İdeal Bağlanma Figürü Olarak Allah

İnsanlar birçok kişi ile duygusal bağ kurmaktadır. Bu bağların ilki, hiç kuşkusuz anne ile çocuk arasında kurulan bağdır. Bu bağla başlayan bağlanma süreci, bu ilişkide edinilen içsel çalışan modeller aracılığıyla diğer duygusal ilişkilere de etki eder. Şüphesiz, bu ilişkilerden biri de kişinin Tanrı ile kurduğu ilişkidir. Bu makalede yapılmak istenen, John Bowlby tarafından geliştirilen bağlanma kuramından yola çıkarak kişinin annesiyle kurduğu ilişki sonucu edindiği bağlanma stillerinin, onun gelecekte Tanrı ile ilişkine etkisini incelemek ve Kur’an’daki Allah tasavvurunun ideal bir bağlanma figürü olarak düşünülüp düşünülemeyeceğini ortaya koymaktır. Din psikolojisi çalışmalarına bağlanma perspektifinden bakılabileceğini öne süren Lee A. Kirkpatrick’in düşüncelerinden yola çıkarak Kur’an’da tasavvur edilen Allah’ın özellikleri ile güvenli bağlanılabilecek ideal bir bağlanma figürünün özellikleri arasında karşılaştırma yapılmıştır. Kur’an’da Allah tasavvurunun ideal bir bağlanma figüründen beklenen yakınlık sağlanma, güvenli bir sığınak ve güvenilir bir dayanak olma, her zaman ulaşılabilir, güçlü ve bilge olma gibi özellikleri karşıladığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Din Psikolojisi, Bağlanma Kuramı, John Bowlby, Allah Tasavvuru, Lee A. Kirkpatrick, Allah'a Bağlanma

PDF

___

Ainsworth, Mary D. S. vd. Patterns of Attachment: A Psychological Study of The Strange Situation. Hillsdale: Erlbaum, 1978.
Albayrak, Ahmet. Gençlerde Dua Psikolojisi. Bursa: Düşünce Kitapevi Yayınları, 2013.
Arslan, Emel. Bağlanma Stilleri Açısından Ergenlerde Erickson'un Psikososyal Gelişim Dönemleri ve Ego Kimlik Süreçlerinin İncelenmesi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
Arslan, Murat. 365 Kur’an Kelimesi. İstanbul: Erkam Yayınları, 2011.
Bayraklı, Bayraktar. Allah Tasavvuru. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2016.
Beck, Richard - McDonald, Angie. “Attachment to God: The Attachment to God Inventory Tests of Working Model Correspondence, and An Exploration of Faith Group Differences”. Journal of Psychology and Theology 32/2 (2004), 92-103.
Boccia, Maria L. “Human Interpersonal Relationships and the Love of the Trinity”. Priscilla Papers 25/4 (2011), 22-26.
Bolattekin, Alper. Anne-Babanın Bağlanma Stilleri, Anne-Baba Tutumları ve Çocuklarındaki Davranış Problemleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
Bonab, Bagher Ghobary vd., “Attachment to God in Islamic Spirituality”. Journal of Muslim Mental Health 7/2 (2013), 77-104.
Bonab, Bagher Grobary - Koohsar, Ali Akbar. “Reliance on God as a core construct of Islamic psychology”. Procedia - Social and Behavioral Sciences 30 (2011), 216-220.
Booth, Phyllis B. - Jernberg, Ann M. Theraplay: Bağlanma Temelli Oyun Aracılığıyla Ebeveynlere ve Çocuklara Daha İyi İlişkiler Kurmakta Yardım Etmek. çev. Melis Gültekin. İstanbul: Gün Yayıncılık, 2017.
Bowlby, John. Bağlanma ve Kaybetme-2/Ayrılma. çev. Müge Günay. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2014.
Bowlby, John. Bağlanma ve Kaybetme-3/Kaybetme. çev. Nur Nirven - Nüket Diner. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2015.
Boyacıoğlu, İnci - Sümer, Nebi. “Bağlanma Boyutları,Otobiyografik Bellek ve Geçmişi Kabul Etme”. Türk Psikoloji Dergisi 26/67 (2011), 105-118.
Bracy, John. Yearnings: Stories of Insecure Attachment and the Journey to Connect to God. California: ProQuest LLC, 2011.
Bradshaw, Matt vd. “Attachment to God, Images of God, and Psychological Distress in a Nationwide Sample of Presbyterian”. Int J Psychol Relig 20/2 (2010), 130–147.
Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 5. Basım 2017.
Çamurlu Keser, Cansu. Annenin Bağlanma Düzeyi ve Çocuk Yetiştirme Sürecinin Çocuğun Bağlanma Düzeyine Etkisi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
Çınar, Mehmet. “Tanrı'ya Bağlanma Tarzı ve Ölüm Kaygısı İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. İLTED 1/45 (2016), 313-338.
Çınar, Mehmet. “Yas Psikolojisi: Yas ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Araştırma”. Turkish Studies 12/2 (2017), 57-74.
Çoşkun, İbrahim. “Matürîdî Düşüncede Allah-İnsan İlişkisi”. Hikmet Yurdu Düşünce – Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 2/4 (2009), 17-46.
Demirci, Emel. Evlilikte Bağlanma ve Çatışmayı Yönetmede Bağlanma Stillerinin Etkisi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
Elliot, Andrew J. - Reis, Harry T. “Attachment and Exploration in Adulthood”. Journal of Personality and Social Psychology 85/2 (2003), 317-331.
Emiroğlu, İbrahim. Mevlana'nın Düşünce Dünyası. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 2017.
Erdoğruca Korkmaz, Nuran. Bağlanma, İnsan-Tanrı İlişkisi ve Psikolojik İyilik Hali. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
Erözkan, Atılgan. “Üniversite Öğrencilerinin Bağlanma Stilleri ve Karar Stratejileri” Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi 2/3 (2011), 60-74.
Esen, Muammer. “İman Kavramı Üzerine”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 49/1 (2008), 79-91.
Hayta, Akif. “Nesne İlişkileri Kuramı ve Tanrı Tasavvuru Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme”. Değerler Eğitimi Dergisi 8/20 (2010), 39-79.
Hayta, Akif. Allah'a Bağlanmak. İstanbul: Onto Yayınevi, 2017, 78.
Hayta, Akif. Bağlanma Kuramı ile Allah Tasavvuru. İstanbul: İz yayıncılık, 2020.
Hazan, Cindy – Shaver, Philip R. “Bağlanma: Yakın ilişkilerle ilgili Araştırmalar İçin Bir Çerçeve”. çev. Ali Dönmez. Psychological Inquiry 5/1 (1998), 1-49.
Hazan, Cindy – Shaver, Philip R. “Romantic Love Conceptualized as an Attachment Process”. Journal of Personality and Social Psychology 52/3 (1987), 511-524.
Hong, Ying-yi vd. “Cultural Attachment: A NewTheory and Method to Understand Cross-Cultural Competence”. Journal of Cross-Cultural Psychology 44/6 (2013).
İslamoğlu, Mustafa “Esma-i Hüsna: Arştan Bilincin Arzına Uzanan El”. Kur’ani Hayat 6/29 (2013), 3-10.
Karaca, Faruk. “Dindarlığın Gelişimi”. Din Psikolojisi. ed. Hayati Hökelekli. 118-142. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2011.
Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’an’a Göre İnkâr ve Bunalım-İnkârcılığın Ruh Sağlığına Olumsuz Etkileri”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2010), 211-235.
Kelley, Melissa M. - Chan, Keith T. “Assessing The Role of Attachment to God Meaning, And Religious Coping As Mediators In The Grief Experience”. Death Studies 36/3 (2012), 199-227.
Kesebir, Sermin vd. “Bağlanma ve Psikopatoloji”. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 3/2 (2011), 321-342.
Kirkpatrick, Lee A. – Shaver, Philip R. “An Attachment-Theoretical Approach to Romantic Love and Religious Belief”. The Society for Personality and Social Psychology 18/3 (1992), 266-275.
Kirkpatrick, Lee A. “Attachment Theory and Religion: Childhood Attachments, Religious Beliefs, and Conversion”. Journal for the Scientific Study of Religion 29/3 (1990), 315-334.
Kirkpatrick, Lee A. “Din Psikolojisinde Bağlanma Teorisi”. çev. Mustafa Koç. Bilimname X. 1/1 (2006), 315-334.
Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2011.
Lamiser, Atik, Emine. Liseli Ergenlerde Bağlanma Stilleri ve Psikolojik Sağlamlık Düzeyleri Arasındaki İlişkide Öz-Yansıtma ve İçgörünün Rolü. İstanbul: İstanbul Bilim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
Miner, Maureen vd. “Development of a Measure of Attachment to God for Muslims”. Religious Research Association 59 (2017), 183–206.
Reiner, Sarah R. vd. “Adult Attachment, God Attachment and Gender in Relation to Perceived Stress”. Journal of Psychology and Theology 38/3 (2010), 175-185.
Rowatt, Wade C. - Kirkpatrick, Lee A. “Two Dimensions of Attachment To God and Their Relation to Affect, Religiosity, and Personality Constructs”. Journal for the Scientific Study of Religion 41/4 (2002), 637-651.
Subaşı, Hande. “Üniversite Öğrencilerinin Tanrı ile İlişkilerinin Bağlanma Kuramı Açısından Değerlendirmesi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 12/3 (2012), 175 -198.
Sümer, Nebi - Güngör, Derya. “Yetişkin Bağlanma Stilleri Ölçeklerinin Türk Örneklemi Üzerinde Psikometrik Değerlendirmesi ve Kültürlerarası Bir Karşılaştırma”. Türk Psikoloji Dergisi 14/43 (1999), 71-106.
Tanış, Zeynep İrem. Yetişkinlerde Bağlanma Stilleri ve Öfke Tarzları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
Ünlü, Suat. “İlk Türkçe Kur’an Tercümelerine Göre Esmâ-i Hüsna”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/2 (2007), 215-285.
Varlık Özsoy, Ece. Bağlanma, Anksiyete ve Bilgi İşleme. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
Vitz, Paul C. - Lynch, Christina P. “Thérèse of Lisieux From the Perspective of Attachment Theory and Separation Anxiety”. International Journal for the Psychology of Religion 17/1 (2010), 61-80.
Wei, Meifen vd. “Chinese Christians in America: Attachment to God, Stress,and Well-Being”. Counseling and Values 57 (2012), 162-180.
Yıldız, Mualla. İlköğretim Öğrencilerinin Tanrı İmgesinin Belirlenmesi ve Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
Yılmaz, Sabri. “Elmalılı Hamdi Yazır'ın Allah'ın Rahman ve Rahim Sıfatlarını Tahlili”. Kelam Araştırmaları 4/2 (2006), 105-114.