity and their truth about the religious knowledge reported to him through revelation. The direction of religious knowledge to the physical world has been researched and it is still continues to be investigated. The metaphysical aspect of religious knowledge is not verifiable by physical means. Therefore, these subjects fall into the field of faith. It is expected that a Iman belief should not contain doubt. However, in the process of reaching this level of faith, the mind or heart may be in doubt about their beliefs. Doubt in this case; It may lead the individual to break out of the faith and even lose faith, and may even reach the level of the ascertain of Iman, by referring him to his suspicions. In this study, firstly the concepts used in the Qur'an in the sense of doubt will be discussed and in which subjects the Qur'an will fall into doubt in the Qur'an. Utilizing the Prophet's hadiths related to the subject, the relationship between skepticism and faith will be tried to be revealed in the light of the Holy Qur'an.

PDF

___

Karabacak, Mustafa. "Ka'b B. Mâlik'in Tebük Seferi'ne Katılması ile İlgili Hadis Hakkında Bir Değerlendirme", EKEV Akademi Dergisi, cilt: 19, sayı: 63 (2015), ss. 195-211.

Zuhaylî, Vehbe. et-Tefsîru’l-Münîr, Risale Yayınları, İstanbul, 2005.

Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el- Keşşâf an Hakâiki Gavâmizi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vüchi'’t- Te’vîl, Dâru’l-kitâbi’l-arabî, Beyrut, 1407.

Zebîdî, Ebu’l-Feyz Murtazâ Muhammed b. Muhammed b. Muhammed, Tâcü'l-Arûs min Cevâhiri'l-Kâmûs, thk. Ali Hilâlî, Matbaatu Hukûmeti Kuveyt, Kuveyt, 2004.

Yiğit, İsmail. “Tebük Gazvesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2011, XL, ss. 228-230.

Yılmaz, Nedim, İcâzü’l-Kur’ân, İstanbul, 1984.

Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili, 1960.

Yakıt, İsmail. “Semantik Analizler Işığında Kur’an’da ‘Reyb’ ve ‘Yakîn’ Kavramları”, Kelâm Araştırmaları Dergisi, cilt: 1, sayı: 2 (2003), ss. 49-56.

Vâhidî, Ebu’l Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed b. Alî. Esbâbu Nüzûli’l- Kur’ân, thk. Kemâl Besyûnî Zağlûl, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, 1411.

Uludağ, Süleyman. İslâm’da İnanç Konuları ve İtikâdî Mezhebler, Marifet Yayınları, İstanbul, 1996.

Taberî, Ebû Ca‘fer İbn Cerîr Muhammed b. Cerîr b. Yezid. Câmiü’l-Beyân fî Tefsiri’l-Kur'ân, thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Müessesetü’r- risâle, Beyrut, 2000.

Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Havlânî. Fethu’l-Kadîr, Dâru ibn kesîr-Dâru’l-kelimi’t-tayyib, Beyrut- Dımaşk, 1414.

Sülün, Murat. Kur’ân-ı Kerîm Açısından İman-Amel İlişkisi, Ekin Yayınları, İstanbul, 2000.

Semîn, Ebu’l-Abbas Şehabeddîn Ahmed b. Yusuf b. Abdiddaîm Halebî, Umdetü’l-Huffâz fî Tefsîri Eşrefi’l-Elfâz, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, 1996.

Seâlibî, Ebû Zeyd Abdurrahman b. Muhammed b. Mahlûf el-Cezâirî. Cevahirü’l-Hisan fi Tefsiri’l-Kur’ân, Dâru ihyâi’t-turâsi’larabî, Beyrut, 1418.

Râzî, Fahreddîn. Mefâtihu'l-Ğayb: Tefsîru’l-Kebîr, Daru’l-fikr, Beyrut, 1981.

Râfiî, Mustafa Sâdık. İ‘câzü’l-Kur’ân, Mısır, 1926.

Öktem, Ülker. “Descartes’da Bilginin Kesinliği Problemi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XV (1999), ss.311-332.

Mukâtil b. Süleyman. el-Vücûh ve’n-Nezâir fi’l-Kur’âni’l-Azîm, thk. Hâtim Sâlih ez-Zâmin, Merkezü Cum‘ati’l-mâcid li’s-sekâfe ve’t-türâs, Dübeyy.

Mevdûdî, Ebu’l-A‘lâ. Tefhîmu’l-Kur’ân, İnsan Yayınları, İstanbul, 1987.

Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb. en-Nüket ve’l-‘Uyun Tefsiri’l-Maverdi, thk. es-Seyyid İbn Abdi’l-Maksûd b. Abdirrihîm, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut.

Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne, Müessesetür’r-risâle, Beyrut, 2004.

Kurtubî, Ebû Abdurrahman Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmî‘ li-Ahkâmi’l-Kur’ân, thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Müessesetü’r-risâle, Beyrut, 2006.

Kök, Bahattin. “Kâ’b b. Malik el-Ensârî ve Tebük Seferiyle İlgili Durumu”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 8 (1988), ss. 129-142.

“ Şüphe İnkâr İlişkisi”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, cilt: 4, sayı: 1 (2004), ss. 57-115.

Kasapoğlu, Abdurrahman. “Dinsel Şüphe”, Kelam Araştırmaları cilt:3, sayı: 2 (2005), ss. 65-82.

Karaman, Hayreddin, Çağrıcı, Mustafa, Dönmez, İ. Kâfi, Gümüş, Sadreddin. Kur’ân Yolu, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2014.

Karabacak, Mustafa. “Ka’b B. Mâlik’in Tebük Seferi’ne Katılması ile İlgili Hadis Hakkında Bir Değerlendirme”, EKEV Akademi Dergisi, cilt: 19, sayı: 63 (2015), ss. 195-211.

İsfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal Râgıb. Müfredâtü Elfâzi’l-Kur’ân, thk. Safvân Adnân Dâvûdî, Dâru’l- kalem, Dimeşk, 2002.

İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn İbn Mükrem. Lîsânu’l-Arab, Dâru Sâdır, Beyrut, 1414.

İbnü'l-Esîr, Ebu’s-Seâdât Mecdüddîn Mübârek b. Esîrüddîn Muhammed b. Muhammed Şeybânî Cezerî, Câmiu’l-Usûl fî Ehâdîsi’r-Resûl, thk. Abdulkadir el-Arnaut, Mektebetü’l-Halvanî-Matbaatü’l-Milâh- Mektebetü Dârîl-Beyân.

İbnü’l-Enbârî, Ebû Bekr b. Beşşar Muhammed b. Kâsım b. Muhammed. Kitâbü’l-Ezdâd, thk. Muhammed Ebü'l-Fazl İbrâhim, el- Mektebetü'l-Asriyye, Sayda, 1987.

İbn Cüzeyy, Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el- Kelbî. et-Teshîl li-‘Ulûmi’t-Tenzîl, thk. Rızâ Ferec el-Hümâmî, el- Mektebetü’l-asriyye, Beyrut, 2005.

İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed Bağdâdî. Zâdü’l-Mesir fî İlmi’t-Tefsîr, thk. Abdurrezzâk el-Mehdî, Dâru’l-kitâbi’l-arabî, Beyrut, 1422.

İbn Âşûr, Muhammed Tahir. Tefsiru't-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Dâru’t-tunûsiyye, Tunus, 1984.

Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd b. Muhammed b. İbrahim. Beyânü İ‘câzi’l- Kur’ân (Selâsü resâil fi’l-İ‘câz içinde), thk. Muhammed Halefullah- Muhammed Zağlûl Selâm, Dâru’l-Maârif, Mısır, 1976.

el-Ferâhidî, Ebû Abdurrahmân Halîl b. Ahmed b. Amr. Kitâbu’l-Ayn, thk. Abdulhamîd Hindâvî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2003.

Ezherî, Ebû Mansur Muha mmed b. Ahmed b. Ezher el-Herevî . Tehzîbu’l- Luga, Dâru ihyâi’t-turâsi’l-arabî, Beyrut, 2001.

Esed, Muhammed. Kur’ân Mesajı, çev. Cahit Koytak, Ahmet Ertürk, İşaret Yayınları, İstanbul, 2002.

Endelûsî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân. el-Bahru’l-Muhît, thk. Sıdkî Muhammed Cemîl, Dâru’l-fikr, Beyrut, 1420.

Ebussuûd b. Muhammed el-‘Imâdî. İrşâdü’l-Akli’s-Selîm ilâ Mezâye’l- Kitâbi’l-Kerîm, thk. Abdulkâdir Ahmed Atâ, Mektebetü’r-Riyâdi’l- Hadîse, Riyâd.

Ebu’t-Tayyib el-Lugavî, Abdulvâhid b. Ali. el-Ezdâd fî Kelâmi’l-Arab, thk. İzzet Hasan, Dâru Talas, Dımeşk, 1996.

Çiçek, Hasan. “Kadîm Üç Felsefe Problemi Bağlamında Mevlana’nın Mesnevî’sinde Metaforik Anlatım”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XLIV (2003), ss. 293-311.

Çağrıcı, Mustafa. “Vesvese”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2013.

Cürcânî, Ebu’ l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî Seyyid Şerîf Hanefî. et-Ta‘rîfât, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1983.

el-Cevzî, Cemâlüddîn Ebu ’l-Ferec Abdurrahmân b. Alî. Nüzhe tü'l-A’yüni’n- Nevazir fî İlmi’l-Vüc’uh ve’n-Nezâ ir , thk. Muhammed Abdulkerîm Kâzım er-Râzî, Müessesetü’r-risâle, Beyrut, 1984.

Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh Tâcu’l-Luga ve Sıhâhi’l- Arabiyye, thk. Ahmed Abdulgafûr Attâr, Dâru’l-ilm li’l-melâyîn, Beyrut, 1987.

Bursevî, İsmail Hakkı. Tefsîru Rûhi’l-Beyân, thk. Ahmed İzzû İnâye, Dâru İhyâi’t-turâsi’larabî, Beyrut, 2001.

Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîh, thk. Mustafa Dîb el- Buğâ, Dâru İbn Kesîr, Beyrut, 1987.

Aydın, Ali Arslan. İslâm İnançları ve Felsefesi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, t.y..

Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdullah b. Sehl. el-Furuk fi’l-Lüga, thk. Muhammed İbrahim Selîm, Dâru’l-ilm ve’s-Sekâfe, Kahire.

Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. Müsned, thk. Şuayb Arnaut vd., Müessesetü’r-risâle, Beyrut, 1999.

Abdulbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu‘cemu’l-Müfehres li Elfâzi’l-Kur’âni’l- Kerîm, Dâru’l-Hadîs, Kahire, 2001.